De Chinees-Amerikaanse economische strijd richt zich steeds meer op Chinese bedrijven als TikTok en WeChat. Maar nu slaat China terug met nieuwe regels. De Chinese regering laat weten dat het een verkoop van TikTok kan blokkeren. Tweede Kamerlid Martijn van Helvert (CDA) maakt zich zorgen over de steeds groter wordende invloed van Chinese staatsbedrijven in Nederland en oppert een nauwere samenwerking met de Verenigde Staten.
1. Wat doen de Verenigde Staten?
De Verenigde Staten maken het Chinese bedrijven en overheden steeds lastiger, bijvoorbeeld door exportbeperkingen voor kunstmatige intelligentie en chiptechnologie in te stellen. Veel Chinese bedrijven, waaronder Huawei, mogen geen producten meer kopen waarin Amerikaanse technologie is verwerkt. Door de Amerikaanse regels is het voor Huawei bijna onmogelijk om chips te verkrijgen, omdat veel buitenlandse bedrijven gebruikmaken van Amerikaanse technologie. Ook het Nederlandse concern ASML, dat machines maakt waarmee chips worden geproduceerd, wordt al tijden onder druk gezet om geen machines naar China te exporteren. De Amerikaanse president Donald Trump heeft bovendien allerlei importheffingen ingesteld op Chinese producten, onder meer omdat hij vindt dat China ‘oneerlijke handel drijft’.
Twee Chinese apps liggen de laatste tijd onder vuur van de regering-Trump. Halverwege september zijn transacties met WeChat en TikTok in de Verenigde Staten verboden, tenzij een Amerikaans bedrijf deze apps koopt. Moderne piraterij, zeggen Chinese analisten. Volgens Trump is ‘agressieve actie’ tegen TikTok en WeChat noodzakelijk ‘om de Amerikaanse nationale veiligheid te beschermen’. Het hoort bij de strijd tussen China en Amerika om – technologische – werelddominantie.
2. Hoe reageert China daarop?
China vocht de afgelopen jaren terug met importheffingen op Amerikaanse producten. Maar China heeft een handelsoverschot met Amerika, dus China staat wat dat betreft zwakker in de onderhandelingen.
Vorige week heeft de Chinese overheid de lijst van items die vallen onder exportregels voor goederen en diensten aangepast, door er 23 aan toe te voegen. Voor de export daarvan moeten Chinese bedrijven een exportvergunning aanvragen. De aangepaste lijst wordt gezien als een reactie op de twee decreten van Trump die zijn gericht tegen WeChat en TikTok. Enkele toevoegingen op de lijst betreffen 3D-print-, drones-, encryptie- en lasertechnologie. De lijst is voor het eerst sinds 2008 bijgewerkt. Het verkopen van de algoritmes op basis van kunstmatige intelligentie die iedere (TikTok)gebruiker een uniek aanbod van content laat zien, valt onder de nieuwe wetgeving.
Lees ook het omslagverhaal van vorige week: De negen fronten van de nieuwe Koude Oorlog tussen Amerika en China
Het Chinese ministerie van Handel acht het noodzakelijk om de exportregels naar ‘internationale maatstaven’ aan te passen, ‘aangezien China zich op wetenschappelijk en technologisch vlak continu verbetert en op industrieel gebied concurrerender wordt’. Het beschermen van de nationale veiligheid is één van de argumenten voor het uitbreiden van de lijst.
Shen Yi, hoogleraar internationale politiek aan de prestigieuze Chinese Fudan University, zegt tegen de Chinese krant Global Times dat de nieuwe regels Chinese toezichthouders en bedrijven in staat stellen Chinese kerntechnologieën te beschermen. ‘Het beleid is niet ingesteld om gangbare transacties van Chinese bedrijven met buitenlandse bedrijven tegen te houden, maar het is een stap om ze (Chinese bedrijven, red.) te beschermen tegen buitenlands ‘pesten’.
