Terreurbeweging Islamitische Staat (IS) is op zijn retour. De groep heeft de afgelopen tijd verschillende klappen gehad in zowel Syrië als Irak.
Vooral in Irak lijdt de terreurgroep van Abu Bakr al-Baghdadi de laatste tijd grote verliezen. Amerikaanse en Iraakse woordvoerders spreken de afgelopen tijd met optimistische toon over de strijd tegen IS.
Het Iraakse leger bereidt zich in samenwerking met de Amerikanen en Koerdische peshmerga voor op een offensief op Mosul, in een poging de miljoenenstad te veroveren. Daarna heeft IS de afgelopen tijd aan territorium moeten inleveren in de belangrijke steden Ramadi, Tikrit en Baji.
Woensdag verklaarde de Iraakse regering nog dat IS ‘slechts’ 14 procent van het land in handen heeft. Bij het hoogtepunt van IS, was dat 40 procent. Daarnaast worden de financiële middelen van de groep ook steeds meer afgesneden.
Lees ook IS publiceert ‘kill list’ met gewone Amerikaanse burgers
Aangezien het niet waarschijnlijk is dat het gedachtegoed van IS ooit in zijn geheel wordt uitgeroeid, en het even onwaarschijnlijk is dat het ‘kalifaat’ een internationaal erkende staat wordt, welke opties blijven dan nog over voor de terreurgroep?
Het is daarmee onvermijdelijk dat het leiderschap van IS zich beraadslaagt over een ‘Plan B’. voor het geval de groep echt in het nauw komt. Specialisten zetten in Foreign Policy een aantal strategieën uiteen die Al-Baghdadi op het oog zou kunnen hebben.
Verhuizen
Als het misgaat in Syrië en Irak, is Libië de ideale uitvalsbasis voor IS. De jihadbeweging groeit al snel in het Noord-Afrikaanse, dat pal ten zuiden van Europa ligt. Wel zou het ervoor kunnen zorgen dat IS langer kan overleven, mits de groep het weet te winnen van lokale jihadisten.
Experts benadrukken wel dat een complete verhuizing van het ‘kalifaat’ van Syrië naar Libië, de geloofwaardigheid van IS zou aantasten. Het epicentrum van het originele ‘kalifaat’ ligt namelijk in het Midden-Oosten, en niet in Libië. Een verhuizing naar Libië zou het narratief van IS ondermijnen, zeggen experts. De soennitische terroristen geloven dat er uiteindelijk een apocalyptisch gevecht tussen goed en kwaad zal komen in de Syrische regio Al-Sham.
Daarnaast zou het ook voor verdere fragmentering binnen IS zorgen, aangezien de groep de thuisbasis dan zou kwijtraken en kleinere groepen in zowel Syrië en de regio als in Noord-Afrika.
Schaduwsysteem
Het opzetten van een schaduwnetwerk is iets wat andere terreurgroeperingen, bijvoorbeeld de Afghaanse Taliban, in het verleden al hebben gedaan. Bij een schaduwoverheid zijn er gebieden waarin shariagouverneurs de dienst uitmaken, terwijl de facto de reguliere regering daar aan de macht is.
Bij langere aanwezigheid van bijvoorbeeld shariarechtbanken, wordt het op een gegeven moment normaal en kan het zelfs een voorkeur genieten bij de bevolking. Vooral in landen waarbij de autoriteiten gebrekkige veiligheidsdiensten en juridische systeem hebben, is de allure van een schaduwoverheid groot. Voor landen als Syrië en Irak zou het daarnaast zeer moeilijk zijn om systemen op te zetten waarmee schaduwofficieren geïdentificeerd kunnen worden.
Experts maken er een kanttekening bij dat de buitenlandse leden van IS, voornamelijk de duizenden die uit Europa zijn afgereisd om mee te vechten, het niet lang zouden uithouden bij zo’n systeem. Diezelfde leden zijn vaak degenen die terugkeren naar westerse landen.
Escalatie
Een laatste scenario zou kunnen zijn dat IS een ‘spectaculaire wanhoopsaanslag’ pleegt op westers grondgebied, met als doel de vijand af te leiden en de macht van de groep te benadrukken. Ook een moordaanslag op de Syrische president Bashar al-Assad wordt daarbij genoemd, of een aanslag op Mecca of Riyadh, ter vergelding van de opgevoerde actie van Saudi-Arabië tegen IS.
Andere mogelijke doelwitten van de terroristen zouden Jordanië en Libanon kunnen zijn, vanwege het hoge aantal vluchtelingen in die landen. Israël zou om symbolische redenen een doelwit kunnen vormen. Of Rusland, als wraak voor de luchtsteun die Moskou verleent aan het Syrische regime.
Wat het vervolg ook is, duidelijk is dat het jihadistisch gedachtegoed niet met IS zal worden uitgeroeid. De experts geloven wel dat bij een afbraak van IS, het leiderschap ten eerste zichzelf zal willen redden. Tegelijkertijd moet de ‘marktwaarde’ van de terreurbeweging in stand worden gehouden.
De mogelijkheid dat er nu al onenigheid is binnen de hogere rangen van IS over een Plan B is daarbij moet daarbij ook niet worden onderschat. Wanneer Al-Baghdadi een eigen plan trekt en zijn onderdanen daar niet over informeert, kan er wantrouwen ontstaan. Terreurexperts noemen het recente lek van een lijst met de gegevens van 22.000 IS-leden als voorbeeld van het tanende vertrouwen in Al-Baghdadi.
Toch moeten de landen die in gevecht zijn met IS rekening houden met de scenario’s en wanhoopsdaden waar IS naar zal neigen als de groep nog meer verlies lijdt, waarschuwen de experts. Dat IS zich zonder slag of stoot zou overgeven, is volgens hen een naïeve illusie.