Italië zet de toon: eerst migratie afhandelen, dan pas de rest

De Italiaanse premier Giuseppe Conte frustreert de leiders van de lidstaten van de Europese Unie (EU), omdat hij weigert zijn handtekening te zetten onder verklaringen over onder meer handelsrelaties en veiligheidsbeleid. Voordat hij ergens mee akkoord gaat, wil Conte eerst dat de EU-lidstaten het eens zijn over het migratiestandpunt, het hoofdonderwerp van de top in Brussel.

‘De EU heeft niet meer woorden nodig, maar meer daden,’ aldus Conte volgens persbureau AFP. Het is voor Conte en zijn regering van groot belang dat de Europese leiders donderdag en vrijdag tot een oplossing komen. Italië is een van de EU-landen die de meeste migranten te verwerken krijgen, vooral vanuit Noord-Afrika.

Minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini zei afgelopen maand al dat het zuidelijke eiland Sicilië onder de nieuwe regering van Lega en de Vijfsterrenbeweging ‘niet langer het vluchtelingenkamp van Europa‘ zal zijn. Woensdag nog heeft de Italiaanse regering twaalf marineschepen aan de Libische kustwacht geschonken om ‘te patrouilleren, te redden en te beschermen,’ schreef Salvini op Twitter.

Italië wil af van Dublinverdrag voor eerlijker verdeling migranten

Vooral het Dublinverdrag, dat bepaalt dat asielzoekers in het eerste veilige land waar ze aankomen asiel moeten aanvragen, is Italië een doorn in het oog. De Italianen willen dat het verdrag wordt opgeschort of hervormd, zodat een eerlijker verdeling van migranten ontstaat.

Over de manier waarop die moeten worden opgevangen als ze Europa willen binnenkomen, zijn de meningen verdeeld. Bulgarije, nog tot en met zaterdag EU-voorzitter, is voorstander van het volledig sluiten van de buitengrenzen en wil opvangcentra voor immigranten buiten de EU, aldus premier Bojko Borisov vrijdag. Onder meer Denemarken en Oostenrijk – dat het EU-voorzitterschap op 1 juli overneemt van Bulgarije – willen dat ook.

Pleidooi voor opvangcentra in Afrika, Juncker en Merkel twijfelen

Volgens EU-buitenlandchef Federica Mogherini hebben de migratieorganisaties UNHCR en IOM van de Verenigde Naties aangegeven te willen meewerken aan zulke locaties in Afrika, zolang internationaal recht en mensenrechten daarbij vooropstaan.

Voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie vroeg in Brussel juist om ‘enige terughoudendheid’, omdat hij ‘de indruk van neokolonialisme’ wil vermijden. Ook de Duitse bondskanselier Angela Merkel wil dat de EU eerst met Afrikaanse landen gaat praten voordat tot een dergelijke aanpak wordt besloten.

Onenigheid werpt ook schaduw over Duitse christen-democraten

De onenigheid over het asielbeleid kan het lot en de eenheid van de Europese Unie bepalen, waarschuwde Merkel het Duitse parlement vlak voor de EU-top. De onenigheid verdeelt niet alleen de EU, maar ook de christen-democratische partij van Merkel zelf.

De Beierse vleugel van de christen-democraten (CSU), onder leiding van minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer, eist dat Merkel na de top met een strenger, eensgezind Europees asielbeleid thuiskomt. Eerder dreigde daarover een regeringscrisis te ontstaan, omdat Seehofer zijn eigen koers wilde gaan varen. Na crisisberaad besloot hij Merkel uitstel te geven.

Merkel en Rutte verwacht nog geen ‘totaaloplossing’

Merkel zei donderdag dat ze er niet op rekent dat Seehofers wens op de top in Brussel uitkomt. Merkel erkende dat de EU-lidstaten op dit moment nog niet bereid zijn tot één gezamenlijk asielbeleid te komen.

Premier Mark Rutte (VVD) sprak voorafgaand aan de EU-top vergelijkbare woorden. Hij verwacht ‘geen totaaloplossing’ voor de migratiecrisis en hoopt op ‘afspraken’ om de migratiestroom vanuit Noord-Afrika beter onder controle te krijgen: ‘We moeten er alles aan doen om te voorkomen dat mensen in gevaarlijke bootjes stappen. We staan niet klaar mochten de aantallen weer gaan stijgen.’

Debat laaide op toen landen te kampen kregen met ngo-schepen

De laatste weken laaide het migratiedebat op toen landen rond de Middellandse Zee te kampen kregen met schepen van niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) die voor de kust van Libië migranten in bootjes hadden opgepikt. Onder meer de Aquarius (629 migranten) en de Lifeline (230) zochten in eerste instantie tevergeefs toegang tot de havens van Italië en Malta.

Spanje heeft eerstgenoemde schip uiteindelijk toegelaten, de Lifeline kreeg woensdag toegang tot Malta nadat zeven EU-landen het land te hulp waren geschoten door een deel van de migranten op te nemen. Nederland neemt maximaal twintig van hen op. Donderdag maakte de Maltese regering bekend de Duitse kapitein Claus-Peter Reisch van de Lifeline strafrechtelijk te gaan vervolgen. Dit omdat hij het schip niet goed registreerde: zelf beweerde Reisch onder de Nederlandse vlag te varen, maar de Nederlandse autoriteiten spraken zijn claim tegen.

Dit zijn de schepen en organisaties die migranten oppikken

Steun voor Nederland in kwestie-MH17, nog geen verklaring door Conte

Voor Nederland is er overigens toch goed nieuws te melden over de top: alle EU-lidstaten zegden hun steun toe bij de vervolging van de daders van de aanslag op vlucht MH17. ‘Een bijzonder moment,’ zei Rutte daarover. Door de houding van Conte is ook daarover echter nog geen officiële verklaring bekendgemaakt.

De gebruikelijke persconferentie van EU-president Donald Tusk en voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker na de eerste werksessie is door de weigering van Conte uitgesteld tot vrijdag. De discussie over migratie duurt naar verwachting tot ver na middernacht. Tusk waarschuwde: als de top geen akkoord oplevert, ‘zullen we zeer harde voorstellen van zeer harde mannen zien’.