Theresa May heeft de belangrijke Brexit-stemming maandagmiddag uitgesteld. Het Britse Lagerhuis dreigde het akkoord dat de Britse premier sloot met EU-leiders voor vertrek uit de Europese Unie, dinsdag met overweldigende meerderheid weg te stemmen. Waar staan we met de Brexit? Vier vragen en antwoorden.
Waarover gaat het Lagerhuis precies stemmen?
Britse media meldden maandag dat May haar ministers bijeen heeft geroepen voor een spoedzitting van het kabinet. Niet lang daarna besloot ze dat de stemming over de Brexit in het Lagerhuis wordt uitgesteld, zoals al werd verwacht. Alles wijst erop dat daar geen meerderheid voor de deal is die May in november met de EU-leiders sloot.
Waarom bestaat er zo veel weerstand tegen het plan dat op tafel ligt?
Vrijwel alle oppositiepartijen, de Noord-Ierse coalitiepartner DUP en een flink deel van de Conservatieve Partij hebben al laten weten tegen de deal te zullen stemmen. Zij vinden dat de Britten in het plan te veel aan de Europese Unie verbonden blijven.
De onvrede zit hem vooral in de regeling over de Ierse grens. De Europese Unie wil koste wat het kost voorkomen dat daar een ‘harde grens’ ontstaat. Daarom is een noodclausule opgenomen in het akkoord dat op tafel ligt. Daarin staat dat als er voor het einde van 2020 geen afspraken over de Ierse grens zijn gemaakt, het hele Verenigd Koninkrijk in de Europese douane-unie zal blijven, of dat de zogenoemde transitieperiode wordt verlengd tot 2022. Tijdens de transitieperiode zijn de Britten officieel al uit de Europese Unie vertrokken, maar blijft het meeste bij het oude, zodat de Unie en het Verenigd Koninkrijk over hun toekomstige handelsrelatie kunnen onderhandelen.
Tegenstanders zijn bang dat de Britten daardoor nog jarenlang vastzitten aan allerlei EU-regels terwijl zij geen stemrecht meer hebben.
Wat betekent dit voor de positie van May?
May zit in het nauw. Om gezichtsverlies te voorkomen, stelt ze de stemming waarschijnlijk uit, dit kan zelfs tot uiterlijk 21 januari 2019.
Maar de tijd dringt. Op 29 maart 2019 vertrekt Groot-Brittannië uit de Europese Unie. Opnieuw proberen te onderhandelen met de Unie is geen optie. EU-onderhandelaars hebben al gezegd dat het conceptakkoord dat op tafel ligt de enige mogelijke deal is. Weet May de deal niet door het Lagerhuis te loodsen, dan is de kans groot dat haar positie ter discussie komt te staan.
WAT STAAT ER IN DE MAY-DEAL?
In de scheidingsakte zoals onderhandeld door premier May, staat dat de Britten hun financiële verplichtingen aan de Europese Unie nakomen (zeker 39 miljard pond, 44 miljard euro), dat Europese burgers in het Verenigd Koninkrijk kunnen blijven (en de Britten op het vasteland) en dat er tot 2021 een overgangsperiode komt. Het Verenigd Koninkrijk en de Unie hopen dan een vrijhandelsakkoord te sluiten, waarin onder meer oplossing komt voor het openhouden van de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Zolang die er niet is, is er een vangnet: dan blijven de Britten binnen een douane-unie en blijft Noord-Ierland de regels van de gemeenschappelijke markt volgen.
De scheidingsakte is een bittere pil voor de Britten, maar de belofte van de Europese Unie om aan te sturen op een positief handelsakkoord, verzacht voor hen de pijn.
Wordt de Brexit dan toch nog teruggedraaid?
Het Europees Hof van Justitie maakte maandagmorgen bekend dat de Britse regering alsnog zonder goedkeuring van de andere 27 EU-lidstaten haar aanzegging om uit EU te stappen, kan intrekken. Volgens het Hof blijft het land in dat geval gewoon lid van de Europese Unie. Hoe Londen dat doet, mocht het eenzijdig het terugtrekkingsbesluit willen terugdraaien, moet het land binnen het eigen grondwettelijke kader regelen.
Een Schotse rechter had het hoogste EU-hof vragen gesteld over de Britse activering van Artikel 50 van het EU-verdrag in maart 2017. Daarin staat dat het vertrek in principe twee jaar later plaatsheeft. Schotse politici die het niet eens zijn met de Brexit wilden duidelijk hebben of en hoe het vertrekbesluit eventueel kan worden herroepen.
De Europese Unie stelde vooralsnog dat herroeping alleen mogelijk moet zijn als alle andere EU-lidstaten dat goedkeuren. Anders zou het Artikel kunnen worden misbruikt door te dreigen met vertrek, om dat op een later moment weer in te trekken.
De advocaat van de Britse regering heeft tijdens een eerdere hoorzitting gezegd dat de vraag niet relevant is, omdat Londen niet van plan is de activering van het Artikel terug te draaien.