Rusland betaalt de Verenigde Staten en diverse Europese landen met gelijke munt terug voor het uitzetten van Russische diplomaten. Het Kremlin zet in totaal 150 Amerikaanse en Europese diplomaten uit, nadat de westerse landen maandag besloten evenzoveel staatsambtenaren uit Rusland de deur te wijzen. De spanningen tussen het Westen en de Russen zijn sinds de Koude Oorlog niet meer zo hoog opgelopen. Maar Amerika maakt zich zorgen: zijn haar NAVO-bondgenoten wel klaar voor een mogelijke confrontatie?
60 Amerikaanse diplomaten die in Rusland werkzaam zijn, moeten binnen een week het land verlaten, maakte de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov donderdag bekend. Bovendien moet het Amerikaanse consulaat in Sint-Petersburg sluiten, als vergelding voor de sluiting van het Russische consulaat in Seattle.
Uitzetting als vergelding voor vergiftiging dubbelspion Skripal
De westerse solidariteit met Londen is indrukwekkend, en zeer welkom, schrijft Robbert de Witt
Meer dan twintig landen zetten in totaal 150 Russische diplomaten uit. Die landen moeten allen evenveel diplomaten terughalen als ze wegstuurden. Volgens Lavrov een kwestie van ‘wederkerigheid,’ na de forse maatregelen die het Westen nam. Hoewel er nog geen onomstotelijk bewijs voor is, houden Amerika en de meeste EU-landen Moskou verantwoordelijk voor de aanval met zenuwgas op 4 maart in het Engelse Salisbury. Daardoor belandden de Russische dubbelspion Sergej Skripal en zijn dochter Julia in het ziekenhuis. Zij verkeren overigens niet meer in kritieke toestand en zijn aan de beterende hand.
Antonio Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, is bezorgd: hij vreest dat de spanningen tussen het Westen en Rusland kunnen uitmonden in een nieuwe Koude Oorlog. Tussen 1945 en 1991 was er een gewapende vrede tussen enerzijds het kapitalistische westerse blok onder leiding van de Verenigde Staten, en anderzijds de communistische Sovjet-Unie en haar bondgenoten. Met de val van de Sovjet-Unie kwam daar aan einde aan.
Amerikaanse minister van Defensie: NAVO moet zich versterken
Gezien de reactie van de Verenigde Staten is een nieuwe Koude Oorlog inderdaad niet ondenkbaar. De Amerikaanse minister van Defensie James Mattis vraagt de NAVO – die zeven Russen wegstuurde – om op korte termijn minstens 30.000 troepen te mobiliseren. Mattis wil bovendien militaire vliegtuigen en schepen die binnen dertig dagen ‘iedere locatie kunnen bereiken’, meldt de Amerikaanse krant The Wall Street Journal op basis van bronnen binnen het leger van de Verenigde Staten. Volgens die krant vreest de NAVO ook dat haar soldaten niet in staat zijn tot een langdurige confrontatie met Rusland.
Meer over het militaire bondgenootschap
De lastigste veiligheidskwesties voor de toekomst van de NAVO
Toch zei NAVO-baas Jens Stoltenberg dinsdag dat hij tevreden was met de reactie van de lidstaten van het militaire bondgenootschap. ‘Ik denk dat Rusland onze eensgezindheid heeft onderschat,’ zei hij tijdens een persconferentie tegen Duitse journalisten. Hoewel Stoltenberg benadrukte dat de druk op Rusland in eerste instantie moet worden opgevoerd via ‘politieke dialoog’ en economische sancties, wees hij er ook op dat de NAVO-landen hun ‘afschrikking’ en defensie hebben versterkt.
Veel Europese NAVO-landen halen de defensienorm niet
Het valt overigens te bezien of de NAVO wel zo sterk is als Stoltenberg meent. Bij de publicatie van het jaarlijkse budgetrapport zei de Noor dat de meeste landen ‘hun best doen’ om de wereld veilig te houden, en er een toename is in de uitgaven voor defensie. Zo verhoogden de Europese NAVO-leden en Canada hun defensie-uitgaven met gemiddeld bijna 5 procent. Tegelijkertijd halen de meeste lidstaten de norm van 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) bij lange na niet: de enige Europese landen die hem wél halen, zijn Griekenland, Estland en het Verenigd Koninkrijk.
Amerika is koploper, het investeert 3,57 procent van het bbp in het leger. De meeste Europese landen halen de norm bij lange na niet. Ook Nederland staat er op militair vlak niet goed voor, want het komt niet verder dan 1,3 procent. Landen als Slovenië, Spanje en België verwaarloosden hun defensie de laatste jaren nog meer: zij halen zelfs de helft van de norm niet en blijven steken onder de 1 procent van het bbp.
De Amerikaanse president Donald Trump wil al langer dat EU-landen meer geld aan defensie uitgeven: vorig jaar zei hij tijdens een speech op een NAVO-bijeenkomst in Brussel dat de houding van de Europese landen niet eerlijk is tegenover de Amerikaanse belastingbetaler, en dat een verzwakking van de NAVO ten koste gaat van de strijd tegen terrorisme. Ook dreigde hij toen de Amerikaanse bijdrage te verlagen. Dat deed Trump niet.
Russen hebben wél flink geïnvesteerd in het leger
Intussen heeft Rusland zijn leger beter op peil gehouden. Volgens het Stockholm International Peace Research Institute (SPRI), dat jaarlijks een rapport over de militaire uitgaven van landen uitbrengt, spendeerde Moskou in 2016 5,3 procent van het bbp aan defensie. Wat betreft absolute uitgaven hoeft Rusland enkel de Verenigde Staten en China voor zich te dulden.
De Russische president Vladimir Poetin zei begin deze maand in zijn jaarlijkse beleidsverklaring dat hij beschikt over ‘unieke raketten’ die door bestaande anti-raketsystemen niet kunnen worden gedetecteerd. Poetins pronkstuk is de zware intercontinentale kernraket Samat, die volgens hem ‘elke plek op aarde’ kan treffen.
Meer over Rusland
Dit zijn de sterke mannen van Poetin
Volgens Poetin, die zijn wapens ‘onoverwinnelijk’ noemt, is de wapenontwikkeling in Rusland het antwoord op de aanhoudende Amerikaanse inspanningen om een technisch hoogstaand raketafweersysteem op te stellen. Poetin zei ook dat zijn land werkt aan de bouw van kleine kernkoppen voor geavanceerde kruisraketten. Rusland zou door atoomenergie aangedreven onderzeeërs testen die kernwapens kunnen vervoeren. Ook die wapensystemen zouden niet waarneembaar zijn.
‘NAVO en Rusland zaten niet te wachten op nieuwe Koude Oorlog’
De uitspraken van Poetin waren ‘onacceptabel en contraproductief’, liet de NAVO een dag na Poetins verklaring weten. Een nieuwe Koude Oorlog is niet wenselijk, benadrukte NAVO-woordvoerder Oana Lungescu destijds. Daar zat ook Moskou niet op te wachten, zei Poetins woordvoerder Dmitri Peskov. ‘Rusland is niet van plan verzeild te raken in welke wapenwedloop dan ook.’ Maar het is afwachten hoeveel die uitspraken na de opgelopen spanningen van deze week nog waard zijn.
Lees ook: Deze landen doen niet mee aan westers front tegen Moskou