Een Rotterdamse belastinginspecteur sloot in 2008 op eigen houtje een deal met de Amerikaanse multinational Procter & Gamble, de producent van onder andere wasmiddelen. De publicatie begin deze week van de zogenoemde Paradise Papers legt deze afspraak pijnlijk bloot.
Het gaat allemaal om een belastingvrijstelling voor de verkoopwinst van een Nederlandse vestiging. Volgens het Financieele Dagblad is daarmee een belastingvoordeel gemoeid van 169 miljoen dollar.
NIEUW!
Meld u hier gratis aan voor de Elsevier Weekblad Belasting Update, de wekelijkse nieuwsbrief met het laatste fiscale nieuws, analyses, achtergronden en commentaren. Elke vrijdag in uw postvak.
Het is niet duidelijk of de vrijstelling terecht is verleend. De reactie van verantwoordelijk staatssecretaris van Financiën Menno Snel doet vermoeden van niet.
Oorvijg
Als de inhoud van deze ‘wasmiddeldeal’ smetteloos is, hadden we dat immers wel meteen gehoord. Nu krijgt vooral de overijverige Rotterdamse belastingdiender een klassieke oorvijg.
In plaats van ‘niet lullen maar poetsen’, had hij of zij volgens de correcte procedure eerst enkele opperhoofden moeten raadplegen. Alsof het daarom gaat.
De vervolgactie is helemaal kolderiek. Alle bestaande belastingdeals met multinationals worden nu doorgeploegd om te beoordelen of deze wel de juiste procedure hebben doorlopen. Van een inhoudelijke beoordeling is geen sprake. Men is natuurlijk bang dat anders de schellen van de ogen vallen.
Bol tapijtje
Het doorploegen is een omvangrijk klusje. Er zijn ruim 4.000 bestaande deals. Een paar maanden geleden waren dat er trouwens nog 4.750 en vorig jaar zelfs nog 6.000 à 8.000. Zou er ergens bij de Belastingdienst nu een heel bol tapijtje liggen?
Maar dit is toch een volstrekt onzinnige actie? Alleen procedureel beoordelen, maar niet inhoudelijk. Als de tandarts bij een controle niet in je mond kijkt, kun je ook beter gewoon thuisblijven.
En om het circus compleet te maken, wordt binnenkort nog een commissie ingesteld om de hele boel in de gaten te houden. Over ambtelijke werkverschaffing gesproken.
Minder of geen belasting
Het cruciale punt is natuurlijk of belastingdeals überhaupt nog wel door de beugel kunnen. Inmiddels is vriend en vijand het eens dat belastingdeals maar zelden gaan over belasting betalen. Ze gaan hoofdzakelijk over het tegenovergestelde: minder of het liefst geen belasting betalen.
Belastingdeals worden steeds verdedigd met de holle frase ‘fiscaal vestigingsklimaat’. De achtergrond is dat lage of geen belastingen als een snoepkraam trekken aan (internationale) bedrijven. Vestiging in Nederland zorgt dan voor werkgelegenheid, zo is de gedachte. Soms is dat daadwerkelijk het geval. Soms ook helemaal niet.
Inhalig schransen
Belastingdeals zijn vooral bedoeld om van tevoren zwart op wit vast te leggen welke snoepjes het bedrijf in Nederland precies krijgt. In dat krachtenveld is inhalig schransen totdat je bijkans buikpijn krijgt geen onbekend fenomeen.
Wie kijkt naar de onderwerpen van de deals, zoals april dit jaar gepubliceerd door het Ministerie van Financiën, komt tot de schrikbarende conclusie dat het vooral veel geschuif met geld is.
Geen deal over personeel
Anders gezegd, er is kennelijk geen belastingdeal nodig voor de loonbelasting en sociale premies ten aanzien van het beloofde talrijke personeel dat onze arbeidsmarkt komt verrijken. Men wil vooral weten hoe een rentestroom, royaltybetaling of dividenduitkering zo optimaal mogelijk tussen de klippen van ons belastingstelsel kan door zeilen.
Lees van Hans van den Hurk: ‘Rutte houd vol en schrap dividendbelasting!’
Het is goed te benadrukken dat er voldoende (internationale) bedrijven zich in Nederland vestigen zonder een belastingdeal met de fiscus. Gewoon, omdat ze hun bedrijfsactiviteiten graag in Nederland willen ontplooien. Of gewoon, omdat ze hun producten of diensten hier op de markt willen aanbieden.
Hypocriet Europees toneelstukje
In internationale gremia ligt Nederland onder vuur vanwege de voordelen via belastingdeals. Dat is trouwens vooral het gevolg van een hypocriet toneelstukje. In Europa halen veel landen (belasting)trucs uit, maar alleen Nederland werd samen met enkele andere (kleine) lidstaten over de Brusselse knie gelegd.
De Europese Commissie nam met een hoop tamtam de Nederlandse belastingdeal met koffiebedrijf Starbucks onder de loep. Niet verrassend ging er vervolgens een dikke rode streep doorheen. Curieus is dat Brussel daarbij tijdens de wedstrijd de spelregels veranderde. Wie op deze manier een lidstaat in de maling neemt, moet zichzelf diep schamen.
In vuistje lachen
Andere landen lachen in hun vuistje. Het zou voor mij bijna een reden zijn om met de belastingdeals nog scherper aan de wind te varen, maar het blijft een verlieswedstrijd. Hoe onterecht ook, deze strijd is voor Nederland niet te winnen.
Overigens komen belastingdeals ook nationaal voor. Burgers en ondernemers kunnen de Belastingdienst vooraf (of achteraf) verzoeken een uitspraak te doen over de belastinggevolgen van een kwestie.
‘Hoerendeal’
Een spraakmakende binnenlandse belastingdeal is die met prostituees, die toevallig in hetzelfde jaar als de wasmiddeldeal tot stand kwam. De kern van deze ‘hoerendeal’: een belastingvrijstelling van 20 procent van de verdiensten in een club onder het mom van een fiscaal onbelaste onkostenvergoeding.
Wat het verschil is tussen de wasmiddeldeal en de hoerendeal? De eerste is bijna tien jaar geheim gebleven, waardoor alleen de Amerikaanse multinational van het belastingvoordeel kon snoepen. De andere deal werd tien jaar geleden direct openbaar, waardoor elke prostituee in een club van het belastingvoordeel gebruik kon maken. En dat is wel zo eerlijk, wat je ook van die deal vindt.
Openbaren of stoppen
Openbaren van belastingdeals is dus meer dan dringend nodig. Nog beter is er helemaal mee stoppen. De Belastingdienst moet niet als een postillon d’amour allerlei belastingvoordelen weggeven. De Belastingdienst moet gewoon ouderwets belastinggeld innen.
Er is een oplossing die belastingdeals overbodig maakt. En dat is een voor iedereen aantrekkelijk en begrijpelijk belastingstelsel. Want het is vrij simpel. Als iets klip en klaar is, hoef je er ook geen afspraken over te maken.
Michiel Spanjers is publicist en ondernemer en als fiscalist verbonden aan de Universiteit Leiden. Dit is de zevende aflevering van een nieuwe serie waarin hij ons fiscaal stelsel onder de loep neemt.