President Donald Trump zet de relatie met Europa onder hoogspanning, constateert Roberta N. Haar. Een misschien wat onverwachte groep politici doet zijn best de band tussen de twee machtsblokken te beschermen: Trumps eigen partijgenoten.
Beeld je in dat je een expert bent in het Republikeinse buitenlands beleid en getuige bent van de regering Trump die één van de nauwste bondgenoten van de VS in de strijd tegen terreur laat vallen tijdens één doorslaggevend telefoongesprek? Je zou zeker gealarmeerd zijn door de rampspoed van je vrienden in het veld (de Syrisch-Koerdische militie), maar nog meer verontrustend zou het besef zijn hoe dit plotse verraad de geloofwaardigheid van Amerika ten overstaan van zijn strategische trans-Atlantische bondgenoten ondermijnt. Ongetwijfeld hebben de Europese leiders ook opgemerkt dat de dappere, in de steek gelaten partner de laatste jaren veel meer op het spel heeft gezet voor de VS dan hun eigen lidstaten. Sterker nog, 11.000 Syrische Koerden sneuvelden tijdens de strijd tegen Islamitische Staat, als voetsoldaten voor de Amerikanen.
Na het plotse Amerikaanse vertrek uit Syrië afgelopen oktober moeten Europese leiders al helemaal bezorgd zijn dat hun gebrekkige bijdrage aan de VS’ wereldwijde strategische belangen hen vatbaar maakt voor een vergelijkbare desertie. Het staat vast dat de traditionele Republikeinse experts in buitenlandse politiek vrezen dat na het dergelijk snel aan de kant schuiven van een trouwe bondgenoot, het Amerikaanse veiligheidsscherm vol gaten lijkt voor zijn Europese strategische partners.
Een Falend Strategisch Veiligheidsscherm?
Het is een feit dat de EU de neiging heeft om “strategische bondgenootschappen” te vormen met een dozijn andere staten, inclusief opkomende machten en internationale organisaties. Het is echter vaak een lastige taak om uit te vinden wat er juist strategisch is aan veel van deze bondgenootschappen. In feite is het enige echte strategische bondgenootschap van de EU die met de Verenigde Staten. Dit is omdat de VS, zoals ook twee onderzoekers van de KU Leuven, Stephan Keukeleire en Tom De Bruyn opmerken, de structurele en relationele macht heeft om ervoor te zorgen dat de Europeanen zich niet inlaten met strategische partnerruil.
Is dit echter vandaag nog wel waar, gezien de inefficiënte en inconsequente manier waarop Trump bondgenoten (zoals de Syrische Koerden) behandelt en door de overige verschillen tussen de VS en de EU zoals ten overstaan van Iran? Zou de EU haar bondgenootschap met de VS inruilen voor één dat meer voorspelbaar is? Zo steunde de Russische president Vladimir Poetin bijvoorbeeld zijn regionale partner Bashar Al-Assad, Syrisch bloederige despoot, onafhankelijk van diens gruweldaden. Bovendien wordt Poetin, na het terugtrekken van de troepen in Irak en Syrië door de regering Trump, steeds meer de spilfiguur in het Midden Oosten.
De belangrijkste link voor het Europees-Amerikaans strategisch bondgenootschap, de eenheid van de Noord Atlantische Alliantie, is zeker verzwakt onder het presidentschap van Trump. Zoals voormalig Secretaris Generaal van de NAVO Anders Fogh Rassmussen recent nog zei in Warschau: “De NAVO is militair sterk, maar politiek gezien zwak.” Misschien zelfs zo zwak dat de EU een andere strategische partner zou verkiezen uit de vele bondgenootschappen die ze in de voorbije decennia heeft verzameld. Misschien dat het feit dat Trump de onderliggende logica van de alliantie in vraag stelt de Europese bondgenoten doet overwegen om zich in te dekken tegen een eventuele terugtrekking van de VS en in de plaats hun krachten tracht te bundelen met nieuwe sterke staten?
