De Oost-Duitse stad Chemnitz was afgelopen zondag en maandag het toneel van gewelddadige demonstraties na de moord op de 35-jarige Daniel in de nacht van zaterdag op zondag. Media waren er snel bij om de demonstranten als neonazi’s neer te zetten, maar klopt dat beeld wel?
De labels ‘radicaal-rechts’ en ‘extreem-rechts’ wekten – onder meer op sociale media – veel woede op.
Protesten hadden veel gezichten
Volgens Duitse media ging het vooral om voetbalhooligans en ‘rechts-radicalen’, onder wie neonazi’s en aanhangers van de rechts-nationalistische partij Alternative für Deutschland. De AfD riep zondag op tot een vreedzame demonstratie ter nagedachtenis van het slachtoffer Daniel H., die zondagochtend vroeg om het leven kwam bij een steekpartij tijdens een festival in Chemnitz. Er werd diverse keren op hem ingestoken. Twee anderen raakten zwaargewond.
Lees het coververhaal in Elsevier Weekblad van deze week: De Duitsers zijn er klaar mee
Er is verder nog maar weinig bekend over de toedracht, maar de politie arresteerde naderhand een 23-jarige Syriër en een 22-jarige Irakees. Beide verdachten kwamen als asielzoeker naar Duitsland. De Duitse boulevardkrant Bild meldde eerder dat de vechtpartij zou zijn ontstaan nadat drie Duitsers een vrouw te hulp schoten die werd aangerand. De politie wilde die geruchten niet bevestigen.
Zo’n duizend mensen reageerden op de oproep van de AfD voor een herdenkingsdemonstratie. Tegelijkertijd riep ook Kaotic Chemnitz, dat wél te boek staat als een extreem-rechtse groepering van hooligans, op tot protest. De groep wist via sociale media diverse extreem-rechtse groepen uit de buurt te activeren. Dat leidde uiteindelijk tot de aanwezigheid van zo’n 800 mensen die het hadden voorzien op ‘buitenlanders’ en mensen met een ‘buitenlands’ voorkomen. Ook werden leuzen gescandeerd als ‘wij zijn het volk’ en ‘buitenlanders oprotten’, en werd de hitlergroet veelvuldig gebracht. Bij het protest was dus een mengeling van radicaal-rechtse demonstranten en ‘gewone’ burgers aanwezig. Foto’s van de demonstraties laten die mix ook duidelijk zien.
AfD distantieerde zich van geweld
Maandag waren er opnieuw protesten in Chemnitz, onder meer georganiseerd door de nationalistische beweging Pro Chemnitz. Dat trok weer linkse tegendemonstranten aan, wat op sommige plekken leidde tot confrontaties. Duizenden deden mee aan de protesten, waar met vuurwerk en andere objecten werd gegooid. Bij het standbeeld van Karl Marx in het centrum van de stad stonden de twee kampen tegenover elkaar en scandeerden leuzen. De oproerpolitie hield de twee groepen uit elkaar. Bij de confrontatie raakten zeker zes mensen gewond.
De demonstratie maandag en de gewelddadige escalatie op zondag zijn door politici scherp veroordeeld. Ook de rechts-nationalistische partij AfD, die opriep tot een vreedzame herdenkingsdemonstratie, distantieerde zich nadrukkelijk van het geweld. Volgens de Saksische partijleider Jörg Urban had zijn partij ‘niets, maar dan ook helemaal niets te maken met de jachttaferelen in de stad’.
Al schreef AfD-parlementslid Markus Frohnmaier eerder die dag op Twitter: ‘Als de staat de burgers niet meer kan beschermen, gaan de burgers de straat op en beschermen ze zichzelf. Heel eenvoudig! Vandaag de dag is het een burgerplicht de dodelijke “messenmigratie” te stoppen. Het had je eigen vader, zoon of broer kunnen overkomen.’ Frohnmaier gebruikt de dubieuze term ‘messenmigratie’, een woordspeling op de term ‘massamigratie’, in zwang bij rechtse groepen die demonstreren tegen het Duitse immigratiebeleid.
Het broeit in Duitsland. De laatste maanden is in verscheidene Duitse steden de spanning opgelopen, vooral over het asiel- en immigratiebeleid, met demonstraties van rechtse en linkse groeperingen tot gevolg. Vorige week was er ook in de stad Cottbus, net als Chemnitz in het voormalige Oost-Duitsland, een demonstratie tegen het immigratiebeleid van bondskanselier Angela Merkel.
Politie bezorgd over onderbezetting en ‘burgerwachten’
De voorzitter van de Duitse nationale politiebond GdP Oliver Malchow uitte eerder deze week zijn zorgen over de mogelijkheden van de politie om burgers te beschermen. Malchow vreest dat ‘burgers het recht in eigen hand nemen en vertrouwen op burgerwachten en zelfredzaamheid’. Volgens hem is de overheid daarvoor medeverantwoordelijk. Tijdens de protesten in Chemnitz was te weinig politie op de been en moest uit andere steden versterking worden ingeroepen.
Volgens de bond is de overheid grotendeels verantwoordelijk voor de problemen. Dat de afgelopen jaren het aantal banen bij de politie met 16.000 is verminderd, heeft geleid tot te krap bezette hulpdiensten. Voorzitter Malchow noemde de tekorten – onder meer bij de ME – eerder deze week een probleem dat niet snel kan worden opgelost.
Voor aanstaande zaterdag hebben de AfD en de anti-islambeweging Pegida overigens opnieuw een stilte mars door Chemnitz aangekondigd. De organisaties willen daarmee ‘samen om Daniel H. en alle doden van de gedwongen multiculturalisering van Duitsland treuren’, aldus een woensdag op Facebook geplaatste oproep.