Ethiopische premier Abiy Ahmed wint Nobelprijs voor de Vrede

Als een Afrikaanse regeringsleider plots in militair uniform op de na­tionale televisie verschijnt en meldt dat een staatsgreep is verijdeld, is de conclusie al snel: wéér een Afrikaanse leider die met geweld de macht probeert te behouden.

Maar in het geval van de Ethiopische premier Abiy Ahmed, die de Ethiopiërs op zondag 23 juni meedeelde dat alle coupplegers waren gevangen of gedood, is het tegenovergestelde aan de hand. Sinds een jaar geeft hij de Ethiopiërs juist alle vrijheid, na decennia van politieke repressie.

Er heerst een ware ‘Abiymania’ in het Oost-Afrikaanse land

Als een Michail Gorbatsjov, de veranderingsgezinde leider van de Sovjet-Unie, hervormt de jongste regeringsleider van Afrika (42) zijn land in hoog tempo. Hij liet achtduizend politieke gevangenen vrij en vroeg vergeving voor mensenrechtenschendingen door de staat. ‘Vergeving bevrijdt het geweten,’ verklaarde Abiy. Zijn kabinet bestaat voor de helft uit vrouwen. Hij privatiseert grote staatsondernemingen, zoals Afrika’s grootste vliegmaatschappij Ethiopian Airlines.

Over de grens deed hij wat niemand voor mogelijk hield: vrede sluiten met buurland Eritrea. Beide landen vochten tussen 1998 en 2000 een oorlog uit waarbij zeker tachtigduizend doden vielen. Vrede kwam er nooit, totdat Abiy contact legde en het lang bevochten grensstadje Badme zomaar weggaf. In juli omhelsde hij de dictato­riale president van Eritrea en gaf hem een kameel (nationaal symbool van Eritrea) bedekt met bloemen. Daarmee was dit slepende conflict voorbij.

Geen wonder dat in de eerste maanden van Abiy’s premierschap een ware ‘Abiymania’ heerste in dit enorme Oost-Afrikaanse land – 28 keer Nederland. Zijn portret prijkte op bussen, bekers, horloges (‘Tijd voor verandering’), T-shirts en petjes. Talloze biografieën verschenen over hem – één getiteld Moses, alsof ook Abiy Ahmed zijn land na veertig jaar uit de woestijn zou leiden.

Maar het opmerkelijkst aan Abiy is dat hij tot zijn aantreden op 2 april 2018 een onopvallende functionaris was in het heersende systeem.

Vader was een moslim van de Oromo en moeder een christelijke Amhara

Abiy Ahmed is geboren op 15 augustus 1976, een jaar na de dood van keizer Haile Selassi en de overname van het land door het communistische Dergue-regime. Zijn afkomst is een reflectie van de complexe Ethiopische bevolking: een mix van moslims en christenen en verschillende etnische bevolkingsgroepen. Zijn vader was een moslim van de Oromo, de etnische groep die met de Amhara tweederde van de 108 miljoen inwoners vormen. Zijn moeder – een van de vijf vrouwen van zijn vader – was een christelijke Amhara.

Het Dergue-regime zette zijn vader vast en vermoordde zijn broer. Daarop sloot Abiy zich op vijftienjarige leeftijd aan bij een Oromo-militie die in 1991 hielp het regime te verslaan. In het nieuwe nationale leger kreeg hij een opleiding in inlichtingen en communicatie. En hij ontmoette er zijn latere echtgenote, Zinash Tayachew, met wie hij drie dochters heeft en een geadopteerde zoon.

Een van de oprichters van inlichtingendienst INSA

In 2008 was hij een van de oprichters van inlichtingendienst INSA, waarvan hij twee jaar plaatsvervangend directeur was. Hij hield zich onder meer bezig met de controle over internet, maar suste in die jaren ook als officiële bemiddelaar een conflict tussen christenen en moslims in zijn geboortestad Beshasha in Centraal-Ethiopië.

Twee jaar later nam hij ontslag uit het leger en ging hij de politiek in. Van parlementariër werd hij minister van Wetenschap en Technologie. Intussen studeerde hij in Groot-Brittannië en promoveerde hij in 2017 met een proefschrift over het oplossen van religieuze conflicten.

Begin vorig jaar kwamen sluimerende etnisch geschillen tot een uitbarsting, toen bij uitbreidingsplannen van de hoofdstad Addis Abeba land van Oromo-boeren werd onteigend. Onlusten verspreidden zich. In een soort noodgreep stelde het parlement Abiy aan als nieuwe premier. Wellicht omdat hij Oromo is en ervaring heeft met het oplossen van etnisch-religieus conflicten, mogelijk ook omdat van hem geen revolutionaire plannen werden verwacht. Maar dat pakte dus anders uit.

Politieke toekomst in gevaar door zijn vergevingsgezindheid

Abiys vergevingsgezindheid lijkt zijn politieke toekomst in gevaar te brengen. Er is wrok bij hen die profiteerden van het repressieve systeem. Hoge militairen azen op macht en zijn bereid daarvoor te vechten. In juni vorig jaar is een granaat naar Abiy gegooid toen hij in een stadion, achter beveiligd glas, honderdduizenden toesprak. ‘Liefde wint altijd,’ reageerde Abiy op televisie, ‘anderen doden is een nederlaag.’

 ‘Liefde wint altijd. Anderen doden is een nederlaag’

Vier maanden later was er een eerste verijdelde staatsgreep. En twee weken geleden dus een tweede vruchteloze poging, nota bene door een generaal die afgelopen jaar is vrijgelaten.

Ethiopische media schrijven dat Abiy vorige week, op de begrafenis van een van de slachtoffers van de coup, in huilen uitbarstte terwijl hij zijn hoofd met beide handen vasthield. Zulke menselijke trekken maken hem nog altijd geliefd bij veel Ethiopiërs, net als zijn brede glimlach.

Abiy uit zich vooral in holle frasen volgens critici

Maar een groeiend aantal critici verwijt Abiy dat hij zich vooral uit in holle frasen. En dat hij zelf gesloten is: hij geeft geen interviews en hield slechts eenmaal een persconferentie. Onlangs lag bovendien in heel Ethiopë internet een week plat, en na de mislukte coup gebeurde hetzelfde. Officiële verklaringen bleven uit.

De grote test voor Abiy is in mei volgend jaar, bij de eerste vrije verkiezingen in lange tijd. Tenzij er daarvoor een succesvolle staatsgreep komt.