De volgende president dreigt met een verdeeld Congres te moeten zakendoen. Dat toomt zijn of haar macht stevig in, schrijft Victor Pak.
Een verrassing is het niet. Alle ogen zijn gericht op de race naar het Witte Huis. Alleen gaat de Amerikaanse kiezer op 5 november naar de stembus voor nog honderden andere verkiezingen.
De strijd om het schoolbestuur in een district bij Los Angeles sneeuwt onder. Dat is nog te begrijpen. Al spannender zijn de referenda over abortus in onder meer Arizona en Michigan.
Zeker wenselijk is meer aandacht voor de verkiezing om 435 zetels in het Huis van Afgevaardigden en 34 Senaatszetels. Die gaan grote invloed hebben op de slagkracht van de president.
Trifecta geeft president meer macht
Joe Biden kon vier jaar geleden het Witte Huis betreden als president terwijl sprake was van een zogenoemde trifecta. De president wist zich gesteund door meerderheden van zijn partij in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. Dit was ook het geval bij de verkiezingsoverwinningen van Donald Trump in 2016, Barack Obama in 2008, George W. Bush in 2000 en Bill Clinton in 1992.
Zo’n trifecta is van cruciaal belang. Joe Biden verwezenlijkte zijn plannen vrijwel volledig in zijn eerste twee presidentsjaren. Zo loodste hij groene investeringen (Inflation Reduction Act) en de modernisering van de infrastructuur (Infrastructure Investment and Jobs Act) door het Congres.
Na tussentijdse verkiezingen in 2022 bezaten de Republikeinen een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden, en kwamen er geen grote wetten meer door het Congres.
Harris én Trump moeten vrezen
Als Harris president wordt, moet ze vanaf het begin waarschijnlijk zakendoen met een gespleten Congres. De Democraten dreigen hun nipte Senaatsmeerderheid (51 tegen 49) kwijt te raken.
In Montana koersen ze – met Senator Jon Tester, bekend om het verlies van drie vingers bij een ongeluk op de boerderij – na achttien jaar op verlies af. Net als in West Virginia, waar de populaire conservatieve Democraat Joe Manchin niet herkiesbaar is. In Ohio lijken de Democraten wel overeind te blijven. Maar dat is, zonder wonder in Montana, niet genoeg voor de meerderheid.
En zo dreigt voor Harris een historisch scenario. Ze kan de eerste Democratische president sinds Grover Cleveland (in 1884) worden zonder meerderheid in de Senaat.
In het Huis van Afgevaardigden hebben de Republikeinen op hun beurt een krappe meerderheid van zeven zetels. De partij is er alles aan gelegen om dat overwicht te behouden. Wordt Donald Trump president, maar winnen de Democraten het Huis, dan is er ook onder Trump geen sprake van een trifecta.
Volgens peilingenwebsite FiveThirthyEight is het fiftyfifty welke partij de meerderheid in het Huis wint.
Leren van Bush
Een volgende president zonder trifecta kan lessen trekken uit de presidentsjaren van George H.W. Bush. Bush senior had bij aanvang van zijn presidentschap in 1989 geen meerderheid in Senaat én het Huis van Afgevaardigden. Hij richtte zich daarom grotendeels op buitenlandse zaken.
Wel moest hij zijn belangrijkste verkiezingsbelofte breken. Tijdens de campagne sprak de Republikein nog de befaamde zin ‘Read my lips: no new taxes’. Die kwamen er toch, afgedwongen door de Democratische meerderheid in de Senaat en het Huis.
Vier jaar later was zijn presidentschap voorbij, en werd de Democraat Bill Clinton verkozen – mét een meerderheid in Senaat en Huis achter zich.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