3. Kan de verkoop van TikTok nog doorgaan?
Cui Fan, hoogleraar internationale handel en handelsadviseur van de Chinese overheid, zegt tegen het Chinese persbureau Xinhua dat veel geavanceerde technologieën van ByteDance (het moederbedrijf van TikTok) zijn gebaseerd op Chinese technologie, waarbij sommige waarschijnlijk vallen onder de nieuwe verscherpte exportregels. Bij ByteDance rijst inmiddels de vraag of de verkoop van TikTok nog wel kan doorgaan. Het bedrijf liet eerder al weten dat het zich aan alle nieuwe Chinese wetgeving zal houden. Paul Verhagen, China-expert en datawetenschapper bij The Hague Centre for Strategic Studies, zegt tegen EW dat een verkoop in theorie nog mogelijk is, maar dat het de vraag is hoeveel het bedrijf dan nog waard is. ‘Het is in elk geval een gamechanger.’ Gisteren benadrukte de Chinese overheid het recht te hebben de verkoop van technologie te blokkeren.
Lees de blog van Robbert de Witt terug: Hoe de Europese rondreis van China’s minister van Buitenlandse Zaken faliekant mislukte
Mogelijk verkoopt TikTok straks het Amerikaanse deel van het bedrijf, terwijl de verkoop van de algoritmes van TikTok – die een gepersonaliseerde omgeving creëren – worden tegengehouden door de Chinese overheid. Verhagen: ‘TikTok is juist interessant vanwege de onderliggende algoritmes en kunstmatige intelligentie. Het beperkt hoe dan ook de marktwaarde van TikTok. De kern van dat hele bedrijf is namelijk het algoritme.’
Lange tijd leek de verkoop van TikTok een kwestie van tijd, maar de nieuwe Chinese regels brengen de verkoop aan bijvoorbeeld Microsoft in gevaar. Chinese wetgevers krijgen een stem in de mogelijke verkoop van TikTok aan een Amerikaans bedrijf. Verhagen: ‘Vanuit een puur commercieel perspectief zijn de nieuwe exportregels funest voor ByteDance. Zij kunnen namelijk niet meer opereren in de Verenigde Staten (vanaf medio september), en ze hebben nu eigenlijk niets meer om te verkopen.’ TikTok vecht een verbod op de app in Amerika aan bij de Amerikaanse rechter.
4.Wat doet Nederland?
Tweede Kamerlid Martijn van Helvert zei donderdag in gesprek met BNR Nieuwsradio dat hij zich zorgen maakt over de steeds groter wordende invloed van de Chinese Communistische Partij (CCP) in Nederlandse gemeenten en regio’s. De CDA’er vindt dat het kabinet zich harder moet opstellen tegen de machthebbers in Peking.
Van Helvert – buitenlandwoordvoerder voor het CDA – zegt dat China steeds vaker een voet tussen de deur krijgt bij Europese bedrijven en een plaats opeist in de directiekamer. Hij haalt het voorbeeld aan van graanhandelaarsbedrijf Nidera. In 2016 nam een Chinees staatsbedrijf het van oorsprong Rotterdamse bedrijf over. Nidera was op dat moment de grootste leverancier van agrarische producten. ‘Ik vind het niet prettig dat een deel van de voedselketen in Chinese handen komt.’
Ook in zijn eigen gemeente – Sittard-Geleen – zag het Kamerlid dat Peking steeds meer invloed kreeg. Het noodlijdende Franse Klooster is overgenomen door een Chinese investeerder die onlangs een vergunning kreeg om er een Chinees cultuur- en gezondheidscentrum te vestigen. In een ingezonden opiniestuk in De Limburger schrijft Van Helvert dat ‘we zijn gered door China, maar tegen welke prijs?’ De CDA’er neemt het de gemeente niet kwalijk, maar meent dat de overheid moet kijken naar de gevolgen op de lange termijn.
Nout Wellink onderschrijft het beeld dat Van Helvert schetst niet: Oud-president DNB als propagandist van het totalitaire China
Van Helvert oppert dat de Europese Unie (EU) nauwer gaat samenwerken met de Verenigde Staten. De economieën van de EU en de Verenigde Staten zijn gezamenlijk beduidend groter dan die van China. Als je als Nederland China aanspreekt, reageert Peking waarschijnlijk als volgt: ‘Nederland? Waar ligt dat ook alweer?’ Een gezamenlijk optreden van de twee blokken maakt het ook mogelijk om China aan te spreken op de mensenrechtenschendingen tegen de Oeigoeren.