Historische uitspraak in voordeel van klimaatactivisten: bank bezetten niet illegaal

Een opmerkelijke uitspraak van de rechtbank in Lausanne: klimaatactivisten die een bank hebben bezet, zijn vrijgesproken. Volgens de rechter is burgerlijke ongehoorzaamheid gezien de ‘klimaatnoodtoestand’ gerechtvaardigd. Het vonnis kan verstrekkende gevolgen hebben in het voordeel van de positie van klimaatactivisten, bijvoorbeeld van Extinction Rebellion, dat in 2020 vaker zogenoemde die-ins wil houden.

Zwitserse rechter spreekt klimaatactivisten vrij

Twaalf klimaatactivisten (21-34 jaar oud) bezetten in november 2018 een filiaal van de bank Credit Suisse in Lausanne. Ze speelden er tennis als ludiek protest tegen de investeringen in fossiele brandstoffen van Credit Suisse, de bank die de Zwitserse toptennisser Roger Federer sponsort. Met het potje tennis wilden de klimaatactivisten Federer oproepen zijn banden met Credite Suisse te verbreken.

De bank diende een klacht in tegen de activisten, die door de politie een boete kregen van in totaal 21.600 Zwitserse frank (zo’n 20.000 euro) wegens huisvredebreuk. Het twaalftal vocht de boete aan en werd vorige week bijgestaan door dertien pro bono (gratis) advocaten. Op maandag 13 januari sprak de politierechtbank de activisten vrij, meldt de Franstalige Zwitserse krant Le Temps. Op basis van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, motiveerde de rechter de uitspraak als volgt:

De getuigenissen van de experts tonen aan dat de huidige klimaatopwarming wordt veroorzaakt door menselijke uitstoot, die de stijging van de zeespiegel tot gevolg heeft en voor miljoenen mensen kan leiden tot de noodzaak om te verhuizen. Het bestaan van en gevaar wordt daarom weerhouden. […] De landen die het Akkoord van Parijs ondertekenden, evolueren niet in de richting van de in dit akkoord opgenomen doelstellingen en Zwitserland kent reeds een opwarming van meer dan twee graden Celsius. Daarom ben ik van mening dat er gevaar dreigt.

Een groot applaus barstte los na het vonnis, waarin de rechter ook liet weten dat het bezetten van de bank gezien de ‘klimaatnoodtoestand’ te rechtvaardigen valt. Overigens had Credit Suisse al vóór het proces laten weten niet langer te zullen investeren in kolencentrales en zijn kredietportefeuilles minder te willen afstemmen op de fossiele industrie.

In Zwitserland is ook kritiek op de uitspraak: parlementslid Philippe Nantermond van de liberale Vrijzinnig-Democratische Partij spreekt van een ‘politiek vonnis’ dat in strijd is met het eigendomsrecht. ‘Het is niet de taak van een rechtbank om een klimaatnoodtoestand vast te stellen,’ zei hij tegen de Franstalige Zwiterse publieke omroep RTS. ‘Dit is een schending van de scheiding der machten.’ De uitspraak doet denken aan het Urgenda-vonnis van de Hoge Raad, die vorige maand oordeelde dat de Nederlandse staat vóór 2021 meer moet doen om de CO2-uitstoot te verminderen. Volgens EW-hoofdredacteur Arendo Joustra gaat de rechter hiermee ‘op de stoel van de politiek zitten’.

Britse politie had Extinction Rebellion juist op terreurlijst gezet

In het Verenigd Koninkrijk hadden (radicale) klimaatactivisten deze week minder reden tot vreugde. Afgelopen weekeinde ontdekte de krant The Guardian dat de Britse terreurpolitie de actiegroep Extinction Rebellion op een lijst had geplaatst met extremistische groepen. Op de lijsten prijken ook verboden clubs als het neonazistische National Action en het salafistische Al Muhajiroun, dat streeft naar een islamitische shariastaat in het Verenigd Koninkrijk, meldt het AD.

