Nederland erkent Guaidó, Trump overweegt interventie

Nederland heeft maandag net als veel andere Europese landen oppositieleider Juan Guaidó erkend als interim-president van Venezuela. Dat moet de opmaat zijn naar vrije verkiezingen om een definitieve opvolger van president Nicolás Maduro te kiezen. Die wil van geen wijken weten, maar Amerika lijkt bereid om zijn aftreden met militaire middelen af te dwingen.

Wat hebben Nederland en andere EU-landen besloten?

Nadat Nederland zich vorige week samen met Duitsland, Frankrijk, Spanje en het Verenigd Koninkrijk schaarde achter het Europese ultimatum aan Maduro om verkiezingen uit te schrijven, meldde minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) dat Nederland parlementsvoorzitter Guaidó erkent, omdat het ultimatum is verlopen. ‘Guaidó is de voorzitter van het enige democratisch gekozen orgaan in Venezuela,’ voegt VVD-premier Mark Rutte daar maandag aan toe. ‘Ook grondwettelijk is hij wat ons betreft nu de interim-president, met als opdracht nieuwe verkiezingen uit te schrijven.’

https://twitter.com/ministerBlok/status/1092372480763838465

Wel zal Nederland nog communiceren met Maduro als dat nodig is, omdat hij de macht nog in handen heeft, zegt Rutte in gesprek met RTL Nieuws. Over eventuele hulp vanaf de Nederlandse Antillen – Aruba, Curacao en Bonaire liggen op enkele tientallen kilometers van de Venezolaanse kust – aan de inwoners van Venezuela kon de premier nog niets zeggen. Tienduizenden van de ruim drie miljoen inwoners die de afgelopen jaren het land ontvluchtten, zochten onderdak op de Antillen.

Veel landen uit de Europese Unie (EU) hebben Guaidó maandag ook erkend, in navolging van onder meer Amerika, Canada, de meeste Zuid-Amerikaanse landen, Israël en Australië. Behalve de Europese landen die het ultimatum stelden, geven ook België, Oostenrijk, Zweden en Denemarken maandag officiële steun aan de voorzitter van het parlement.

Wie steunen Guaidó (nog) niet?

Socialistische Latijns-Amerikaanse landen als Cuba en Bolivia, maar ook internationale grootmachten als Rusland, Turkije, China en Iran blijven Maduro steunen. Ook Noord-Korea, Syrië en de Libanese terreurgroep Hezbollah blijven achter de president staan. Maandagmiddag heeft een woordvoerder van het Kremlin in de Russische hoofdstad Moskou kritiek geuit op de Europese landen voor ‘directe en indirecte bemoeienissen met de binnenlandse aangelegenheden’.

Omdat één lidstaat dwarsligt, kan de EU geen eenduidige steunverklaring aan de oppositieleider geven. Italië, waarvan relatief veel burgers in Venezuela wonen, heeft volgens persbureau Reuters zijn vetorecht gebruikt: alle 28 lidstaten moeten het eens zijn om een verklaring namens de hele Unie te kunnen geven. Volgens de Italiaanse website ANSA is er verdeeldheid binnen de Italiaanse regering: Lega ziet Maduro als dictator en is voorstander van zijn aftreden, maar de andere coalitiepartij Vijfsterrenbeweging staat een ‘neutrale’ positie voor. In de Kamerbrief van Blok staat dat ‘Nederland betreurt dat het vooralsnog niet gelukt is tot een gezamenlijk standpunt van de EU te komen’.

De EU-lidstaten werden het wel allemaal eens over het opzetten van een ‘Internationale Contact Groep’ over de toekomst van het zwaar verarmde Venezuela. De groep, die wordt gevormd door vertegenwoordigers uit Brussel en landen als Nederland, Frankrijk, Duitsland, Italië, Portugal, Zweden, het Verenigd Koninkrijk, Ecuador, Costa Rica, Uruguay en Bolivia, is bedoeld om met zowel het kamp van Maduro als het kamp van Guaidó in gesprek te blijven en voorwaarden op te stellen voor vrije verkiezingen. De gesprekken moeten plaatshebben in Montevideo, de hoofdstad van Uruguay, dat president Maduro blijft steunen.

Hoe is de situatie in Venezuela?

