Mike Pence: even bijbelvast als eigengereid

In alles lijkt Mike Pence de tegenpool van Donald Trump. Portret van de bedachtzame en conservatieve vicepresident, stille kracht in het Witte Huis.

Nog voordat zijn nominatie als Republikeinse presidentskandidaat rond was, werd Donald Trump geconfronteerd met de Never Trump-beweging. Veel Republikeinen konden zich niet voorstellen dat ze Trump zouden steunen. Die afkeer in eigen kring voedde de overtuiging onder Democraten en de media dat Trump ‘nooit’ kon winnen van Hillary Clinton.

Trump wist beter, wat zijn eerste belangrijke beslissing als kandidaat illustreerde. Als rechterhand en potentiële vicepresident koos hij voor Mike Pence, de behoudende gouverneur van de staat Indiana.

Waarom Trump Pence vroeg

Met een schat aan politieke ervaring, een bedachtzaam temperament en een diepgeworteld christelijk geloof werd Pence gezien als het ultieme tegendeel van Trump. Waarnemers krabden zich op het hoofd: Trump en Pence? Onder conservatieven was de reactie positief. ‘Pence was meteen de stabiliserende factor,’ zegt Donald Rieck. Als uitgever van The American Spectator, een rechts-liberaal tijdschrift in Washington, volgt hij de politiek al decennia. Hij kent Pence persoonlijk en is onder de indruk van zijn intelligentie en bedachtzaamheid.

‘Het stelde de conservatieve beweging gerust dat hij aan boord kwam. Ik zie Pence als het anker van het Witte Huis. De keuze voor Pence was cruciaal in de stembuszege.’

In de eerste weken van de regering-Trump liepen de emoties hoog op. Demonstranten konden geen genoeg krijgen van hun verzet tegen de president. De ‘oorlog’ tussen de media en de president bezorgde journalisten slapeloze nachten. Controversiële plannen en personen rond de president, zoals nieuwe immigratieregels en adviseur Steve Bannon, trokken de aandacht. Intussen is de onopvallende man met zijn opvallend witte haren degene op wie we eigenlijk moeten letten als stille kracht, zegt Rieck: ‘Pence is de op een na machtigste man ter wereld. En dat is een goeie zaak.’

Geloof in god en de grondwet

Michael Richard Pence werd in 1959 geboren als een van de zes kinderen van katholieke Democraten, afstammelingen van Ierse immigranten. Als tiener ontwikkelde hij zich tot een trouwe Democraat. De vermoorde John F. Kennedy was een inspiratiebron. In 1980 stemde hij niet voor ­Ronald Reagan, maar voor Jimmy Carter.

In zijn studententijd herontdekte Pence God als born-again Christian: zijn katholicisme ging over in een evangelisch protestantisme. Tegelijkertijd verrechtste hij. ‘Het conservatisme-met-gezond-verstand van Reagan sprak me aan,’ zei Pence later. Zijn voorliefde voor tekenen begon toen; Pence is goed in stripfiguurtjes. Ook is hij een groot dierenliefhebber. Niet dat Pence vegetarisch is, maar er struinen altijd huisdieren rond in huize Pence, waar Mike zijn vrouw Karen overigens aanspreekt als ‘moeder’.

Hij werd meester in de rechten, maar na enkele jaren advocatuur trok de politiek hem meer. Twee keer trachtte hij vergeefs in het Congres te komen. In plaats daarvan werd hij voorzitter van de Indiana Policy Review Foundation, een denktank die de deugden van de vrije markt bezingt. In die tijd werd zijn politieke overtuiging gevormd. Geloof in God en de Grondwet waren zijn leidraad. ‘De conservatieve geest draait om het principe dat ideale oplossingen zijn gebaseerd op economische vrijheid en individuele vrijheid,’ zei hij in dagblad The Indianapolis Star. ‘Terwijl we ook beseffen dat compromissen deel uitmaken van de conservatieve bestuursstijl.’

Radioman

In de verloren Congrescampagne van 1990 leerde hij een les die hem zou bijblijven. Verkleed als Arabier in een reclamespotje bedankte hij sarcastisch zijn Democratische opponent wegens diens gebrek aan daadkracht in het Midden-Oosten. Een jaar later deed hij iets wat politici zelden doen: hij bood verontschuldigingen aan voor deze ‘negatieve campagne’.

Hij was op dat moment advocaat-af en zijn gedroomde politieke loopbaan wilde niet van de grond komen. Pence besloot zijn heil te zoeken in de conservatieve wereld van talk radio. Het retorische talent waar hij nu om bekendstaat, scherpte hij aan in The Mike Pence Show, een radioprogramma dat hij omschreef als ‘Rush Lim­baugh on decaf’: een softe versie van de schuimbekkende praatradio waarmee Limbaugh al decennia furore maakt. Uit die tijd stamt een bekend citaat van Pence: ‘Ik ben christen, conservatief en Republikein, in die volgorde.’

