Wereld leeft mee met Parijs na brand Notre-Dame: dit weten we

De brand die maandagavond en -nacht woedde in de Notre-Dame in Parijs, houdt de hele wereld bezig. De steunbetuigingen stromen massaal binnen, net als de miljoenen euro’s aan donaties voor de wederopbouw van de iconische kathedraal. Hoe groot is de schade, hoe wordt er gereageerd, hoe zit het met het herstel en wat weten we over de oorzaak? Vier vragen en antwoorden over brand in de Notre-Dame en de nasleep.

Wat is de schade?

Bij de brand in de Notre-Dame, die maandagavond omstreeks 19.00 uur uitbrak, zijn drie mensen lichtgewond geraakt. Het gaat om twee politieagenten en een brandweerman, meldde de Parijse politie dinsdag. Dinsdagochtend rond 03.00 uur was de brand volgens de brandweer onder controle, omstreeks 10.00 uur was het vuur gedoofd.

Hoewel de precieze materiële schade nog moet worden vastgesteld, is de structuur van de kathedraal behouden en zijn ook de iconische twee torens gered. De torenspits, gebouwd na een restauratie in de 19e eeuw, ging volledig in vlammen op en stortte rond 20.00 uur ter aarde. Zestien grote koperen standbeelden van drie meter hoog die zich in de toren bevonden, waren vier dagen geleden weggehaald. Ze zijn naar Périgueux in de Dordogne gebracht voor restauratie, meldt de Franse krant Le Parisien. Ook het grootste deel van het dakgeraamte ging in vlammen op, net als het noordelijke dakgewelf.

Dinsdagochtend blusten brandweermannen de laatste vlammen, en kon een eerste inventarisatie van de schade binnenin de Notre-Dame worden gemaakt. Van het interieur van de kerk is vermoedelijk zo’n 70 procent verloren gegaan, meldt NOS-correspondent in Frankrijk Frank Renout, al is nog niet helemaal duidelijk om welke kunstschatten het gaat.

Wel is bekend dat enkele relikwieën van Christus – de doornenkroon, een stuk uit het kruis en van de spijkers die zouden zijn gebruikt bij de kruisiging – grotendeels ongeschonden zijn, net als het grote hoofdorgel. Ook het grote gouden kruisbeeld en het noordelijke roosvenster achterin de kerk zijn intact gebleven.

Hoe wordt er gereageerd?

De Franse president Emmanuel Macron annuleerde de toespraak die hij om 20.00 uur zou geven over de uitkomsten van het nationale debat naar aanleiding van de protestacties van de ‘gele hesjes’, en spoedde zich naar de Notre-Dame. Hij sprak van ‘een verschrikkelijke tragedie’, en zei ‘net als al onze landgenoten’ verdrietig te zijn ‘om dit deel van ons te zien branden’.

‘We wisten al meer dan 800 jaar geleden hoe we deze kathedraal moesten bouwen, en door de eeuwen heen laten groeien en floreren,’ voegde Macron er later op de avond aan toe, toen duidelijk was dat de structuur en de twee grote torens van de kerk de brand zouden overleven. Vervolgens sprak de president strijdvaardige taal: ‘Deze kathedraal gaan we samen weer opbouwen.’ Ook prees hij de moed en het professionalisme van de brandweer.

https://twitter.com/MinPres/status/1117892652832215040

Premier Mark Rutte (VVD) heeft Macron sterkte gewenst, schreef hij maandagavond op Twitter. ‘Parijs en Frankrijk zijn hard geraakt door een verzengend vuur in de Notre-Dame, een van de meest iconische gebouwen van ons werelddeel,’ liet hij weten. ‘Deze vernietigende brand wordt in heel Europa gevoeld.’

De kopstukken van de Europese Unie (EU) stonden via Twitter ook stil bij de brand. ‘Ik ben van minuut tot minuut bij het vuur waarvan de Notre-Dame de Paris de prooi is,’ schreef voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker. ‘Onze lieve vrouwe van Parijs behoort tot de hele mensheid. Wat een triest spektakel. Wat een horror. Ik deel de emotie van de Franse natie die ook van ons is.’

