Brussel is dezer dagen één groot reis-, vergader- en belcircuit dat een eensgezinde opstelling moet zien te bereiken ten aanzien van de gevolgen van de machtsovername door de Taliban in Afghanistan. Het gaat dan uiteraard vooral over het voorkomen van een immigratiegolf als in 2015.
1.
Is er dan geen eensgezindheid tussen de lidstaten van de Europese Unie?
Tot op zekere hoogte wel. De lidstaten zijn het er in grote lijnen over eens dat een herhaling van 2015 moet worden voorkomen. Liefst via opvang in de regio. Dat betekent ook dat de Europese Unie (EU) niet moet terugdeinzen voor samenwerking met regimes in de vaak arme landen rond Afghanistan. Voor een zak Europese centen willen sommige van die landen wel Afghaanse vluchtelingen op hun grondgebied laten opvangen door de UNHCR, de vluchtelingenclub van de Verenigde Naties.
Lees ook van René van Rijckevorsel: Terug in het duister: de vele verliezers in Afghanistan
De EU kan dan daarnaast de UNHCR van de benodigde (geld)middelen voorzien. Nu al heeft de EU aangekondigd het beschikbare budget voor humanitaire hulp aan Afghanen te verviervoudigen van 50 naar 200 miljoen euro. Voor ‘geconditioneerde’ ontwikkelingshulp ligt nog 1 miljard euro klaar.
2.
Welke actie heeft de Europese Unie tot nu toe ondernomen?
De voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, belde donderdag 26 augustus met de Pakistaanse premier Imran Khan en met de emir van Qatar (een grote speler in de regio) en eerder in de week met de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan die met een Afghaanse exodus op komst waarschijnlijk meer geld wil zien dan de 3,6 miljard euro die hij nu jaarlijks krijgt voor opvang van Syrische vluchtelingen. Imran Khan zou volgens het goed ingevoerde Politico hebben aangedrongen op een niet te agressieve Europese opstelling ten aanzien van de Taliban, omdat zo’n houding alleen maar averechts zal werken. Michel zou zich daarin kunnen vinden.
Michel is sowieso voorstander van ‘operationele contacten’ met de Taliban, zonder ze te willen erkennen, zo zei hij dinsdag al in een gezamenlijke persconferentie met voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen in Brussel, die benadrukte dat gesprekken met de Taliban nodig zijn om levens te redden via wat zij ‘safe pathways’ (veilige vluchtwegen) noemt, maar dat de EU ver is van erkenning.
Von der Leyen zei dinsdag ook dat ze wil samenwerken met de regio en dat in G-20-verband gaat bespreken. Turkije, China en Rusland (die ook in de G-20 zitten, een groep bestaande uit negentien landen plus de Europese Unie) hebben hun diplomatieke kanalen in stand gehouden en zouden wel van plan zijn om binnen afzienbare tijd een nieuwe regering in Kabul te erkennen. Die regering is er nog niet.
3.
Wat zijn de volgende stappen in Brussel?
Allereerst moeten de 27 lidstaten een officieel beleidsdocument ten aanzien van Afghanistan presenteren. Er is nog discussie of de EU ook een quotum moet noemen – net als Canada, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, die elk hebben aangekondigd zo’n 20.000 Afghanen in nood te willen opnemen.
Lees ook van René van Rijckevorsel: Waarom waren die 1.250 Nederlanders nog in Afghanistan?
In een eerste versie van een gezamenlijk document van de ministers van Binnenlandse Zaken van de EU-lidstaten waarop Politico de hand heeft weten te leggen, ontbreekt elke suggestie van een quotum. Het voordeel van zo’n quotum is dat je als land een duidelijk maximum stelt aan het aantal vluchtelingen dat je kunt opnemen en dat je ook nog eens kunt aangeven wie je wilt helpen. De bovengenoemde landen leggen de nadruk op vrouwen, ook in de wetenschap dat in 2015 de migrantenstroom uit het oosten voor het overgrote deel uit (jonge) mannen bestond.
De EU-ministers van Binnenlandse Zaken (beter gezegd: de ministers of staatssecretarissen die verantwoordelijk zijn voor Immigratie en Asiel) komen dinsdag bijeen met Europees Commissaris voor Interne Zaken Ylva Johansson om verder te discussiëren over het beleidsplan. Johansson is dit weekeinde in New York en Washington om op het hoogste niveau de Europese plannen in wording te toetsen aan die van de Verenigde Staten en de Verenigde Naties.
4.
Niemand weet precies wie binnenkomt. Heeft de EU oog voor de komst van Afghanen met kwaadaardige bedoelingen?
Johansson heeft nadrukkelijk gewezen op de noodzaak om iedere Afghaanse vluchteling goed te screenen met het oog op veiligheidsrisico’s: ‘We hebben de instrumenten, maar we moeten ervoor zorgen dat alle lidstaten ermee instemmen ze op dezelfde manier te gebruiken.’
De Europese Commissie heeft in 2020 verplichte screening en registratie voorgesteld voor iedereen die Europa binnenkomt met behulp van een enorme migratiedatabase (Eurodac) die vingerafdrukken bevat. Mensenrechtenorganisaties zijn fel gekant tegen Eurodac omdat deze databank massale surveillance van asielzoekers mogelijk maakt.