Comeback Lagerhuis? Schorsing blijkt onwettig

De schorsing van het Britse Parlement is onwettig, oordeelt het Schotse hooggerechtshof woensdag. Remainers en andere tegenstanders van Boris Johnson willen nu dat het Lagerhuis weer aan de slag gaat. Sommigen roepen zelfs om zijn aftreden. De Britse premier laat het er niet bij zitten en gaat in beroep. Het laatste woord is volgende week aan het Britse hooggerechtshof.

Wat heeft het Schotse gerechtshof besloten?

De Britse premier Boris Johnson besloot vorige week het Britse parlement voor vijf weken te schorsen. Maandag ging de schorsing in. Een opvallende keuze van Johnson omdat het reces in de cruciale laatste weken voor de Brexit-deadline (31 oktober) valt. Tegenstanders van Johnson klagen dat hij door deze schorsing het parlement wil dwarsbomen. Het Schotse gerechtshof sloot zich hier woensdagochtend bij aan. Drie Schotse rechters, onder wie de hoogste rechter van het land Lord Carloway, oordeelden dat de schorsing van het Britse Parlement onwettig is.

Eerdere rechtszaken tegen de schorsing waren op niets uitgelopen. Vorige week nog besloot de Schotse rechter Lord Doherty dat de schorsing ging om een politiek vraagstuk, waar rechters niets over te zeggen hebben. Onder leiding van Joanna Cherry, een politicus van de Schotse Nationale Partij, gingen 75 parlementsleden in hoger beroep.

De tegenstanders van Johnson boekten woensdagochtend succes:

Wat waren de argumenten van het Schotse gerechtshof?

Het Schotse hof oordeelde dat de schorsing als doel had het parlement te dwarsbomen. Ze beschreven de beweging van Johnson als ‘ongepast’ en een ‘tactiek om het Parlement te frustreren’. Dat zou onder meer blijken uit de duur van de schorsing. Pas op 14 oktober keren de parlementariërs weer terug, wat hen weinig tijd zou geven om nog een overeenstemming te bereiken over een eventuele Brexit-deal.

Vrijdag zal het Schotse hof met een uitgebreide verklaring komen.

Wat betekent dit voor Johnson?

Vorige week was al bekend geworden dat Johnson waarschijnlijk niet veel zou opschieten met de schorsing. Het Lagerhuis stemde in met een wet die verbiedt dat de Britten op 31 oktober de Europese Unie (EU) verlaten als er dan nog geen akkoord met Brussel is gesloten. De premier is van mening dat het Verenigd Koninkrijk die dag sowieso de EU moet verlaten, ook bij no deal.

Deze zogenoemde Ben Bill leidt tot ‘meer zinloos Brexit-uitstel, dat 250 miljoen pond per week kost – genoeg om 5.000 nieuwe verpleegkundigen op te leiden’. Dat schrijft de Britse premier op Twitter, kort nadat de uitspraak van de Schotse rechter bekend werd. Opvallend genoeg heeft Johnson zelf nog niet officieel gereageerd, maar zijn kantoor op 10 Downing Street wel.

Dat beschuldigt de rechters van politieke vooringenomenheid: ‘We benadrukken dat de hoge rechter in Londen vorige week niet oordeelde dat de schorsing onwettig was,’ citeert verslaggever Tom Newton Dunn van dagblad The Sun een zegsman van de Britse premier. ‘De juridische activisten kozen het Schotse hof met een reden.’

Nigel Farage is het daarmee eens, en is van mening dat de schorsing geenszins onwettig is. ‘Het establishment gaat niets te ver om de wil van het volk te frustreren,’ schrijft de fervente Brexiteer en oprichter van de Brexit Party die tijdens de Europese verkiezingen in mei de grootste Britse partij werd. Hij is fel voorstander van een Brexit op 31 oktober en wil Johnson daarbij helpen (zie kader).

