Zo reageert de wereld op het geweld in Gaza

Bij gewelddadige demonstraties aan de grens tussen Gaza en Israël heeft het Israëlische leger maandag tientallen Palestijnen doodgeschoten. Volgens het ministerie van Volksgezondheid in Gaza zijn er meer dan 58 doden en meer dan 2.700 gewonden. Amerika en Australië leggen de schuld bij Hamas, de Europese Unie roept op tot ‘proportionaliteit’ en ‘terughoudendheid’. Turkije en andere landen in het Midden-Oosten veroordelen Israël.

‘Elk land heeft de plicht om zijn grenzen te verdedigen,’ was de reactie van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu maandag op de demonstraties, waarbij Palestijnen bewapend met messen, explosieven en brandbommen pogingen deden het grenshek te vernielen om Israël te infiltreren. Hij wijst erop dat terreurorganisatie Hamas uit is op de vernietiging van de Joodse staat en om dat te bereiken duizenden mensen naar de grens stuurt. ‘We zullen vastberaden blijven om onze soevereiniteit en onze burgers te beschermen,’ zei hij over het optreden van zijn leger.

Lees hieronder de observaties van Jan Franke, onze correspondent ter plaatse

Amerika en Australië leggen schuld grotendeels bij Hamas

Het Witte Huis in de Amerikaanse hoofdstad Washington is het met Netanyahu eens. ‘Wij vinden dat Hamas zich als organisatie bezighoudt met cynische acties, die leiden tot deze doden,’ zei woordvoerder Raj Shah. ‘De verantwoordelijkheid voor deze tragische doden ligt volledig bij Hamas.’

Ook de Australische premier Malcolm Turnbull veroordeelde Hamas en nam het woord ‘tragisch’ in de mond. Zijn minister van Buitenlandse Zaken Julie Bishop verklaarde dat ‘Israël rechtmatige veiligheidszorgen heeft en zijn bevolking moet beschermen’, maar riep Israël tevens op ‘proportioneel te reageren’ en zich ‘te onthouden van excessief geweld’.

EU roept op tot terughoudendheid

De Europese Unie (EU) roept ook op tot terughoudendheid aan beide kanten. ‘Israël moet het recht op vreedzaam demonstreren en het principe van proportionaliteit respecteren,’ aldus hoge buitenlandvertegenwoordiger Federica Mogherini. Hamas en de leiders van de demonstraties moeten volgens haar ‘garanderen’ dat ze ‘strikt geweldloos blijven’ en de betogingen niet ‘misbruiken voor andere doeleinden’.

Daarnaast benadrukt Mogherini nogmaals dat Brussel de verhuizing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem, die eveneens op maandag werd gehouden, afkeurt. Die stad moet wat de EU betreft de hoofdstad worden van ‘beide naties’. De regeringen van EU-lidstaten als Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk delen dat standpunt, en vragen Israël terughoudender te reageren dan het land tot nu toe deed.

Minister Blok: aangrijpend, maar soms is geweld gerechtvaardigd

Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) noemde de situatie maandagavond ‘aangrijpend’. Over het Israëlische optreden zei hij dat er ‘situaties zijn waarin het gerechtvaardigd is voor een land om geweld te gebruiken. Maar er zijn wel heel veel doden gevallen vandaag.’ Hij veroordeelt de oproep van ‘Palestijnse groeperingen’ aan mensen om naar de grens te gaan: ‘Dat draagt niet bij aan de rust. Het is van groot belang dat mensen het hoofd koel houden.’

Uit overwegend islamitische landen klinken heel andere geluiden, en moet Israël het ontgelden. Zo roept Saudi-Arabië, dat met kroonprins Mohammed bin Salman een gematigder koers lijkt te volgen, Israël en de internationale gemeenschap op ‘hun verantwoordelijkheid te nemen en een einde te maken aan het geweld tegen het Palestijnse volk’. Egypte, dat de andere kant van de Gazastrook blokkeert, spreekt van ‘vreedzame marsen voor legitieme rechten’ en waarschuwt voor ‘verdere escalatie in de bezette Palestijnse Gebieden’.

Erdogan spreekt van ‘genocide’ en roept ambassadeurs terug

‘Wat Israël doet, is genocide,’ zegt de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. ‘Van welke zijde het ook komt, van Amerika of Israël, ik vervloek dit humanitaire drama, deze genocide.’ Ook kondigde hij drie dagen van nationale rouw aan, ‘uit solidariteit met Palestina en om martelaren te herdenken’. Het Turkse staatspersbureau Anadolu, dat de Palestijnse slachtoffers ‘martelaren’ noemt, meldt verder dat vicepremier Bekir Bozdag zijn ambassadeurs uit Tel Aviv en Washington terugroept. Zuid-Afrika roept zijn ambassadeur uit Israël terug.

De vicevoorzitter van Hamas Khalil al-Hayya riep maandagavond op tot een ‘Arabische en islamitische intifada’ als reactie op het geweld. ‘De Palestijnse reactie moet duidelijk zijn in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever. Er is geen andere keus dan het aansteken van het vuur,’ zei hij volgens de Israëlische website Ynet.

Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken verspreidt op Twitter beelden van een Facebookbericht dat maandagochtend zou zijn verspreid door Hamas. Daarin staan in het Arabisch oproepen aan Palestijnen om messen en vuurwapens mee te nemen en instructies voor infiltratie van Israëlische dorpen aan de grens en de ontvoering van burgers. Het is onduidelijk of het Facebookbericht, dat inmiddels is verwijderd, inderdaad door Hamas is verspreid.

Ngo’s kritisch: ‘oorlogmisdaden’ en ‘Trump geeft schutters groen licht’

Mensenrechtenorganisatie Amnesty International noemt de gebeurtenissen in Gaza een ‘weerzinwekkende schending van internationaal recht’. De nongouvernementele organisatie spreekt ook van oorlogsmisdaden. Human Rights Watch is kritisch op de regering-Trump, die Israëlische scherpschutters ‘groen licht’ zou geven om te blijven doden.

De Israëlische minister van Justitie Ayelet Shaked doet de suggesties van disproportioneel geweld van de hand. Volgens haar doet het leger (IDF) ‘niets illegaals’: ‘Hamas offert zijn mensen op voor politieke doeleinden, maar de IDF kan de situatie aan. Ik hoop dat ze de boodschap gisteren hebben begrepen en dat de situatie niet verder uit de hand loopt.’

Ook vandaag, dinsdag, dreigen weer gewelddadige demonstraties. In de Palestijnse gebieden blijven winkels, scholen, universiteiten en overheidsgebouwen vanwege het protest gesloten. Waarschijnlijk zullen weer duizenden Gazanen naar de grens marcheren. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties komt vandaag in spoedzitting bijeen.

Bloedbad Gaza kent maar één winnaar: Hamas, schrijft Robbert de Witt in een commentaar