De financiële steun van de Europese Unie aan Turkije heeft nauwelijks rechtsstatelijk effect in het land. Tussen 2007 en 2020 ontvangt Turkije als pre-toetredingssteun meer dan 9 miljard euro om de rechtsstaat in lijn te brengen met regelgeving in de EU.
Tot nu toe heeft dat weinig effect, concludeert de Europese Rekenkamer in een rapport over de pre-toetredingssteun.
Hervorming rechtsstaat wordt al jaren verwaarloosd
Binnen de EU heerst onvrede over het gebrek aan voortgang. De formele toetredingsgesprekken tussen de EU en Turkije liggen mede als gevolg daarvan al een tijd stil, maar de kandidatuur van Turkije voor de EU daadwerkelijk beëindigen, gaat de Unie nog te ver. Het land wordt, onder meer door de geografische ligging, als een essentiële partner gezien in de strijd tegen terrorisme en migratie.
Uit het weekblad
Syp Wynia: Waarom moet Nederland betalen voor open grenzen?
Hoewel het rapport van de Europese Rekenkamer complimenteus is over het ‘ontwerp’ van de toetredingssteun, is het geld volgens de Rekenkamer niet doelgericht uitgegeven aan fundamentele hervormingen van de Turkse rechtsstaat. Het gaat onder meer om onafhankelijke en onpartijdige rechtsspraak, bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad, het voorkomen van conflicten en het bevorderen van de persvrijheid.
Door een gebrek aan politieke wil bij de Turkse autoriteiten zit er al een aantal jaren geen schot meer in de hervormingen, concludeert de Europese Commissie.
Volgens de Rekenkamer ligt de oplossing in een ‘doelgerichtere’ financiering. ‘Vanaf 2018 moet de Commissie de fondsen doelmatiger uitgeven aan gebieden waar hervormingen nodig zijn voor geloofwaardigere vorderingen richting EU-toetreding,’ zegt Bettina Jakobsen, het lid van de Rekenkamer dat verantwoordelijk is voor het rapport.
Projecten die douane, werkgelegenheid en belastingheffing moeten hervormen verliepen weliswaar traag, maar er was op dat vlak wel politieke wil bij de regering, aldus de Rekenkamer. Toch zullen de resultaten naar verwachting niet beklijven.
Ook heeft de mislukte coup in 2016 de stand van zaken in Turkije verergerd. De regering van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan riep nadien de noodtoestand uit, die tot op de dag van vandaag voortduurt. Vermeende tegenstanders kunnen massaal worden opgepakt en vervolgd.
Zijlstra gaf opmerkelijk voorbeeld van project bij gevangenissen
Op 8 februari gaf toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra (VVD) in de Tweede Kamer een voorbeeld van een specifiek project waar EU-geld naartoe gaat: ‘Feit is dat jonge kinderen op dit moment gewoon bij de ouders in de gevangenis zitten. Wat gefinancierd is, is dat er aparte opvang en een speciale accommodatie voor moeders en kinderen is, om daarmee (…) het welzijn van het kind te garanderen.’ Zijlstra benadrukte dat ze daar ‘dus niet als gevangenen worden behandeld’.
Meer over Turkije
Cavusoglu: ‘Wij moeten democratie in EU redden’ 
Het CDA wil nog altijd weten hoeveel geld er precies naar politie, justitie, en het omstreden gevangeniswezen in Turkije gaat, en heeft maandag opnieuw Kamervragen ingediend, onder meer over die ‘kinderafdelingen’ in gevangenissen. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt heeft een debat aangevraagd over de pre-toetredingssteun aan Turkije.
Op 26 maart spreken voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk en voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker in de Bulgaarse stad Varna met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan over de relatie tussen de EU en Turkije. Vermoedelijk komen de toetredingsgelden van de EU tijdens dat gesprek ook aan de orde.
Turkije introduceert controversiële nieuwe wet voor verkiezingen
In het Turkse parlement werd maandag een nieuwe wet aangenomen die de situatie er niet beter op maakt. Het gaat om een hervorming van de verkiezingsregels, waarmee partijen onder meer allianties kunnen aangaan om de kiesdrempel te halen en veiligheidsdiensten op uitnodiging van kiezers aanwezig kunnen zijn in stembureaus. Volgens de regering is dat om intimidatie door terreurbeweging PKK te voorkomen. Maar critici van onder meer de grootste oppositiepartij CHP vrezen dat de stemprocedure minder transparant wordt. Met de nieuwe wet kan de Turkse kiesraad kiesdistricten samenvoegen en stembussen tussen districten verplaatsen.
De pro-Koerdische HDP hekelt de nieuwe wet: de partij vreest dat er tijdens de komende verkiezingen in 2019 stembussen worden weggehaald uit gebieden met een overwegend Koerdische bevolking.