Italië dreigt met diplomatiek conflict: Nederland verantwoordelijk voor ‘mensensmokkel’ Sea-Watch

Het schip Sea-Watch 3, dat onder de Nederlandse vlag Afrikaanse migranten oppikt die naar Europa willen, is weer het onderwerp van een Europese rel. Italië piekert er niet over om een nieuwe groep van 47 migranten binnen te laten, en dreigt Nederland met een ‘diplomatiek conflict’. Maar het kabinet lijkt niet opnieuw te willen meewerken aan een ‘ad-hocoplossing’.

Waarom is de Sea-Watch 3 opnieuw in opspraak?

Vorige week zeiden bemanningsleden van het zogenoemde reddingsschip 47 drenkelingen uit de Middellandse Zee te hebben gehaald wier rubberboot in nood zou zijn gekomen voor de kust van Libië. Het schip van de Duitse non-gouvernementele organisatie (ngo) Sea-Watch zette vervolgens koers naar Italië, dat al sinds juni de havens heeft gesloten voor ngo-schepen.

Het is dan ook weinig verrassend dat Matteo Salvini het schip geen toestemming gaf om in zijn land af te meren. Vrijdag veranderden Italiaanse autoriteiten van mening en gaven zij de Sea-Watch 3 toestemming om tijdelijk voor een storm te ‘schuilen’ in een baai bij de havenstad Syracuse op het eiland Sicilië. Daar kregen de opvarenden voedsel, kleding en medische zorg. De 47 migranten mochten niet van boord. Dat zijn voornamelijk jonge Afrikaanse mannen, blijkt uit een video van het dobberende schip die Salvini zondagavond deelde. ‘Ik zie mannen hemdloos, op een kalme zee, met koptelefoons en telefoons.’

Maandagochtend verboden de havenautoriteiten van de Siciliaanse stad alle vormen van scheepvaart of watersport rond het migrantenschip. Niemand mag binnen een halve mijl (zo’n 0,8 kilometer) bij de Sea-Watch 3 in de buurt komen.

Hoe reageert Italië?

De Italiaanse minister van Arbeid (en tevens vicepremier) Luigi Di Maio wil dinsdag naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens stappen om Nederland aan zijn vermeende verantwoordelijkheid te houden. Italië noemt het ‘geen folkloristisch ding’ dat de Sea-Watch 3 onder de Nederlandse vlag vaart, en is volgens de regering klaar voor een ‘diplomatiek conflict’.

Salvini is boos op de bemanning van het schip, omdat die volgens hem gevaarlijke mensensmokkel bedrijft door migranten voor de Libische kust op te pikken en vervolgens naar Italië te varen. ‘We hebben concreet bewijs om aan te tonen dat de kapitein en bemanning levens van opvarenden in gevaar hebben gebracht,’ aldus de vicepremier. Die zouden volgens hem tegen veiligheidsinstructies in koers hebben gezet naar Italië in plaats van naar de dichtstbijzijnde haven. Het Italiaanse Openbaar Ministerie gaat onderzoeken of het klopt dat orders zijn genegeerd.

Afgelopen weekeinde kondigde Salvini al juridische stappen aan tegen de ngo Sea-Watch. Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken verwijt hij de organisatie illegale immigratie te stimuleren. ‘Zolang in Europa de poorten openstaan, zullen mensensmokkelaars altijd mensen de zee op blijven sturen en zullen er mensen verdrinken,’ zei Salvini vorige week al via Facebook.

Zelf dreigt Salvini ook strafrechtelijk te worden vervolgd. Drie rechters klagen hem aan voor ‘kidnapping’, waarop een celstraf van drie tot vijftien jaar staat, omdat de vicepremier afgelopen zomer het afmeren van het schip Diciotti (met zo’n 167 migranten) blokkeerde. Naar eigen zeggen handelde Salvini in lijn met de Grondwet. ‘Het beschermen van het moederland is de heilige plicht van elke burger, vooral als die burger een minister is,’ zei hij in een videoboodschap. Op sociale media is de steun voor de vicepremier groot: onder de hashtag #SalviniNonMollare (Salvini geeft niet op) betuigen honderden Italianen hun steun.

