Saillant rapport over Europese corruptie is openbaar: dit ging eraan vooraf

Zondagavond werd een langverwacht rapport over corruptie binnen de Raad van Europa gepresenteerd. Hier ging een reeks aan corruptieschandalen aan vooraf, onder meer over prominente personen die werden omgekocht door het regime in Azerbeidzjan.

Uit het rapport blijkt dat ten minste zeven zittende en voormalige parlementsleden van de Raad van Europa zich op ‘ontoelaatbare wijze’ hebben ingelaten met lobby- en andere activiteiten van de regering van Azerbeidzjan. Die parlementsleden ontvingen steekpenningen of andere cadeaus om minder (of niet) kritisch te rapporteren over de mensenrechtenschendingen in Azerbeidzjan. Ook werden diverse ethische codes overtreden.

Azerbeidzjan is ook lid van de Raad van Europa (RvE) – een orgaan dat ooit in het leven is geroepen om de mensenrechten te bevorderen. Voor het rapport dat zondagavond uitkwam, hebben drie toprechters negen maanden lang onderzoek gedaan naar omkoping en ander ongepast gedrag. De zaak is schrijnend, omdat de assemblee bijvoorbeeld de rechters van het Europees Hof van de Rechten voor de Mens kiest. CDA’er Pieter Omtzigt – een van de initiatiefnemers voor het corruptieonderzoek – vindt dat er ‘serieuze gevolgen’ aan het rapport moeten zitten, en dat de Nederlandse regering zich ermee moet bemoeien.

Rapport over Azerbeidzjaanse kaviaardiplomatie

De zaak rond corruptie in de RvE loopt sinds de denktank European Stability Initiative (ESI) in 2012 een rapport publiceerde over zogenoemde kaviaardiplomatie door Azerbeidzjan, een land dat op dubieuze wijze met mensenrechten omgaat, vooral met betrekking tot politieke gevangenen. Met een oorlogskas van 30 miljoen euro per jaar zou het regime de RvE – die losstaat van de Europese Unie – willen beïnvloeden.

Michele Nicoletti, voorzitter van de parlementaire assemblee sommeert de politici die in het rapport worden genoemd om hun werk te staken tot intern kan worden bepaald welke gedragscodes zij precies hebben overtreden.

Azerbeidzjan kocht verscheidene leden van de parlementaire assemblee van de RvE om, om steun te vergaren binnen de RvE, en weg te komen met mensenrechtenschendingen. Zo gaf de Italiaan Luca Volontè – ex-fractievoorzitter van de christen-democratische Europese Volkspartij (EVP) – eerder al publiekelijk toe dat hij 2,3 miljoen euro had ontvangen van Azerbeidzjan.

Overigens weigerde EVP-voorzitter Cezar Florin Preda, die zeer vaak in het rapport wordt genoemd, om met onderzoekers over de corruptieschandalen te praten.

Prominenten moesten opstappen na Azerbeidzjaanse omkoping

Naast Volontè, zagen diverse andere prominenten zich genoodzaakt af te treden na onthullingen over corrupt gedrag. De Spaanse assembleevoorzitter Pedro Agramunt moest eerder het veld ruimen na onthullingen over zijn bezoek aan de Syrische president Bashar al-Assad.

Agramunt, afkomstig van de Europese Volkspartij (EVP), kwam eerder in opspraak na een reis in maart vorig jaar met een delegatie van het Russische parlement aan Assad. Die trip werd gesponsord door de regering van Assad, een regime dat sterk is veroordeeld door de Raad van Europa. De Europese parlementariërs vonden die actie onaanvaardbaar.

Jordi Xuclà – voorzitter van de liberale ALDE/PACE-fractie in de parlementaire assemblee – moest ook opstappen naar aanleiding van datzelfde tripje naar Assad.

Hij kwam daarmee in een belangenverstrengeling terecht, aangezien hij ook co-rapporteur voor Oekraïne was. Omdat de Raad ervoor verantwoordelijk is om Oekraïne op de vingers te tikken, maar Xuclà tegelijkertijd een Russisch staatsvliegtuig heeft gebruikt voor een buitenlands bezoek, werd hij niet meer als onpartijdig beschouwd. Rusland bezet volgens de Raad immers de Krim, een deel van Oekraïne. Voor het eerst nam de assemblee iemand het rapporteurschap af vanwege partijdigheid.

Ook de Belgische senator Alain Destexhe – voorzitter van de commissie Justitie – trad af na onthullingen over geld dat hij had aangenomen van Azerbeidzjan. Tevens was er op zijn huisadres een vestiging van een private verkiezingsmonitor, een feit dat hij niet had gemeld. Het Duitse Bondsdaglid Karin Strenz moest eveneens aftreden in de Raad van Europa nadat duidelijk werd dat zij geld uit Azerbeidzjan had ontvangen en dit niet had gemeld.

Azerbeidzjan is nog nooit gestraft in RvE

Hoewel ngo’s als Amnesty International de noodklok luidden over de mensenrechtensituatie in het land, vooral met betrekking tot de situatie rondom politieke gevangenen, is Azerbeidzjan nog nooit op de vingers getikt door de Raad vanwege politieke gevangenen. Terwijl die als waakhond van de mensenrechten in Europa geldt. Er gaan binnen de muren van de RvE dan ook al jarenlang geruchten over omkoping.

In juni vorig jaar werd bekend dat er een onderzoek zou komen naar corruptie en omkoping binnen de RvE, met dank aan een motie van onder anderen CDA’er Pieter Omtzigt en de Duitser Frank Schwabe (SPD). Agramunt was een van de leidende figuren die consequent dwarslagen bij het opstarten van een corruptieonderzoek.

Naast de corruptie rondom Azerbeidzjan werd eind vorig jaar bekend dat er ook leden zouden zijn omgekocht door de regering van Macedonië. De Britse ex-parlementariër Robert Walter is volgens denktank ESI een notoire verdediger van ‘autocratische landen’ in de Raad van Europa. Zo zou hij ook Azerbeidzjan meermaals hebben verdedigd. Van de Macedonische regering ontving hij volgens een contract uit 2016 met voormalige Macedonische regeringsleiders 7.000 euro per maand om het voor het land op te nemen, aldus de denktank.