Het betreft een handleiding die is bedoeld om ‘radicalisering in een vroeg stadium te herkennen’. Hoewel Extinction Rebellion (XR) zich als vreedzame actiegroep profileert, moedigt de groep burgers – onder wie ook schoolkinderen – wel aan om de wet te overtreden, onder meer door wegen of openbare gebouwen te bezetten of te blokkeren. Politie en andere handhavers moeten volgens de handleiding alert zijn op jongeren die XR-graffiti spuiten, XR-stickers plakken en/of zich in ‘sterke of emotionele termen uitlaten over milieuproblemen zoals klimaatverandering, ecologie, het uitsterven van soorten, fracking, uitbreiding van vliegvelden of vervuiling’.

De actiegroep reageert woest: ‘Hoe durven ze?’ reageert XR, een verwijzing naar de beroemde toespraak van ‘klimaatmeisje’ Greta Thunberg, die trillend van woede de vraag ‘How Dare You?‘ stelde aan wereldleiders tijdens een VN-klimaatbijeenkomst in New York. In bovenstaande tweet schrijft Extinction Rebellion UK dat het gaat om ‘misinformatie’ om een ‘legitieme zaak het zwijgen op te leggen’.

Ook Labour-politicus Keir Starmer, die goede papieren heeft om de mislukte partijleider Jeremy Corbyn op te volgen, is ontstemd. Hij noemt het ‘compleet verkeerd en contraproductief’ om XR op de lijst te zetten. Hoofd Kath Barnes van de Counter Terrorism Policing South East heeft na de ontstane ophef gezegd dat het gaat om een ‘foute beoordeling’, en zegt dat de antiterreurpolitie XR niet als een terroristische groep classificeert. Ook minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel erkent dat, maar zegt wel tegen The Guardian dat het terecht is dat grondig onderzoek is gedaan naar ‘risico’s voor het publiek, beveiligingsrisico’s, beveiligingsbedreigingen’ die XR vormt.

In juni werd ook bekend dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Extinction Rebellion nauwlettend in de gaten houdt omdat ‘eco-protest’ en klimaatactivisme vorig jaar is verhard. Organisaties als XR houden zich volgens de NCTV niet met terrorisme en geweld bezig, maar bevinden zich wel ‘op het snijvlak van activisme en extremisme’.

Extinction Rebellion Nederland wil vaker die-ins organiseren

De Nederlandse tak van Extinction Rebellion heeft de afgelopen weken aangekondigd zich dit jaar meer te zullen roeren om aandacht te vragen voor de ‘klimaatcrisis’. Zo zal XR elke eerste maandag van de maand om 12.00 uur, wanneer het alarmsignaal wordt getest, een die-in houden. Dat zijn protesten waarbij de demonstranten plotseling voor dood neervallen om het sterven van mensen als gevolg van klimaatverandering uit te beelden. De eerste ‘maandag-die-in‘ was op 6 januari op de Dam in Amsterdam.

Donderdagmiddag 16 januari trekt de groep naar de Australische ambassade in Den Haag om te protesteren tegen de aanhoudende bosbranden in Australië. Volgens klimaatactivisten zijn de branden een rechtstreeks gevolg van het gebruik van fossiele brandstoffen, en moet de Australische regering onder leiding van premier Scott Morrison meer doen om klimaatverandering tegen te gaan. Donderdag 10 januari demonstreerde XR ook al bij de Australische ambassade in Den Haag:

Welke acties hield XR al in Nederland?

Zaterdag 14 december bezetten een paar honderd activisten van Extinction Rebellion samen met Greenpeace korte tijd het winkelcentrum Schiphol Plaza om een ‘klimaatplan’ van de luchthaven af te dwingen. Omdat de activisten daar geen toestemming voor hadden, riep de politie hen op te vertrekken, maar tientallen activisten weigerden weg te gaan. Zij werden vervolgens door de marechaussee afgevoerd, waarna 25 demonstranten werden gearresteerd. Zij kregen een gebiedsverbod voor twee dagen, maar werden verder niet gestraft.

Twee maanden eerder werden wel 130 klimaatactivisten van Extinction Rebellion beboet: het Openbaar Ministerie oordeelde dat zij ieder een boete van 130 euro moesten betalen voor het niet opvolgen van een politiebevel om te vertrekken bij een klimaatprotest in Amsterdam. Van ’s ochtends vroeg tot het einde van de middag blokkeerden zij wegen en bruggen in en rond het centrum van de hoofdstad en sommigen bouwden een tentenkamp bij het Centraal Station. In totaal ging het om ongeveer 900 demonstranten, die uiteindelijk door de politie werden afgevoerd.