Vrijdag richtte Salvini zijn pijlen ook op Nederland en Duitsland, omdat de Sea-Watch 3 onder de Nederlandse vlag vaart en Sea-Watch een Duitse ngo is. ‘Open de havens van Rotterdam of Hamburg,’ schreef hij op Twitter. Een dag later richtte hij zich rechtstreeks tot de Nederlandse regering. ‘Als de Nederlandse overheid geen controle heeft over schepen die de vlag van het land voeren, is dit een zeer ernstige zaak; trek het onmiddellijk terug! #SeaWatch3’, schreef Salvini bij een foto waarop hij zelf en premier Mark Rutte (VVD) zijn te zien.

Hoe reageert Nederland?

Het kabinet heeft het verzoek van de Italiaanse overheid om de 47 migranten op te nemen, geweigerd. Dat liet het ministerie van Justitie en Veiligheid maandagmiddag weten aan NRC Handelsblad. Nederland is als vlaggenstaat niet verantwoordelijk voor de opvang van de migranten, omdat de ‘reddingsactie’ van de Sea-Watch 3 niet in opdracht van de Nederlandse regering is verricht, zegt het ministerie.

‘Het hebben van de Nederlandse vlag betekent niets anders dan dat het schip en de bemanning gecertificeerd zijn door de Nederlandse autoriteiten,’ zei staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Mark Harbers (VVD) eerder al tegen De Telegraaf, ‘maar het zegt niet dat Nederland ook drenkelingen moet opnemen. Het zeerecht zegt dat dat in de dichtstbijzijnde veilige haven moet gebeuren.’ Harbers benadrukte eveneens dat Nederland niet gaat meedoen aan ‘ad-hocmaatregelen’ zolang een structurele oplossing voor het terugsturen van kansloze bootmigranten ontbreekt.

Volgens het dagblad is de rechtse oppositie sceptisch, omdat Harbers onlangs nog besloot tot het opnemen van zes migranten van de Sea-Watch 3 (zie punt 4). Dat was toen de laatste keer, bezwoer de minister. ‘Hij heeft wel vaker gezegd dat het de laatste keer is dat we deze mensen opnemen,’ aldus PVV-Kamerlid Sietse Fritsma. Hij wil dat de migranten worden teruggebracht naar Afrika. Die mening is ook Thierry Baudet (Forum voor Democratie) toegedaan. ‘Wij moeten die mensen ook niet helpen. Wij moeten ze alleen helpen met teruggaan.’

De leider van de grootste oppositiepartij Geert Wilders (PVV) is het hartgrondig eens met de Italiaanse vicepremier Salvini. Vrijdag reageerde hij via Twitter op een van diens berichten: volgens Wilders moet zijn ‘dappere vriend’ niet worden vervolgd, maar een Nobelprijs winnen voor het ‘succesvol bestrijden van massa-immigratie’. Salvini reageerde daar erkentelijk op: ‘Dank je Geert! Ik zal niet opgeven!’

Wat is de geschiedenis van de Sea-Watch 3?

Het is niet de eerste keer dat ‘reddingsacties’ van Sea-Watch een conflict veroorzaken tussen Europese landen. In december en begin januari was sprake van een impasse rond 49 migranten die door de Sea-Watch 3 en de Albrecht Penck waren opgepikt. Bijna drie weken lang was er geen land van plan om hen op te nemen, maar op 9 januari sloten diverse EU-landen toch een akkoord omdat een storm op de Middellandse Zee dreigde. Nederland nam zes migranten op, Duitsland en Frankrijk de meeste anderen.

‘Humanitaire nood’ was voor het kabinet de reden om zes migranten opvang te bieden. ‘Het is hier heel slecht weer,’ zei minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD). ‘Een groot aantal mensen op een schip in zo’n situatie, dat wens je niemand toe.’ Zijn collega Harbers voegde eraan toe dat hij baalde van de ‘ad-hocoplossing’, en dat het wat hem betreft de laatste keer zou zijn: ‘Juist omdat er steeds landen zijn die zeggen: laat mensen maar hier komen, gaat die structurele oplossing steeds verder op de lange termijn.’

In juli was de Sea-Watch 3 ook al onderwerp van een onderzoek door de overheid. Toen het schip in Malta aan de ketting lag, reisde een inspecteur van de Inspectie Leefomgeving en Transport naar de eilandstaat om ‘de wijze waarop het schip is ingericht, uitgerust en gecertificeerd’ te controleren. Dit omdat Malta de bemanning betichtte van mensensmokkel, die een aanzuigende werking heeft op migranten. Begin augustus meldde de ngo Sea-Watch in een persbericht dat de Nederlandse overheid de ‘correcte registratie en vlag van Sea-Watch 3‘ heeft bevestigd’. Daarom mocht het schip blijven doorvaren.