Hoe ruzie over ‘Marrakesh’ Belgische regering de kop kostte

België is het eerste land waar het omstreden Marrakesh-pact de regering fataal is geworden. Na weken van onrust bood premier Charles Michel dinsdagavond het ontslag van het kabinet aan de Koning aan. De val van de regering markeert het einde van een roerige periode, en kan het begin zijn van een lange impasse.

Na het vertrek van de Vlaams-nationalistische N-VA uit de regering, afgelopen zaterdag, probeerde Michel een doorstart te maken met de rest van zijn centrum-rechtse coalitie.

Die minderheidsregering, bestaande uit de MR, de Vlaamse liberalen en de christen-democraten, heeft slechts 52 van de 150 zetels in het parlement. Michel wilde daarom allerlei gelegenheidscoalities smeden om de komende vijf maanden door te regeren tot de geplande verkiezingen in mei 2019. Hij deed daarvoor handreikingen aan de socialisten: Michel wilde de uitkeringen verhogen, praten over het klimaat en de energieprijzen verlagen. Het parlement mocht daarvoor zelf wetsvoorstellen doen.

Maar daar zaten de socialisten niet op te wachten. Een motie van wantrouwen door de partij kreeg dinsdag bijval van de N-VA. Michel besloot een stemming hierover in het parlement niet af te wachten en diende zijn ontslag in bij de Belgische koning Filip.

Nog geen besluit

Die heeft het ontslag nog niet aanvaard. Filip wil eerst overleggen met de voorzitters van de politieke partijen. Die consultaties beginnen komende woensdag. De kans is aanwezig dat de Koning het kabinet demissionair laat aanblijven tot de verkiezingen in mei.

In een video op Facebook dinsdag vertelt voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) dat hij de val van het kabinet betreurt, maar geen medelijden heeft. ‘De premier moet nu maar op de blaren zitten,’ zegt het N-VA-kopstuk.

‘De premier heeft er de brui aan gegeven, dat was onvermijdelijk sinds hij de N-VA heeft buitengesmeten,’ zegt Francken. ‘Het Marrakesh-pact heeft finaal een nee gekregen van Vlamingen. De premier heeft gedacht dat hij dat kon omzeilen, dat hij een tweederde meerderheid had in de Kamer. De agressie van de coalitiepartners was heel hevig, heel gretig. Maar hij is er niet geraakt (heeft het niet voor elkaar gekregen, red.).’

Michel veroordeelde controversiële campagne N-VA over Marrakesh

De eerste voortekenen van de Belgische regeringscrisis dienden zich ruim een maand geleden al aan. Toen verzette de N-VA zich voor het eerst openlijk tegen Michels voornemen om het pact van Marrakesh te tekenen, omdat dat zou leiden tot een ‘illegale migratiechaos’ die ‘Europa afbreekt’. Hoewel N-VA-vicepremier Jan Jambon de naderende crisis toen nog bezwoer, werd half november al duidelijk dat de VN-migratieovereenkomst een struikelblok zou gaan vormen.

Begin december verspreidde de N-VA posters met foto’s van gesluierde vrouwen en  migranten uit het Midden-Oosten, en net slagzinnen over de vermeende gevolgen van het VN-migratiepact: ‘Toegang tot sociale rechten, ook voor illegalen’, ‘Focus op behoud eigen cultuur van de migrant’ en ‘Illegaal verblijf niet langer strafbaar’. Een paar uur na plaatsing verwijderde de N-VA de foto’s weer. ‘Er zijn beelden gekozen die niet goed matchten met de inhoud. We erkennen dat er een fout is gemaakt,’ excuseerde partijvoorzitter Bart de Wever zich. Tijdens zijn persconferentie noemde Michel die campagne ‘onaanvaardbaar, schandalig en onwaardig’.

Premier Michel: ‘Mijn land zal aan goede kant van de geschiedenis staan’

Nadat premier Michel twee weken terug definitief besloot af te reizen naar de Marokkaanse stad, barstte de bom met het terugtreden van de N-VA. Twee dagen later, bij de ondertekening in Marrakesh, was Michel tijdens een toespraak bijzonder uitgesproken: ‘Mijn land zal aan de goede kant van de geschiedenis staan.’ Hoewel de premier de vete met de N-VA niet expliciet noemde, waren zijn woorden duidelijk aan de opgestapte regeringspartij gericht. Hij sprak over ‘leugenachtige en egoïstische boodschappen’ die over het pact waren verspreid, en sprak over ‘manipulatie van de bevolking’. Ook beriep Michel zich op een meerderheid van het Belgische parlement die vóór de overeenkomst is.

In België was de kous daarmee nog niet af. Afgelopen zondag liepen in Brussel pakweg 5.500 demonstranten mee in de ‘Mars tegen Marrakesh’, onder wie ook Vlaams Belang-voorman Filip Dewinter. Ook kwam een tegendemonstratie met zo’n 1.000 mensen op de been. In de loop van de dag werd de sfeer grimmig: onder de betogers waren ook relschoppers, die met stenen gooiden en dranghekken omgooiden. Uiteindelijk werden er negentig van hen aangehouden door de politie.

Vorige week verbood de politie de mars van de rechts-nationalistische jongerenbeweging Schild & Vrienden – die dit najaar in opspraak raakte na een pikante reportage van VRT. Het socialistische Brusselse regio- en stadsbestuur sprak van een ‘bruine mars’ en wilde naar eigen zeggen ongeregeldheden voorkomen: ‘We zijn niet van plan om mensen die haat en geweld uitdragen, de rust in onze hoofdstad te laten verstoren.’ Na een rechtszaak die de organisatoren aanspanden, schrapte de Belgische Raad van State het verbod op de mars weer. Na de rellen distantieerde N-VA zich maandag van de mars.

Grapperhaus herhaalt tegenover PVV-Kamerlid: ‘Pact echt niet bindend’

Ook in Nederland was het pact van Marrakesh gisteren opnieuw onderwerp van discussie. In de Tweede Kamer zei PVV’er Machiel de Graaf dat het pact, in tegenstelling tot wat de VN zelf en de voorstanders ervan beweren, wel degelijk juridisch bindend is. Daarbij baseerde hij zich op een bericht op de nieuwssite Voice of Europe, waarin wordt gesteld dat Angela Merkel bij een debat toegaf dat het wél rechtsgeldig is. In het bijgevoegde filmpje is echter niet te zien dat de Duitse bondskanselier dat zegt. Minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus (CDA) verzekerde De Graaf dat het pact ‘echt niet bindend is’, wat Nederland volgens hem via het ‘inlegvel’ nogmaals heeft laten benadrukken.