Trump overweegt te praten met Iran na vertrek Bolton

Na het vertrek van de havik John Bolton uit het Witte Huis zou Donald Trump overwegen de Iraanse president Rohani te ontmoeten en de draconische sancties tegen Iran te verlichten. Dat leidt tot zorgen bij Amerika’s trouwe bondgenoot Israël, dat een toenemende dreiging vanuit Iran ervaart. Vier vragen en antwoorden.

Wat zegt Trump over Iran?

De Amerikaanse president heeft donderdag tegen verslaggevers bij het Witte Huis gezegd dat de leiders van Iran een ontmoeting met hem willen. Eerder op de dag zei minister van Financiën Steve Mnuchin tegen persbureau AFP dat Trump bereid is om zonder voorwaarden te praten met Rohani. Dat zou mogelijk kunnen gebeuren tijdens de algemene vergadering van de Verenigde Naties (VN), van 17 tot 30 september in New York.

Eind augustus, tijdens de G7-top in het Franse Biarritz, had Trump ook al verklaard dat hij ‘onder de juiste omstandigheden’ wel met de Iraanse president Hassan Rohani wilde praten. Op diezelfde G7-top zei Trump ook al dat hij niet uit is op de val van het regime in Teheran. Die uitspraken leidden de afgelopen weken tot speculaties dat Washington een minder harde koers gaat varen jegens Iran, dat sinds de opzegging van het atoomakkoord in mei 2018 werd getroffen door stevige Amerikaanse sancties.

Toch lijkt het er vooralsnog niet op dat een ontmoeting tussen Trump en de Iraanse leider(s) ook zal leiden tot verlichting van die sancties. ‘Laat ik duidelijk zijn: minister Pompeo (van Buitenlandse Zaken, red.) en ik en de rest van het nationale veiligheidsteam houden vast aan de strategie van maximale druk op Iran,’ zei Mnuchin in een interview met CNBC. Hij voegde eraan toe dat het aan die strategie is te danken dat Iran mogelijk terugkeert naar de onderhandelingstafel. ‘Als de president de juiste deal kan sluiten (…) zullen we onderhandelen met Iran. Zo niet, dan zetten we de campagne van maximale druk voort, die werkt.’

Welke rol speelt het vertrek van Bolton?

Het vertrek van de nationale veiligheidsadviseur John Bolton, afgelopen maandag, is volgens Bloomberg het gevolg van een ruzie die hij en Trump hadden over het beleid jegens Iran. Het persbureau schrijft op basis van bronnen in het Witte Huis dat Trump tijdens een gesprek met Bolton had geopperd de economische sancties te verlichten om Iran aan de onderhandelingstafel te krijgen. Laatstgenoemde zou daar fel tegenstander van zijn geweest.

Toen Trump maandag Boltons vertrek bekendmaakte via een bericht op Twitter, schreef de Amerikaanse president dat hij het oneens was met ‘veel van zijn suggesties’. De twee zouden het oneens zijn geweest over de aanpak van onder meer Noord-Korea, Iran, Venezuela en Afghanistan. Vooral Trumps besluit om met de Taliban in gesprek te gaan – wat hij deze week terugdraaide na een nieuwe zelfmoordaanslag door de Afghaanse jihadisten – zette bij Bolton kwaad bloed.

Het vertrek van de veiligheidsadviseur, die in juni aanstuurde op een harde aanval op Iran nadat een Amerikaanse drone werd neergehaald, leidt in Teheran tot tevredenheid. Volgens een woordvoerder van de Iraanse president Rohani was Bolton ‘het symbool van Amerika’s oorlogszuchtige beleid en animositeit richting Iran’. Het streng-islamitische regime riep het Witte Huis woensdag op om ‘oorlogshitsers aan de kant te zetten’ en een ‘minder vooringenomen’ houding richting Iran te hanteren. Teheran zegt pas bereid te zijn tot praten met Amerika als de sancties worden verlicht.

Hoe reageert Israël?