Aan de andere kant van het politieke spectrum wordt juist gespeculeerd dat Johnson zou moeten aftreden omdat hij tegen de koningin zou hebben gelogen. ‘Als het waar is dat de overheid de koningin heeft misleid over de reden om het parlement te schorsen, zou dat een zeer serieuze zaak zijn,’ suggereert Dominic Grieve, een van de 21 Conservatieven die vorige week de partij zijn uitgezet omdat hij rebelleerde tegen Johnson. ‘In mijn ogen zou dit dan het moment zijn voor Johnson om snel af te treden.’

De Liberal Democrats zijn het daarmee eens. Sir Ed Davey, plaatsvervangend leider van de partij die het Verenigd Koninkrijk liever in de EU wil houden, zegt tegen de BBC dat ‘het hele land diep geschokt en gealarmeerd zal zijn als blijkt dat hij [Johnson] de koningin heeft misleid’. Davey noemt het een ‘flinke klap dat drie onafhankelijke rechters tot deze conclusie komen’.

Ian Blackford, leider van de Scottish National Party, schrijft woensdagmiddag in een brief aan premier Johnson dat hij het parlement moet terugroepen om de schorsing onmiddellijk te beëindigen. ‘Als het parlement verder wordt gefrustreerd, is het signaal van 10 Downing Street aan het Britse volk dat de regering boven de wet staat en de premier unilateraal over onze toekomst kan beslissen.’

Dat vindt ook schaduwminister voor Brexit Keir Starmer van oppositiepartij Labour:

Hoe nu verder?

Het besluit van het Schotse gerechtshof betekent niet dat het parlement ook daadwerkelijk direct terugkeert in Westminster. De Schotse rechters gaven nog geen bevel om de schorsing van het Lagerhuis terug te draaien. Die bevoegdheid heeft het Britse hooggerechtshof, waar de zaak dinsdag 17 september dient.

In het Supreme Court zal een groep van 75 parlementariërs samen met een groep anti-Brexitactivisten pleiten voor het terugdraaien van de schorsing, terwijl het kamp-Johnson samen met andere Brexiteers zal bepleiten dat het naar huis sturen van het parlement wel degelijk wettelijk is toegestaan.

Mocht de schorsing door het Hooggerechtshof worden gehandhaafd, is het Lagerhuis nog een kleine vijf weken geschorst. 14 oktober komt het parlement weer bijeen, waarna er voor Johnson diverse opties zijn:

Allereerst kan hij de wet (de Ben Bill) negeren die een no deal-Brexit op 31 oktober verbiedt. Een woordvoerder van Johnson hintte daar maandag op: volgens hem is de premier niet onder de indruk van de wet, en is hij nog altijd vastberaden dat het land op 31 oktober ‘zonder alsen en maren’ de EU verlaat. Tegenstanders van Johnson waarschuwen dat hij kan worden aangeklaagd als hij zich niet aan de wet houdt.

Een andere optie is dat Johnson bij de Europese Raad een EU-lidstaat kan vragen om niet in te stemmen met uitstel, waardoor een onmiddellijk vertrek alsnog een feit is. Alle 27 lidstaten van de EU moeten hiermee instemmen.

Ten slotte kan Johnson ook een voorstel naar voren schuiven om het vertrouwen in zijn eigen regering op te zeggen. Hij krijgt dan verkiezingen, tenzij een meerderheid van het parlement de regering blijft steunen of binnen 14 dagen een nieuwe regering wordt gevormd. Labour-leider Jeremy Corbyn roept al jaren op tot nieuwe verkiezingen, maar heeft eerder deze week gezegd dat hij daar alleen mee instemt als een no deal-Brexit van tafel is. ‘We willen heel graag verkiezingen, maar we zijn niet bereid de ramp van een no-dealbrexit te riskeren,’ zei Corbyn. Dinsdag stemde het Lagerhuis tegen nieuwe verkiezingen, net als vorige week.