Het heeft even geduurd, maar de Italiaanse regering heeft 4 december als datum gekozen voor het referendum over een grondwetswijziging. Reden voor de twijfel: premier Matteo Renzi heeft zijn politieke lot aan het referendum verbonden.
Lange tijd was het onduidelijk wat de precieze datum voor het eerder aangekondigde referendum zou zijn. In eerste instantie moest de stembusgang in oktober worden gehouden, daarna werden data in november genoemd. Uiteindelijk heeft de regering van Renzi gekozen voor een datum die verder in de toekomst ligt: zondag 4 december.
Referendum over toekomst van premier
Officieel gaat het referendum over een wijziging van de Italiaanse grondwet, die stamt uit 1948. Renzi wil de rol van de Senaat veranderen: die heeft volgens de premier teveel macht om wetgeving tegen te houden of te vertragen. Het zou de achterkamertjespolitiek in Rome stimuleren en regeringen destabiliseren. Als het volk de grondwetswijziging goedkeurt, wordt de nu 315 man tellende Senaat teruggebracht naar 100 zetels.
Ook belangrijke dag voor EUIn Brussel zullen ze extra goed opletten, 4 december. Niet alleen kan een negatief resultaat in Italië een klap betekenen voor de EU, op dezelfde dag is de herhaling van de Oostenrijkse presidentsverkiezingen. De rechtse, Eurokritische Norbert Höfer is daar een van de twee kandidaten.
Toch draait het referendum eigenlijk om iets heel anders. Renzi is dermate gepassioneerd over zijn plan om het politieke systeem te veranderen, dat hij beloofde af te treden als hij verliest. Renzi probeerde die stellige woorden af te zwakken, maar zijn politieke tegenstanders waren er snel bij om zijn lot aan het referendum te verbinden.
Renzi moet een hoop uitleggen
Nu heeft de 41-jarige Renzi, die zijn populariteit zag dalen door economische problemen en de voortdurende migratiecrisis, tien weken om zijn premierschap te redden. Peilingen verschaffen weinig duidelijkheid: de ene peiling zet het ‘Ja-kamp’ op een voorsprong, de ander denkt dat de grondwetswijziging wordt weggestemd.
Het blijkt lastig voor Renzi om elke keer de inhoud van het referendum te moeten uitleggen. ‘Door deze grondwet houdt een kat die op een snelweg tussen Florence en de zee staat, het langer vol dan een regering,’ zei hij zaterdag bijvoorbeeld. Veel kiezers weten nog steeds niet waarvoor ze precies naar de stembus moeten.
De oppositie heeft een makkelijker verhaal en kan de politieke hervormingen grotendeels laten voor wat het is. De burgemeester van Rome, Virginia Raggi van de Vijfsterrenbeweging, vatte het afgelopen weekend de kern van het referendum simpel samen: als Renzi dit referendum verliest, is de regering ‘dood en begraven’.