Wat die drie groepen gemeen hebben, is weerzin tegen abortus en het recht van de vrouw om hierover zelf te beslissen. In de zogenoemde cultuuroorlog die in de Verenigde Staten woedt tussen progressieven en conservatieven, is abortus het brandpunt. Homorechten zijn minder belangrijk geworden, over abortus blijft de bevolking verdeeld. Voor Trump lijkt het geen speerpunt te zijn, voor Pence wel.

Pro-life

‘Hij is geen politicus die pro-life is, hij is een pro-lifer die in de politiek zit,’ zegt Phelim McAleer (1967), een Ierse journalist en documentaire­maker, woonachtig in Los Angeles. De term voor tegenstanders van abortus is pro-life: vóór het leven en daarom tegen abortus. Met zijn vrouw Ann McElhinney schreef hij de bestseller Gosnell, over de beruchte abortusarts Kermit Gosnell. Die zit sinds 2013 levenslang uit omdat hij foetussen laat in de zwangerschap doodde in zijn kliniek, net als pasgeboren baby’s en soms ook moeders.

Pence nodigde McAleer en McElhinney uit onmiddellijk nadat hij was aangetreden. Met een klein gezelschap activisten bezochten ze Pence’ kantoor in het Witte Huis. ‘De bescherming van het leven – ook het ongeboren leven – is bepalend voor zijn hele levensvisie,’ zegt McAleer.

Het trof hem hoe bescheiden en zelfs ‘nederig’ Pence overkwam. Dat heeft met zijn religie te maken, denkt McElhinney. ‘Hij is heel trots op zijn christelijke geloof. Hij citeert graag de Bijbel.’ Pence ziet de politiek als zijn roeping, stelt McElhinney. Op de pro-life-receptie vertelde hij over een omslag van Time Magazine waarop jaren geleden een foto van een foetus in de baarmoeder was te zien. ‘We zijn naar Washington gekomen om baby’s te redden,’ zei Pence destijds tegen zijn kinderen, het tijdschrift in de hand.

Eigenzinnig politicus

Dat was in 2002, nadat hij alsnog was gekozen in het Huis van Afgevaardigden. Al snel ontwikkelde hij zich tot een onafhankelijk lid dat tegen de partijleiders in wilde gaan wegens zijn conservatieve principes. Meermalen stemde hij tegen de uitdijende overheid onder president George W. Bush – een kleine overheid is zijn ideaal.

Die eigenzinnigheid viel ook op in de media. In 2008 zette lifestyleblad Esquire hem in de toptien van beste politici. In dat jaar en opnieuw in 2012 werd hij wegens zijn bescheidenheid en eigen­gereidheid genoemd als presidentskandidaat voor de Republikeinen. Dit verklaart ook waarom Trump bij Pence terechtkwam, zegt Rieck. Iedereen let op de verschillen in temperament en op het feit dat ze alle twee insiders zijn: Pence in politiek Washington en Trump in de zakenwereld. Maar beiden zien zichzelf ook als outsiders die het establishment willen opschudden. ‘Pence heeft altijd laten merken dat hij gek wordt van de status-quo,’ zegt Rieck.

In 2013 trad hij aan als gouverneur van India­na. Direct sprak Pence zich uit tegen het homohuwelijk en vóór het recht van ondernemers om te weigeren zaken te doen met homo’s. Tegenstanders noemden het discriminatie, Pence sprak van religieuze vrijheid: de bakker die geen taart wil bakken voor een bruiloft van twee mannen, mag daartoe niet worden gedwongen. In de landbouwstaat Indiana met 6,5 miljoen inwoners wist hij flink te bezuinigen en de belastingen te verlagen. Zo behield Pence zijn conservatief-liberale reputatie: voor de vrije markt, tegen een bemoeizuchtige overheid, en met een sterk moreel kompas. Precies wat Trump nodig had om conservatieve kiezers over te halen.

De rustige man achter Trump

In de roerige eerste weken van Trumps presidentschap kwam Pence steeds vaker over als de kalme volwassene die achter de schermen rust schept. Hij trachtte de NAVO-bondgenoten gerust te stellen terwijl hij hen tegelijk opriep om hun steentje bij te dragen. Op de conservatieve CPAC-conferentie werd hij eind februari 2017 als een held onthaald. Obama’s zorgwet gaat eraan, beloofde Pence strijdvaardig, om plaats te maken ‘voor iets dat wél werkt, dat gebouwd zal zijn op vrijheid en individuele verantwoordelijkheid’.

Of de regering-Trump succes zal boeken, hangt volgens Rieck in grote mate af van Pence. ‘Politiek is de kunst van het mogelijke, zei de Duitse staatsman Otto von Bismarck al, en Pence beseft dat.’ De Democratische fractieleider Nancy ­Pelosi zal Trump noch Steve Bannon de hand reiken, vermoedt Rieck. ‘Maar het kan wel zijn dat ze slikt en Pence benadert.’ Want anders dan Trump is de vicepresident ‘geen vuurspuwer, maar een heel praktische vent’.