Lawrence Eagleburger had meer weg van de acteur Orson Welles dan van zijn voorganger, de suave James Baker. Zijn ministerschap duurde slechts 48 dagen, waarmee hij de kortst zittende minister van Buitenlandse Zaken van de vorige eeuw was. In 1868 werd het ambt nog kortstondiger bekleed door Elihu Washburne, die het na elf dagen al weer neerlegde en gezant in Parijs werd.
Lees ook over Eagleburgers voorganger James Baker (1989-1992) en opvolger Warren Christopher (1993-1997)
Eagleburger, veel te dik, veel te luid en vaak veel te scherp, was de enige diplomaat in de Amerikaanse geschiedenis die het, onder George H.W. Bush, tot de top van het State Department bracht, hoe weinig hij ook beantwoordde aan het klassieke beeld van een diplomaat of minister. Ondanks de korte duur van zijn verblijf op het wereldtoneel heeft hij een vastomlijnde en goede indruk achtergelaten.
Zijn belangrijkste wapenfeit was het koest houden van Israël bij het begin van de Golfoorlog in januari 1990. Nadat de Iraakse president Saddam Hussein in augustus 1990 Kuweit onder de voet had gelopen, had president George H.W. Bush een coalitie bijeengebracht om die bezetting ongedaan te maken. In die brede waaier van landen bevond zich ook een aantal islamitische staten. Toen de coalitie de vijandelijkheden had geopend, regende het vanuit Bagdad Scud-raketten op Israël. Dat land had nog nooit een aanval onbeantwoord gelaten, maar de Amerikanen wisten zeker dat de Arabische landen de coalitie de rug zouden toekeren als Israël zich in de strijd mengde. Eagleburger, toen nog een hoge functionaris op Buitenlandse Zaken, werd spoorslags naar premier Yitzhak Shamir gestuurd en wist wonder boven wonder de Israëliër ervan te overtuigen om af te zien van vergelding.
Van Eagleburger is de uitspraak dat het Westen nog wel eens heimwee zou kunnen krijgen naar de Koude Oorlog, omdat het in een bipolaire wereld duidelijker was waar de verschillende naties stonden.
Rechtser dan Dzjengis Khan
Eagleburger werd op 1 augustus 1930 geboren in Milwaukee, Wisconsin. Thuis waren ze Republikein. Tegenover een journalist van de Milwaukee Journal kenschetste hij zijn vader als nog rechtser dan Dzjengis Khan. Zelf ontwikkelde hij zich tot een gematigde Republikein met een grote afkeer van Joe McCarthy, de jager op communisten en vermeende communisten, die senator voor Wisconsin was. Na een studie geschiedenis nam Eagleburger voor twee jaar dienst in het leger.
Nadat de universiteit van Wisconsin hem een meestergraad in de politieke wetenschappen had toegekend, slaagde hij in 1957 voor het toelatingsexamen voor de Buitenlandse Dienst. Zijn eerste post was Honduras. Nog in het begin van zijn loopbaan werd Eagleburger in Belgrado geplaatst. In die stad zou de Democratische president Jimmy Carter, met voorbijgaan aan hun verschillende politieke kleur, de dan ervaren diplomaat Eagleburger aan het einde van de jaren zeventig nog een keer handhaven – als ambassadeur.
In 1981 werd hij teruggeroepen naar Washington nadat president Ronald Reagan hem de op twee na belangrijkste post, die van ondersecretaris voor politieke zaken, op het State Department had toegewezen.
Geen Nederlandse steun
Onder leiding van Eagleburger maakte een Amerikaanse delegatie in februari 1981 een reis door Europa, waarbij ook een bezoek aan Den Haag werd gebracht. Doel van de reis was om de West-Europese bondgenoten, waaronder Nederland, te testen op hun loyaliteit tegenover de Verenigde Staten. Reagan wilde weten in hoeverre zij bereid waren ‘de strijd aan te gaan tegen het Sovjet-terrorisme.’
Toetssteen voor de loyaliteit was de burgeroorlog in El Salvador. Volgens de Amerikanen leverde de Sovjet-Unie wapens aan marxistische guerrillastrijders in El Salvador. De regering-Reagan vroeg de Europese landen steun om het rechtse militaire regime in het land te helpen.
