Een blik op de kaart van Europa is genoeg om te zien dat Griekenland niet zomaar een land aan de rand van de Balkan is. Het is een Prime Real Estate in de mediterrane regio, op de drempel van het voormalige Oostblok, het Midden-Oosten en noordelijk Afrika. Dat heeft Peking door, schrijft correspondent Hans Moleman in zijn blog: zie de aankoop van de containerhaven van Piraeus. Ook Washington is alert geworden. De Amerikanen zijn druk bezig om de banden met de Grieken aan te halen, om zo de geopolitieke concurrentie de pas af te snijden en een alternatief te zoeken voor het onvoorspelbare Turkije.
China maakt er geen geheim van: het wil het machtigste land van de wereld worden. Dat het veel strategische invloed verwerft in Afrika is bekend. Maar Peking rammelt ook aan de poorten van Europa. Piraeus, de haven van Athene, is Chinees eigendom. Correspondent Hans Moleman schrijft dit najaar voor Elsevier Weekblad over de Chinese impact op de Grieken. De verhalen kwamen tot stand met steun van het Nederlands Instituut Athene en een bijdrage uit de Regeling Onderzoeks-journalistiek van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.
Het is spitsuur bij de dienstingang van de Amerikaanse ambassade aan de Vasilissis Sofias Avenue, hemelsbreed amper 2 kilometer van de Acropolis. Vrachtwagens met betonmortel staan te dieselen voor de streng beveiligde poort, waarachter het geratel van boormachines klinkt.
Rehabilitation & Expansion Project – United States Department of State Overseas Buildings Operations, meldt een bord. Ruim 300 miljoen euro gaat het bouwproject kosten, over vijf jaar moet de Amerikaanse missie groter zijn dan ooit tevoren.
De uitbreiding van het toch al niet bepaald bescheiden ambassadegebouw in Athene mag symbolisch heten. De Verenigde Staten hebben Griekenland herontdekt – al zijn ze er sinds de Tweede Wereldoorlog natuurlijk nooit weg geweest.
Het lot van het moderne Griekenland is op allerlei manieren verbonden met de Verenigde Staten. Al was het maar vanwege de grote Griekse diaspora: zo’n drie miljoen burgers – een Amerikaans-Griekse gemeenschap die in 1988 zelfs een kandidaat voor het hoogste ambt leverde: Michael Dukakis. Hij verloor de strijd om het presidentschap van de onlangs overleden George H.W. Bush.
Amerikaanse militaire steun voorkwam dat Griekse communisten met steun van Josip Tito’s Joegoslavië in de Helleense burgeroorlog (1946-1949) de macht grepen. Het was de geboorte van de Truman-doctrine, die ertoe leidde dat Washington her en der ter wereld dubieuze autoritaire regimes steunde, als de communisten maar buiten de deur werden gehouden.
De Amerikanen gedoogden zo ook het Griekse kolonelsregime dat van 1967 tot 1974 in Athene de dienst uitmaakte. Het bezorgde Amerika een slechte naam bij veel Grieken.
Charme-offensief gericht op linkse premier Tsipras werkt
Anno 2018, nu de Chinezen en de Russen zich roeren in de regio, is Washington weer van de partij.
Lees ook de eerdere verhalen in deze serie:
1. Anarchisten van Athene hebben weinig moeite met China
2. Chinezen willen Gouden Visum voor het balkon van Europa
3. Chinese huizenjagers schrikken van radicale communisten
Het charme-offensief loopt langs vele kanalen. Minister van Defensie Jim Mattis heeft de linkse Syriza-regering van premier Alexis Tsipras een ‘solide en uitstekende’ bondgenoot genoemd. De nieuwe ambassadeur in Athene, Geoffrey Pyatt,verzekerde onlangs dat de Grieken kunnen rekenen op Amerikaanse steun bij het opkrabbelen uit de diepe economische crisis.