De geruchten van voorzichtige toenadering tussen Washington en Teheran wordt door Israël met gefronste wenkbrauwen aangezien. Ron Dermer, de Israëlische ambassadeur in de Verenigde Staten, prees Trump om zijn pro-Israël-beleid – hij verplaatste de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem en erkende de Golanhoogten als Israëlisch grondgebied – maar waarschuwde voor een mildere koers richting Iran. ‘Het is nu belangrijk om op koers te blijven, op te staan tegen Irans agressie en de druk op te blijven voeren tot Iran zijn nucleaire ambities voor eens en voor altijd opgeeft.’

Tijdens een staatsbezoek aan Rusland benadrukte de Israëlische premier Benjamin Netanyahu dat hij zich geen zorgen maakt over eventuele ontspanning tussen de Verenigde Staten en Iran. ‘Ik ben er zeker van dat president Trump zijn beleid voortzet door van Iran gedragsverandering te eisen, zowel wat betreft nucleaire wapens als de agressie in de regio.’ Gevraagd naar een eventuele ontmoeting tussen Trump en Rohani zei Netanyahu dat hij zich geen zorgen maakt. ‘Je kunt de president van de Verenigde Staten niet dicteren wie hij mag ontmoeten. Maar er is niemand die de offensieve [Amerikaanse] strategie jegens Iran meer beïnvloedt dan ondergetekende,’ aldus Netanyahu.

Netanyahu sprak donderdag in Sochi ook met de Russische president Vladimir Poetin, en vroeg om Russische steun in Israëls aanhoudende conflict met Iran. ‘De afgelopen maand is sprake van een grote toename van het aantal Iraanse pogingen om vanuit Syrië Israël aan te vallen.’ Netanyahu noemde precisieraketten die Iraanse troepen in Syrië (en in Libanon) plaatsen om Israël aan te vallen. De Joodse staat voert daarom geregeld preventieve aanvallen uit op Iraanse militaire bases in Syrië. Als bondgenoot van Bashar Al-Assad heeft Poetin veel invloed in de regio.

Waar is Iran mee bezig?

Dat de Verenigde Staten Iran nog altijd scherp in de gaten houden, bleek donderdagavond. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo zegt bewijs te hebben dat de Iraanse tanker Adrian Darya 1 zijn ruwe olie heeft overgedragen aan de Syrische regering. Daarmee zou Iran de garantie verbreken dat het geen ruwe olie aan Syrië zou verkopen.

De Iraanse tanker werd in juli door Britse commando’s in beslag genomen op verdenking dat het op weg was naar Syrië, wat in strijd is met de sancties van de Europese Unie. In augustus gaf Gibraltar het vrij nadat Iran schriftelijke garanties had afgegeven dat het geen olievaten in Syrië zou lossen. Maar volgens het Witte Huis is dat wel gebeurd: ‘Het Iraanse regime leverde olie aan Syrië,’ aldus een woordvoerder van minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo. ‘Ik zou het niet zeggen, als we dat bewijs niet hadden.’

Vorige week maakte persbureau Reuters bekend dat het Internationale Atoomagentschap (IAEA) van de VN een brisante ontdekking heeft gedaan in Teheran: in een ‘geheim atoommagazijn’ zijn door inspecteurs sporen van uranium gevonden. Het IAEA heeft Iran om uitleg gevraagd over de herkomst van de deeltjes, maar de islamitische republiek heeft die vooralsnog niet gegeven. Het is volgens het atoomagentschap niet duidelijk of de deeltjes overblijfselen zijn van materiaal dat is verrijkt vóór of na juli 2015, toen het atoomakkoord werd gesloten.

Tot voor kort had het IAEA herhaaldelijk beweerd dat Iran zich altijd aan het atoomakkoord – waarin Iran had beloofd geen uranium meer te verrijken – had gehouden. Dit ondanks een onthulling van de Israëlische premier Netanyahu: in mei 2018 presenteerde hij bevindingen van zijn geheime dienst de Mossad, die erop wezen dat Iran toch was doorgegaan met de ontwikkeling van kernwapens. Trump verzekerde woensdag dat Iran daar wat hem betreft nooit de beschikking over zal krijgen: ‘We kunnen Iran nooit een nucleair wapen laten krijgen, en dat zal ook nooit gebeuren.’