Eagleburger slaagde niet in de missie waarmee hij naar Nederland kwam. Hoewel hij naar Den Haag zei te komen met ‘uitvoerig bewijsmateriaal’ voor de Sovjet-steun aan de verzetsstrijders, reageerde Nederland huiverig. De regering onder leiding van Dries van Agt vroeg de Amerikanen zich terughoudend op te stellen bij het verlenen van militaire steun aan het regime in El Salvador.
Geestig michelinmannetje met gekreukte pakken
Eagleburgers ster was sinds 1968 snel gerezen, nadat hij door Henry Kissinger als diens naaste medewerker was aangewezen. In die hoedanigheid diende hij zowel president Richard Nixon als president Gerald Ford. Zijn adviezen aan de top waren frank en getuigden van originaliteit. In zijn publieke uitlatingen was hij vaak scherp. Zijn kolossale voorkomen had iets theatraals doordat hij vanwege een zwakke knie met een kruk liep en hij tussen zijn astma-aanvallen door vrolijk bleef roken, een inhalator bij de hand. Het michelinmannetje met een wandelstok, werd wel gezegd. Zijn pakken waren meestal gekreukeld, zijn geestigheid was meestal bijtend. Dat kwam goed van pas tijdens zijn ambassadeurschap in Belgrado, van 1977 tot 1980.
Na 27 jaar van trouwe dienst zei Eagleburger in 1984 de overheid vaarwel en werd hij president van Kissinger Associates in New York. Bij dit adviesbureau op hoog niveau verdiende hij meer dan een miljoen dollar per jaar.
In 1989 keerde hij terug naar Buitenlandse Zaken, om daar de vervanger van minister Baker te worden. Hoewel hij als tweede man veel klusjes opknapte waar Baker niet aan toe kwam, ging Eagleburgers belangstelling vooral uit naar de verhouding tussen oost en west – inclusief de nucleaire ontwapening – en naar het conflict op de Balkan, waar hij zeven jaar had gewerkt. In deze periode beleefde Eagleburger het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, de ontketening van de Oost-Europese landen, de Duitse hereniging, het opbreken van Joegoslavië, waar hij onder geen beding Amerikaanse strijdkrachten naartoe wilde sturen, en het welslagen van de militaire operatie Desert Storm. Tegen de invasie van Irak in 2003 door George W. Bush zou hij zich fel kanten.
Volwaardig minister
Eagleburger was een van de welsprekendste vertolkers van de Amerikaanse klacht dat de Europeanen onvoldoende bereid waren om de lasten voor hun eigen verdediging te dragen – een geluid dat bijna zo oud is als de NAVO zelf.
Toen James Baker, met spijt in het hart, het State Department verliet om de herverkiezingscampagne voor Bush senior te leiden, werd Eagleburger in augustus 1992 waarnemend minister. De sporen die hij had verdiend bij het in toom houden van Israël aan het begin van de Golfoorlog, hebben bij deze benoeming ongetwijfeld meegewogen. Op 8 december van dat jaar, toen al vaststond dat Bush geen tweede termijn zou zijn beschoren, benoemde de president Eagleburger op de valreep tot volwaardig minister van Buitenlandse Zaken. Daaraan kwam al op 20 januari 1993 een einde, bij het aantreden van de regering van Bill Clinton.
Als minister was hij er op 14 december 1992 in Stockholm getuige van hoe zijn Russische tegenvoeter Andrei Kozyrev op een conferentie iedereen de stuipen op het lijf joeg door te verklaren dat Rusland klaarstond om met gebruik van militair geweld de Sovjet-Unie in ere te herstellen. Het bleek slechts een grap, bedoeld om de fragiliteit van de hervormingen in Rusland te onderstrepen.
Nog drie keer Lawrence Eagleburger
In zijn nadagen werd Eagleburger in 2006 lid van de studiegroep inzake Irak – onder leiding van zijn oude chef James Baker – die president George W. Bush adviseerde om alle Amerikaanse militairen uiterlijk 2008 te hebben teruggetrokken.
Lawrence Eagleburger stierf ten gevolge van een longontsteking op 4 juni 2011 op zijn landgoed in Charlottesville in Virginia, op de leeftijd van tachtig jaar. Hij liet drie zonen na, aan wie hij allen de voornaam Lawrence gaf – uit ijdelheid en om de sociale zekerheidsinstellingen gek te maken, zoals hij zei. Jammer genoeg heeft hij geen memoires achtergelaten.