Het blijft niet bij opbeurende woorden. Donderdag 13 december is in Washington de eerste Amerikaans-Griekse Strategische Dialoog gehouden, een signaal dat de betere banden in daden moeten worden omgezet. De Griekse minister van Toerisme Elena Kountoura mocht de slotbel luiden op Wall Street, als teken dat Griekenland graag Amerikaanse investeerders ziet komen.
Washington zal er zijn best voor doen. Het ziet Athene als vitale steunpilaar in een lastige regio. ‘We willen verzekeren dat we op de Grieken kunnen bouwen,’ maakte ambassadeur Pyatt vorige maand duidelijk in een uitgebreid interview met de liberaal-conservatieve kwaliteitskrant I Kathimerini.
Grieken bieden alternatief voor Turkse pijpleiding
Griekenlands ligging is zo cruciaal dat het land nooit mag wegglijden uit het westerse blok van de NAVO en Europese Unie (EU), aldus Washington. Meer militaire en energie-strategische samenwerking is daarom nodig, zoals een enorme pijpleiding van de oostelijke Middellandse Zee via Cyrus en Griekenland naar Italië om gas uit de Israëlische en Cypriotische mediterrane wateren veilig naar Europa te transporteren.
De EU heeft er onlangs groen licht voor gegeven, stelde Pyatt tevreden vast. ‘Dit helpt de verwerkelijking van onze visie: Griekenland als energieknooppunt voor zuidoostelijk Europa.’
Want op de Turken en hun pijpleidingen kunnen we niet meer vertrouwen, met een weerbarstige Turkse president Recep Tayyip Erdogan, die de banden met Moskou aanhaalt, zo luidt de Amerikaanse redenering. En aan het aan vele kanten rammelende Europa kun je het ook niet overlaten.
Pyatt: ‘We investeren strategisch in onze band met Griekenland, omdat we beseffen dat de geopolitieke competitie in deze regio is teruggekeerd op een manier die we vele tientallen jaren niet hebben gezien. En Griekenland is een voor de hand liggende partner.’
Raptor en Reaper mogen weer op bezoek komen
Militaire samenwerking is er al. De Verenigde Staten hebben sinds jaar en dag de beschikking over Souda Bay, een haven annex vliegveld op Kreta, waar de Zesde Vloot en het Amerikaanse marinierskorps een cruciale basis hebben.
‘Souda is dezer dagen drukker dan in vele, vele jaren,’ zegt Pyatt, doelend op de strategische ligging van de basis ten opzichte van het Midden-Oosten en Afrika. De Griekse regering staat ook meer open voor samenwerking, gelet op recent bezoek van Amerikaanse F-22 Raptors en grote MQ-9 Reaper drones, trainingen met Amerikaanse en Griekse special forces en een grote Grieks-Israëlische luchtmachtoefening.
De Griekse politici, van Tsipras’ realpolitik-links tot rechts, letten daarbij vooral op de oude vijand Turkije. Verstevigde strategische banden met de Verenigde Staten bieden bescherming tegen Turkse opdringerigheid in de nieuwe gasvelden rond Cyprus, is de taxatie in Athene. En een betere relatie kan economisch voordeel opleveren bij het omhoogkruipen uit het diepe economische dal van de afgelopen jaren.
Zonder sterk Europa zijn we een veertje in de wind
De Griekse commentator Nikos Konstandaras vatte het vorige week zo samen: onze toekomst is afhankelijk van Europa’s stabiliteit en welvaart. Zonder een sterke Europese Unie is Griekenland, met alle onopgeloste problemen die het meesleept, een veertje in de windvlagen van de grote herschikking van macht in de wereld.
Maar gezien de onrust binnen de EU, met Europese verkiezingen op komst die kunnen resulteren in een lange periode van introspectie en riskante inertie, moeten we ons voorbereiden op samenwerking met machten buiten de Unie. En zolang Europa verlamd is, zijn onze belangen veiliger bij de Verenigde Staten, aldus Konstandaras. Al moet Griekenland ook Rusland enigszins te vriend houden.
En China?
Peking is er vast niet rouwig om dat het in deze slag om Prime Real Estate nog enigszins uit beeld blijft. Dat kan het eenvoudiger maken om lachende derde te worden.