Staatssecretaris van Asielzaken Mark Harbers (VVD) moet beter motiveren waarom hij aanhangers van de Turkse Gülenbeweging geen asielvergunning verleent. Dat blijkt uit drie uitspraken van de Raad van State.
In de zaken gaat het om aanhangers van de islamitische Turkse geestelijke Fethullah Gülen. Harbers weigerde de asielaanvragen omdat hij de vrees dat de gülenisten in Turkije onmenselijk zouden worden behandeld, ongefundeerd achtte. De Raad van State ziet echter voldoende aanknopingspunten om daarover anders te denken. Mogelijk opent de uitspraak de deur voor meer gülenisten om asiel aan te vragen in Nederland.
De Raad van State deed uitspraak in drie zaken. De eerste betreft een vrouw die de Gülenbeweging aanhangt en lesgaf op een aan Gülen gelieerde school. Die school is gesloten en haar lesbevoegdheid ingetrokken. De tweede zaak gaat om een man die op Gülenscholen onderwijs volgde. Zijn vader en een vriend zijn door de Turkse autoriteiten gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de Gülenbeweging. De derde zaak gaat om iemand die de Gülenbeweging aanhangt en om die reden door de Turkse autoriteiten als leraar is ontslagen.
Lees ook: Grimmige jacht op Gülen-aanhangers gaat door
Asielaanvraag werd geweigerd
Alle drie vroegen asiel aan in Nederland en werden geweigerd. Bij de rechtbank Den Haag werden ze wél in het gelijk gesteld. Harbers ging tegen deze uitspraken in beroep bij de Raad van State.
Wie is Fethullah Gülen?
Fethullah Gülen is een invloedrijke prediker en ‘rivaal’ van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. De geestelijke , die sinds 1997 in de Verenigde Staten woont, was met zijn miljoenen aanhangers in Turkije een belangrijke steunpilaar voor de macht van Erdogan en zijn AK-partij. Maar beide mannen liggen intussen met elkaar in de clinch.
Gülen heeft aanhangers over de hele wereld, die hem zien als verbinder en bruggenbouwer. Hij heeft eigen scholen en steunt tal van instellingen en bedrijven.
Hierin schuilt volgens Erdogan juist het gevaar: hij verdenkt Gülen ervan zijn invloed te gebruiken om een staatsgreep te plegen. Volgens de Turkse president infiltreren duizenden aanhangers in het rechtssysteem, de politie en in diverse media. Gülen wordt er tevens van verdacht terroristische activiteiten te ontplooien, en is daarvoor aangeklaagd. Critici zien Gülen en zijn aanhangers als een sekte.
In alle zaken stellen de asielzoekers dat de vervolging van Gülen-aanhangers gebeurt op arbitraire gronden. Gülenisten zouden in Turkije als criminelen worden behandeld. Zo legde de ex-leraar uit dat het hebben van een rekening bij de Asyabank al voldoende is om door de autoriteiten als terrorist te worden gezien.
Volgens de rechtbank Den Haag had de staatssecretaris beter moeten uitleggen waarom de asielzoekers in Turkije niet hoeven te vrezen voor vervolging. Ook moet de staatssecretaris onderzoeken of deze asielzoekers deel uitmaken van een groep die systematisch wordt blootgesteld aan ‘een praktijk van onmenselijke behandelingen’, aldus de rechtbank.
De Raad van State is het met de rechtbank eens.
Duizenden arrestaties
De Raad van State haalt een rapport aan van de UK Home Office, het Britse ministerie van Veiligheid & Justitie. Daarin staat dat sinds de vermeende staatsgreep in juli 2016 ongeveer 50.000 personen in Turkije zijn gearresteerd en 150.000 personen ontslagen. In een rapport van het ministerie van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten staat dat volgens het Turkse ministerie van Justitie op 15 juli 2017 169.013 personen zijn onderworpen aan enige vorm van strafrechtelijk onderzoek, van wie 55.665 zijn gearresteerd. Daarnaast blijkt uit een rapport van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten dat volgens het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken eind december 2017 159.506 personen zijn vastgezet, van wie zo’n 55.000 zijn gearresteerd.
Lees ook: Dit is de lange arm van Erdogan
De Raad van State concludeert hieruit dat een ‘aanmerkelijk’ aantal personen is vastgezet. Hoewel niet iedere gülenist strafrechtelijk wordt vervolgd, is er volgens de Raad van State wel sprake van een ‘complexe en diffuse situatie’ in Turkije.
De staatssecretaris had daarom beter moeten uitleggen waarom er geen ernstige redenen zijn om te vrezen dat gülenisten een reëel risico lopen te worden gearresteerd.
Folteringen van gülenisten
In een van de zaken is aangevoerd dat gearresteerde en gedetineerde gülenisten foltering en onmenselijke behandeling riskeren. Zo zou blijken uit een rapport van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten dat aanhangers van Gülen worden blootgesteld aan zware mishandeling, seksueel geweld, elektrische schokken en waterboarding. Daarvan zouden ook beelden circuleren op sociale media.
Volgens Harbers zouden deze folteringen en vernederingen zich niet voordoen. Ook hiervan zegt de Raad van State dat de staatssecretaris beter had moeten uitleggen waarop hij zijn oordeel baseert.
De Raad van State bekrachtigt aldus de uitspraak van de rechtbank Den Haag. Als uit nader onderzoekt blijkt dat de gülenisten het risico lopen te worden blootgesteld aan onmenselijke behandeling, hebben zij mogelijk wél recht op asiel in Nederland.