Te machtig, en dus gooit Erdogan premier Davutoglu eruit

Het vertrek van de Turkse premier Ahmet Davutoglu kwam niet geheel onverwachts. Tot onvrede van president Recep Tayyip Erdogan zou de premier steeds meer macht willen hebben. De migratiedeal met de EU lijkt de druppel te zijn geweest.

De geruchten over onmin tussen de Turkse president Erdogan en de premier gingen al een tijdje. Volgens ingewijden zou Erdogan vinden dat Davutoglu, sinds augustus 2014 premier, te dominante machtsambities had.

‘Erdogan is al heel lang bezig om zijn machtsbasis te vergroten en iedereen die in zijn weg komt, opzij te schuiven,’ vertelt Sami Faltas, als Turkije-expert verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, tegen Elsevier. ‘Aan de ene kant was Davutoglu een waardevolle bondgenoot, aan de andere kant was hij niet gecharmeerd van het presidentiële stelsel dat Erdogan wil.’ Ook dacht Davutoglu aan nieuwe vredesgesprekken met de Koerden en was hij de architect van de veelbesproken migratiedeal met de EU.

Druppel
De politiek rondom het sluiten van dat akkoord zou wel eens de definitieve druppel kunnen zijn geweest voor Erdogan. Volgens de Britse krant Financial Times stapte Davutoglu in maart op eigen houtje naar de Duitse bondskanselier Angela Merkel met het plan om migranten uit te gaan wisselen tussen Griekenland en Turkije. Erdogan zou niet zijn geconsulteerd en hield zich tot de dag van vandaag relatief afzijdig van de deal.

Wel reageerde hij deze week op opvallende wijze op het eindigen van de visumplicht voor Turken die naar de EU willen reizen. ‘Tijdens mijn periode als minister werd al aangekondigd dat dit in oktober 2016 zou gebeuren,’ zei Erdogan. ‘Ik snap niet waarom het verschil van vier maanden wordt gezien als zo’n grote overwinning.’

Straf
Afgelopen week werd Davutoglu voor de eerste maal gestraft. Het bestuur van de AK-partij besloot dat de premier niet langer de macht zou hebben om provinciale ambtenaren en regionale leiders van de AK-partij aan te wijzen.

Gedreven door rancune en de ambitie om van Turkije weer een islamitische grootmacht te maken, slaat Recep Tayyip Erdogan wild om zich heen. Portret van een mediterrane macho met wie het Westen gedwongen is om samen te werken >

Het bleek een voorbode: woensdag zou Erdogan in een ontmoeting met regionale leiders Davutoglu hebben gewaarschuwd ‘niet te vergeten wie je deze baan heeft gegeven’. Even later droeg hij Davutoglu op om een speciaal partijcongres in te lasten.

Daarmee vroeg hij indirect om zijn ontslag, want op het congres zal een nieuwe premier worden gekozen. ‘Het zal een onkritische nieuwe waterdrager van Erdogan worden,’ voorspelt Faltas. Dat is waarschijnlijk niet in het belang van Turkije, waar de macht steeds meer in de handen van één persoon komt. Het is ook niet in het belang van de EU, zegt Faltas, dat kan verwachten dat de relaties met Turkije zullen verslechteren.

Het is vooralsnog onduidelijk of met het vertrek van Davutoglu de EU-deal in gevaar komt. Buitenlandchef van de EU Federica Mogherini zei donderdag eerst met de Turkse autoriteiten willen spreken voordat ze kan inschatten wat de gevolgen zijn.