Donald Tusk, de Poolse voorzitter van de Europese Raad, sprak Frankrijk via Twitter moed in: ‘Ik wil graag woorden van medeleven en solidariteit betuigen met de Franse natie, ook als inwoner van Gdansk, 90 procent verwoest en verbrand, later herbouwd. Ook jullie zullen jullie kathedraal herbouwen!’ Tusk deed vervolgens en oproep aan andere EU-landen: ‘Vanuit Straatsburg, de Franse hoofdstad van de EU, roep ik alle 28 lidstaten op om mee te doen aan deze taak.’

Dinsdagmiddag liet ook paus Franciscus zijn licht schijnen op de brand in de Parijse kathedraal. ‘Heilige Maria, Onze Vrouwe, bid voor ons,’ schrijft de wereldwijde leider van de katholieke kerk. Tijdens de Goede Week in aanloop naar Pasen spreekt hij de hoop uit dat ‘het leed dat is toegebracht door de ernstige schade wordt omgezet in hoop door wederopbouw’.

‘God zegene het Franse volk!’ schreef de Amerikaanse president Donald Trump maandagavond op Twitter. Eerder op de dag noemde hij het al ‘vreselijk om de gigantische brand in de Notre-Dame kathedraal in Parijs te zien’, en opperde hij het gebruik van vliegende watertankers om het vuur te blussen. Die suggestie leidde op sociale media tot geërgerde en spottende reacties. ‘Alle middelen worden gebruikt, behalve blusvliegtuigen die, als ze worden gebruikt, kunnen leiden tot het instorten van de complete structuur van de kathedraal,’ schreef de Franse burgerbescherming even later.

Ook in België ontstond ophef om een tweet: er was verbazing om een bericht van Theo Francken (N-VA), de voormalige staatssecretaris van Asiel en Migratie en de huidige burgemeester van zijn geboorteplaats Lubbeek. Hij vergeleek de brand in de Notre-Dame, ‘misschien wel hét mooiste en indrukwekkendste Christelijke monument in Europa’ met de vernietiging van christelijke heiligdommen door Islamitische Staat (IS) in Syrië. Daarbij plaatste hij een foto van de gelijknamige Notre-Dame in de Canadese stad Montréal, wat leidde tot hoongelach. Kort daarop verwijderde hij het bericht en plaatste hij alsnog een foto van de kathedraal in Parijs bij het bericht.

Daarmee was het nog allerminst voorbij met de spot aan het adres van Francken. Dinsdag gaat op Twitter de hashtag #tweetenzoalsTheo viraal, waarbij twitteraars foto’s delen van plaatsen die niets te maken hebben met de locatie die ze beschrijven. Zelf kan Francken er getuige onderstaande tweet – een foto van hem bij het Kasteel van Laken waar de Belgische koninklijke familie geregeld verblijft – ook wel de lol van inzien:

Hoe zit het met de wederopbouw van de Notre-Dame?

Nadat Emmanuel Macron maandagavond al een inzamelingsactie aankondigde voor de herbouw van de kerk, is binnen één dag al ruim een half miljard euro aan donaties toegezegd door Franse miljardairs en ondernemingen. Zo stellen luxe-goederenconcern LVMH (Louis Vuitton Moët Hennessy) en de familie van oprichter Bernard Arnault 200 miljoen euro beschikbaar voor het herstel van de kerk. Eerder op dinsdag liet François-Henri Pinault  – de echtgenoot van actrice Salma Hayek – van het in luxe-artikelen actieve bedrijf Kering al laten weten dat hij 100 miljoen wil doneren. De Franse oliegigant Total doneert hetzelfde bedrag, net als cosmeticabedrijf L’Oréal.