Republikeinen schieten te hulp
Kort gezegd is er op globaal vlak geen alternatief voor de Europese lidstaten. Opkomende staten delen niet dezelfde waarden als Europa en verkiezen macht vaak boven mensenrechten. Voeg daarbij het feit dat de NAVO als bondgenootschap zeer weinig te betekenen heeft zonder de aanwezigheid van de VS. De Europese leden van de NAVO zijn niet bij machte het veiligheidsniveau waarop ze zelf vertrouwen, te garanderen zonder de Verenigde Staten.
De Europese leiders weten dit, net zoals vele Republikeinen in het Congres.
Door het erkennen van de extra druk die het in de steek laten van bondgenoten in het Midden Oosten op de NAVO legt (deels omdat een NAVO-lid plots het relevante deel van Syrië binnenviel), traden de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden de Democraten bij in hun veroordeling van het impulsieve handelen van de president, kort na diens ondoordachte beslissing.
Half december ging de Commissie Buitenlandse Betrekkingen in de Senaat nog een stap verder door unaniem een wetsvoorstel goed te keuren om Trumps terugtrekking uit de NAVO te stoppen. Paradoxaal genoeg vereist de grondwet van de VS een tweederde meerderheid in de Senaat om een verdrag te ratificeren, terwijl ze geen richtlijnen bevat om een door de Senaat goedgekeurd verdrag te verwerpen. Dat betekent dat de president op eigen initiatief het NAVO verdrag naast zich zou kunnen neerleggen. Het is onmiskenbaar dat Trumps mede-Republikeinen dit willen voorkomen en zich ervan willen vergewissen dat het strategisch bondgenootschap van Amerika met de Europese lidstaten gehandhaafd blijft. Het is bovendien interessant om op te merken dat de groep onafhankelijke senatoren de noodzaak zag dit wetsvoorstel in te dienen ondanks Trumps recente verdediging van de alliantie tegen het betoog van de Franse president Emmanuel Macron dat de NAVO “hersendood” is.
Als gevolg van Trumps onbezonnen behandeling van de Syrische Koerden, vertrouwen de Republikeinse leden van het Congres hem niet meer. Hoewel hij praktisch niemands favoriete bron van informatie is, waarschuwde John Bolton, Trumps voormalige Nationale Veiligheidsadviseur (NSA), in November 2019 dat Trump, indien herkozen in 2020, “volledig isolationistisch” zou gaan en zich zou terugtrekken uit de NAVO.
Deze wetgeving is ongetwijfeld belangrijk voor de Europese leiders, maar de goedkeuring ervan ging grotendeels verloren in het rumoer rond de impeachment procedure in Washington D.C. Daarnaast groeit er een merkbare angst in Europa dat Trump wordt herkozen en daarbij naar alle waarschijnlijkheid Boltons voorspellingen realiseert. Zelfs met een wet die het terugtrekken uit de NAVO verbiedt, weten de Europese leiders dat een weerspannige opperbevelhebber de twijfel zal doen toenemen over het feit of de VS ter hulp zou schieten in een reële crisis, zoals Rusland dat gemaskerde “little green men” ontplooit in de Baltische staten.
Viering van 75 jaar ‘een Gezamelijk Doel’
De spanning tussen de VS en Europa op het vlak van hun strategisch bondgenootschap valt samen met de herdenking van de bevrijding van Nederland in Wereldoorlog II. De meeste dorpen in Limburg brengen hulde met Amerikaanse en Nederlandse vlaggen terwijl ik met mijn buren posters aan het raam heb hangen die titelen: “Wij vieren de vrijheid! 75 jaar Liberation!” Ik nam ook samen met vele honderden mensen deel aan de herdenkingen om respect te betuigen aan de jonge mannen die hun leven gaven voor de vrijheid van West-Europa. In de velden van Zuid-Limburg is het nog steeds onmiskenbaar dat Amerikanen en Nederlanders voor een gezamenlijk doel streden en dat ze ooit een geweldig strategisch bondgenootschap deelden.