Ondanks de steeds luider klinkende roep om zijn aftreden, peinst Maduro er vooralsnog niet over om de macht op te geven. Hij wees het Europese ultimatum om nieuwe verkiezingen uit te schrijven dan ook af: ‘Ze proberen ons onder druk te zetten om ons in een extreme confrontatie te dwingen,’ zei hij tegen de Spaanse nieuwszender Sexta. ‘We geven niet toe aan die druk.’ Wel stelde hij voor om nog dit jaar vervroegde parlementsverkiezingen te houden, maar dat voorstel vond bij de Europese leiders geen gehoor.

Afgelopen weekeinde sprak hij zijn aanhangers toe in de hoofdstad Caracas, ter gelegenheid van het 20-jarige jubileum van de ‘Bolivariaanse revolutie’ van zijn voorganger Hugo Chávez, die op 2 februari 1999 begon. ‘We voeren een historische strijd om onze nationale onafhankelijkheid te beschermen,’ aldus Maduro, ‘zonder ook maar één millimeter toe te geven in ons dagelijkse werk om de stabiliteit en het geluk van het Venezolaanse volk.’

Ook sprak hij het leger toe met strijdvaardige teksten: ‘De toekomst van het moederland wordt vandaag beslist: laten we ze ons veranderen in een ster op de imperiale vlag, of beschermen we onze nationale driekleur met zijn acht sterren met waardigheid?’ Met ‘de imperiale vlag’ doelde hij op de Verenigde Staten, die volgens Maduro achter de opkomst van Guaidó en de volksopstand van honderdduizenden Venezolanen zitten.

Hoewel Maduro schermt met de steun van het leger, beweert de vooraanstaande generaal Francisco Yanez van de Venezolaanse luchtmacht het tegendeel. ‘Burgers van Venezuela, 90 procent van het leger staat niet achter de dictator, maar achter het volk van Venezuela,’ zei hij in een video waarin hij steun betuigde aan Guaidó. De oppositieleider deelde de video zaterdag via Twitter, en schrijft dat die bewijst dat ‘meer en meer politieagenten en militairen aan de kant staan van de Grondwet en het steunen van onze strijd’. In dezelfde video is te zien hoe de oproerpolitie demonstranten hun gang laat gaan in plaats van ‘de discipline te bewaren’, zoals Maduro had opgedragen.

Diezelfde Maduro – die in bovenstaande video meent dat vele aanhangers die naar zijn toespraken komen, bewijzen dat hij nog veel steun geniet onder bevolking – zei dat hij een burgeroorlog niet uitsluit. ‘Alles hangt af van de agressiviteit en dwaasheid van het noordelijke rijk (de Verenigde Staten, red.) en zijn westerse bondgenoten.’

Wat doet Amerika?

De Amerikaanse president Donald Trump, die als eerste van alle grote westerse landen besloot Guaidó te erkennen, lijkt niet van plan om Maduro tegemoet te komen. Zo zei hij zondag in gesprek met televisiezender CBS dat hij maanden geleden een voorstel van de Venezolaanse president om te praten, heeft afgewezen, ‘omdat er zo veel verschrikkelijke dingen gebeuren in het land’.

Daarom heeft het Witte Huis humanitaire hulp aangeboden aan de inwoners van Venezuela, in de vorm van voedsel en medicijnen. Dat gebeurt op verzoek van Guaidó, maar Maduro wil dat niet accepteren: ‘We zijn nooit een land bedelaars geweest,’ zei hij in een toespraak tegen aanhangers. Ook de Canadese premier Justin Trudeau heeft maandagmiddag 53 miljoen dollar aan noodhulp toegezegd.

Eerder stelde het Witte Huis al zware economische sancties in tegen staatsbedrijf PDVSA, dat de productie en handel van de grote voorraden aardolie – de belangrijkste inkomstenbron van het land – in handen heeft. Ook is militaire interventie ‘een optie’, zei Trump zondag tegen Amerikaanse journalisten die hem vroegen of Amerika soldaten naar Venezuela gaat sturen.

Trumps veiligheidsadviseur John Bolton hintte al eerder op een militaire interventie: op een persconferentie verscheen hij met een kladblok onder zijn arm waarop stond ‘5.000 militairen naar Colombia’. Volgens de regering-Trump liggen ‘alle opties op tafel’. Wat Nederland betreft, zijn dat ‘zulke grote stappen dat die helemaal niet voor de hand liggen,’ aldus Blok maandagmiddag. Net als zijn collega’s in de andere EU-landen vindt de minister dat de oplossing ligt bij democratische verkiezingen.