Het werk van de Duits-Amerikaanse auteur Charles Bukowski is een opgestoken middelvinger naar de American Dream – levensecht, rauw en confronterend. In het deels autobiografische Factotum beschrijft Bukowski zijn leven zoals het was: veel drank en apathie, afgewisseld met momenten van grote inspiratie.
Controversieel schrijver
- Henry Charles Bukowski (1920-1994) werd geboren als Heinrich Karl Bukowski in Andernach. Zijn vader was sergeant en gestationeerd in Duitsland na de Eerste Wereldoorlog, zijn moeder een Duitse vrouw. In 1923 vestigde de familie zich in de Verenigde Staten, eerst in Baltimore, daarna in Los Angeles. Tot 1969 was Bukowski’s leven van weinig (literaire) betekenis: hij zwierf van baan naar baan, dronk veel en had nauwelijks succes met zijn publicaties. Toch werd hij in 1969, op zijn 49ste, overgehaald door uitgever John Martin om zich geheel te richten op het schrijven. Martin zag in Bukowski, die hij later omschreef als ‘de volgende Walt Whitman‘, een groot schrijver. Bukowski gaf gehoor en bleef schrijven tot zijn dood in 1994.
- Bukowski schreef zijn verhalen vaak vanuit zijn alter ego Henry Chinaski. Chinaski komt voor in het gros van Bukowski’s boeken, vaak als het hoofdpersonage. Dit geldt ook voor Factotum, gebaseerd op Bukowski’s leven in de jaren veertig, toen hij veel dronk en werk slechts voor een korte tijd behield. ‘Factotum’ is Latijn voor iemand die telkens andere baantjes heeft – een manusje-van-alles.
- Vooral na zijn dood kreeg Bukowski’s werk veel aandacht, zowel vanuit literaire kringen als onder gewone lezers. Wel blijft Bukowski een controversieel figuur en werd hij door zowel tijdgenoten als hedendaagse recensenten niet altijd even positief bekeken. Zo omschreef Time Magazine Bukowski in 1986 als vooral een ‘connaisseur van Amerikaanse verdorvenheid’. The Huffington Post noemt hem een vrouwenhater, maar erkent wel zijn literair talent. De Los Angeles Times schreef dat Bukowski als persoon los moet worden gezien van Bukowski als schrijver. The New York Times beschreef hem als een ‘bard van bar en bordeel’.
‘De godfather van dirty realism’
- Bukowski’s taal wordt vaak gedefinieerd als ‘dirty realism‘ – vuil realisme. Hij beschrijft levensecht en ongecensureerd de levens in de lagere klassen van de samenleving – denk aan armen, verslaafden, dieven, weduwen. Bukowski wordt beschouwd als een van de grondleggers van dit literaire genre. Factotum is een goed voorbeeld van een roman geschreven in de stijl van het dirty realism.
Meld je hier gratis aan voor de Amerika Update, de wekelijkse nieuwsbrief met de laatste ontwikkelingen over de Verenigde Staten. Elke vrijdag in je mailbox. - Bukowski schrijft in onverschillige, korte zinnen over zware onderwerpen als de Tweede Wereldoorlog, drank en de dood. Als lezer hoef je geen katharsis of openbaring te verwachten. Factotum had evengoed vijftig pagina’s eerder of later hebben kunnen beginnen of eindigen. Dit versterkt het gevoel van hopeloosheid en apathie dat Bukowski weet op te roepen.
De aantrekkingskracht van Factotum
- Onverschilligheid, apathie, korte zinnen. Wellicht klinkt dit niet als een aanprijzing van Bukowski’s roman. Waarom moet dit boek worden gelezen? Chinaski’s lethargie is zowel deprimerend als vermakelijk. Bukowski beschrijft de alledaagse desinteresse, het ontbreken van elke zin in het leven, van een groot maar genegeerd deel van de Amerikaanse bevolking en zet deze rauw op papier. In de oppervlakkige laksheid schuilt veel humor. Tegelijkertijd is er voor elk geestig moment ook een moment van neerslachtigheid of zelfs afkeer. Dat is de kracht van Factotum: ongezuiverd en levensecht.
- Chinaski’s apathie komt erg goed naar voren in een passage waarin hij de zoveelste baan verliest. Hij beschrijft zijn tijd als ambulancechauffeur voor het Rode Kruis. Chinaski haalt de bestemmingen door elkaar en komt te laat bij bloeddonoren. ‘Toen we eindelijk bij de kerk arriveerden waar de bloeddonoren wachtten, waren we al twee uur en een kwartier te laat. Boze dokters en kerkmedewerkers stonden in de voortuin. Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan won Hitler steeds meer grond. Jammer genoeg werd ik op staande voet ontslagen.’ Chinaski’s verantwoordelijkheden als ambulancemedewerker lijken hem niet echt te boeien. Hij vindt het vooral vervelend dat hij wordt ontslagen van de naar zijn zeggen makkelijke baan. Tussen neus en lippen door worden Hitlers veroveringen in Europa nog even genoemd.
- Factotum, Henry Chinaski en vooral Charles Bukowski zelf zijn nog steeds populair. Een aantal van Bukowski’s werken, waaronder Factotum, is verfilmd. Ook wordt er aan Bukowski en Chinaski gerefereerd in veel muzieknummers, waaronder die van bekende bands als de Red Hot Chili Peppers (‘Mellowship Slinky in B Major’) en de Arctic Monkeys (‘She Looks Like Fun’). De korte Nederlandse film De Blauwe Bus (2009), waarin Jan Mulder de rol van Henry Chinaski vertolkt, is opgedragen aan Bukowski.