De regeringen van Oostenrijk en Bulgarije willen dat de toetredingsgesprekken met Turkije worden gestopt, na de nipte overwinning van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan afgelopen zondag. Het potentiële Turkse lidmaatschap van de Europese Unie is ‘begraven’, zegt bijvoorbeeld de Oostenrijkse bondskanselier Christian Kern.
Verschillende Europese regeringen en kopstukken spraken hun zorgen uit over de referendumuitslag, waarmee Erdogan flink wat meer macht naar zich toetrekt.
Met de grondwetswijziging verandert het Turkse systeem van een parlementaire naar een presidentiële democratie, en krijgt Erdogan onder meer de macht om ministers en rechters te benoemen zonder ‘bemoeienis’ van het parlement.
Nieuw tijdperk
‘Het lidmaatschap is hier de facto mee begraven,’ zei Christian Kern, bondskanselier van Oostenrijk, in een verklaring. ‘Erdogan heeft tegen ons allen gezegd dat hij Europa als uiteengevallen continent beschouwt. Dat betekent dat we een nieuw tijdperk ingaan, waarin we onze politieke relatie met Turkije op een andere manier moeten inrichten.’
Nadat de Europese Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking (OVSE) een vernietigend rapport uitbracht over het referendumproces, en Erdogan dat rapport vakkundig naast zich neerlegde, komen de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU volgende week bij elkaar in Malta om de relatie met Turkije te bespreken, meldde EU-buitenlandchef Federica Mogherini dinsdag.
Margaritis Schinas, woordvoerder van de Europese Commissie, waarschuwt de Turken bovendien. Volgens hem moet Turkije ‘voorzichtigheid betrachten’ na het rapport, en de kleine meerderheid waar Erdogan mee won. Nog altijd was de helft van de bevolking namelijk niet voor de grondwetswijziging.
Volgens onze bloggers:
Afshin Ellian: ‘De liefde voor een despoot is de Turkse republiek fataal geworden’
De Turkse seculiere oppositiepartij CHP heeft bovendien formeel bezwaar aangetekend tegen de uitslag, en vraagt de kiesraad om de uitslag als ongeldig te bestempelen. Veel Turken hadden volgens de partij geen privacy bij het stemproces, en nam liet de kiesraad ook ongestempelde stempassen mee.
Vrees voor de doodstraf
Een ander probleem voor de EU is dat Erdogan een ander referendum overweegt: dat over de herinvoering van de doodstraf. Die straf werd in 2004 uit het Turkse wetboek van strafrecht geschrapt om in aanmerking te komen voor EU-lidmaatschap. Het doodstrafreferendum, ‘dat hij waarschijnlijk zou winnen, maakt op een elegante manier een einde aan de Turkse toetreding tot de EU,’ zei de Bulgaarse vicepresident Iliyana Yotova dinsdag in een interview.
Meer nieuws, elke dag in je inbox? Meld je aan voor Elseviers nieuwsbrief >>
Ook Gianni Pittella, voorzitter van de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement, vraagt om een beëindiging van de gesprekken met Turkije. De uitkomst is een ‘klap voor de democratie en de rechtsstaat,’ aldus Pittella.
De Europese Turkijerapporteur Kati Piri verklaarde onmiddellijk na de uitslag al dat de gesprekken met Turkije moesten stoppen. Minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders was voorzichtiger in zijn bewoordingen en zei zich ‘zorgen te maken’ over de uitslag, en wacht de bijeenkomst met andere EU-ministers in Malta af. Koenders benadrukt dat de bevolking verdeeld is, en dat de herinvoering van de doodstraf via een eventueel referendum een breuk zou zijn met de Europese waarden.