Ook de gemeente Parijs en de regio Île-de-France, de regio waarin de Franse hoofdstad ligt, hebben geld toegezegd. Er wordt uit de hele wereld hulp aanboden voor gespecialiseerd restauratiewerk, onder anderen door de Russische president Vladimir Poetin. ‘Die hebben grote ervaring in het restaureren van cultureel werelderfgoed,’ aldus een woordvoerder van het Kremlin in Moskou. ‘Het ongeluk dat deze nacht gebeurde, doet ook pijn in het hart van de Russen.’

Twee Hongaarse gemeenten geven elk 10.000 euro voor de wederopbouw. Szeged, de op drie na grootste stad van Hongarije, doet dat onder meer als blijk van waardering voor de hulp die Parijs bood toen er in 1879 een overstroming plaatshad in Szeged. De plaats Szekesfehervar verloor in 1601 zelf zijn middeleeuwse kathedraal door brand tijdens een oorlog met het Ottomaanse Rijk.

Bekijk hieronder de verwoeste Notre-Dame van bovenaf

Nederland heeft eveneens de hulp van deskundigen aangeboden. Als Frankrijk die kan gebruiken, kan het land op de expertise van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed rekenen, liet minister van Onderwijs en Cultuur Ingrid van Engelshoven (D66) dinsdag aan haar Franse collega weten. De Parijse burgemeester Anne Hidalgo heeft dinsdag gezegd dat ze een grote internationale conferentie wil organiseren voor donateurs en deskundigen voor de wederopbouw. Een reeks ministers is dinsdag met de Franse premier Edouard Philippe bijeengekomen om over een plan voor de wederopbouw te praten.

Wat is er bekend over de mogelijke oorzaak?

Al kort nadat de brand was uitgebroken, meldden de Franse autoriteiten dat die vermoedelijk was ontstaan door een fout tijdens de restauratiewerkzaamheden in de kerk. Philippe Villeneuve, de architect die de hoofdverantwoordelijke is voor de werkzaamheden, is verbijsterd: hij zei dinsdagochtend dat hij geen idee heeft wat er is gebeurd, en benadrukte dat er niemand aan het werk was op het moment dat de brand uitbrak. Er is een onderzoek gaande naar de oorzaak, maar vooralsnog gaan de autoriteiten niet uit van opzet.

Hoewel er vooralsnog geen aanwijzingen zijn dat de brand is aangestoken, worden geruchten daarover gevoed door een verhaal van het Amerikaanse Newsweek dat rondgaat op sociale media. Het weekblad schreef een maand geleden dat er dit jaar opvallend veel katholieke kerken worden vernield en gevandaliseerd in Frankrijk. In maart woedde er brand in de 17e-eeuwse Église Saint-Sulpice, de op een na grootste kerk van Parijs. De brand was al snel onder controle, en grote schade was er niet.

Newsweek sprak voor het artikel ‘Katholieke kerken worden ontheiligd door heel Frankrijk – en officials weten niet waarom‘ met het Observatorium van Intolerantie en Discriminatie tegen Christenen in Europa. Directeur Ellen Fantini zei tegen het tijdschrift dat in de eerste twee maanden van 2019 het aantal aanvallen op katholieke kerken met 25 procent is gestegen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. ‘Ik denk dat er een groeiende vijandigheid in Frankrijk is tegen de kerk en haar symbolen,’ aldus Fantini. ‘De druk komt van radicale secularisten, anti-religieuze groeperingen en ook feministische activisten, die kerken aanvallen omdat ze symbolen zouden zijn van het patriarchaat dat moet worden ontmanteld.’

Sinds januari werden kerken en kathedralen in onder meer de plaatsen Saint-Denis, Houilles, Lavaur, Nîmes en Dijon aangevallen door vandalen. In februari sprak premier Edouard Philippe zijn zorgen uit over de groeiende agressie tegen kerken: ‘In onze seculiere republiek moeten gebedsplaatsen worden gerespecteerd. Zulke daden schokken mij en moeten unaniem worden veroordeeld.’