In 2020 sprak Christiaan Hoekstra met de Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra (geen familie) op zijn residentie in Den Haag. Ruim een jaar later spraken ze elkaar opnieuw en blikten beiden terug op Pete Hoekstra’s driejarige periode in Nederland en het Amerikaanse binnenlandse en buitenlandse beleid en de bedreigingen waarmee het Westen wordt geconfronteerd.
Sinds januari 2021 is Pete Hoekstra (67) terug in zijn thuisstad Holland in de Amerikaanse staat Michigan. Hoekstra gaf aan daar actief te zullen blijven voor de Republikeinse Partij. Daarnaast werkt hij tegenwoordig voor drie denktanks. Met de Amerikaanse presidentswissel, moest ook Pete Hoekstra zijn ambassadeurspost in Nederland verlaten.
Dit artikel is geschreven door Christiaan Hoekstra (1989). Hij studeerde cum laude af in moderne geschiedenis aan de Vrije Universiteit (VU) van Amsterdam. Daarna behaalde hij zijn master aan de lerarenopleiding in geschiedenis en staatsinrichting, eveneens aan de VU. Hij is geschiedenisdocent en reisde twee jaar door Australië en Azië.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van EW.
‘Uiteraard ben ik niet enthousiast over de Amerikaanse politiek, maar anders dan dat, het is goed om weer thuis te zijn, goed om weer bij de familie te zijn.’ Sinds zijn terugkomst in de Verenigde Staten heeft Hoekstra driemaal met de voormalige Amerikaanse president Donald Trump in Mar-a-Lago gesproken, het huis van Trump in Florida. Hoekstra gaf daarover aan: ‘Met Trump gaat het goed, maar hij is uiteraard teleurgesteld en boos over de verkiezingsuitslag.’
‘Trump stortte zich niet in een nieuw oorlogsavontuur’
De campagne van 2020 had volgens Hoekstra anders gevoerd moeten worden, dan had Trump meer kans gehad, zei Hoekstra: ‘Als ik de president had mogen adviseren over het voeren van zijn campagne, dan had ik zijn prestaties benadrukt. Vervolgens zou ik belichten wat Trump zou gaan bereiken in zijn volgende termijn. Nu werd er te veel aandacht besteed aan wie Donald Trump als persoon was, waardoor zijn resultaten naar de achtergrond verdwenen.’
Volgens Hoekstra is Trump namelijk erg effectief in zijn beleidsvoering geweest. ‘Qua buitenlands beleid heeft Trump bijvoorbeeld de Europese Unie en de NAVO weer op hun verplichtingen gewezen. De Amerikanen zouden niet voor de veiligheid van Europa moeten betalen. Verder is Trump de eerste president die sinds lange tijd zich niet in een nieuw oorlogsavontuur heeft gestort. Ook heeft hij het aantal Amerikaanse troepen in Afghanistan en Irak sterk verminderd.’
‘Bovendien heeft Trump heeft de wereld laten weten dat de Verenigde Staten zich ernstige zorgen maakt over de koers die de Chinese Communistische Partij (CCP) voert. Niet alleen als het gaat om het coronavirus, maar ook omdat zij ronduit een onbetrouwbare partner is gebleken. Een voorbeeld van Trumps binnenlandse beleid is dat hij ervoor heeft gezorgd dat de Verenigde Staten energie onafhankelijk werden. Olie en gas konden zelfs geëxporteerd worden. Daarmee had de president een hele reeks van successen waarvan hij het Amerikaanse volk meer bewust had kunnen maken tijdens de campagne.’
Hoe denkt Hoekstra over de nieuwe president Joe Biden?
‘Biden is een prima persoon, maar beleidsmatig niet erg effectief. Veel van Trumps beleid zal weer worden teruggedraaid.’ Vooral op twee punten plaatst Hoekstra kritische kanttekeningen. Ten eerste zou Biden veel minder oog hebben voor Amerika’s positie als economisch concurrerende factor in de wereld.
Lees ook dit afscheidsinterview met Pete Hoekstra: ‘Nederland krijgt niet het hele verhaal over Amerika’
‘Biden is terug in het Parijse Klimaatakkoord, zonder enige aanpassingen. Amerika zal miljarden betalen. De Chinezen hoeven niets te doen. Biden zal ook nieuwe milieunormen introduceren die vele malen verder gaan dan wat president Barack Obama ooit voorzag. Biden heeft bijvoorbeeld al een elementaire pijplijn afgesloten. De enorme uitgaven van de nieuwe president zijn buitensporig. Dit zal de Amerikaanse economie schaden. Ik ben bezorgd over onze toekomstige economische positie in de wereld.’
‘Sociale media bepalen het debat’
Ten tweede ziet Hoekstra een steeds verdere inperking van de vrijheid van meningsuiting. Zo werd Trump al verbannen van Twitter en Facebook, maar nu ziet Hoekstra dat deze tendens zich stevig doorzet. ‘Samen met de sociale media is president Biden aan het coördineren welke berichten op sociale media acceptabel zijn en welke niet. Een van de denktanks waarvoor ik werk, is gecensureerd, een van de Republikeinse kandidaten voor de gouverneursrace in de staat Michigan werd gecensureerd.
‘Je zult steeds meer zien dat de sociale media zoals Facebook en Twitter zullen bepalen waar het debat en over welke onderwerpen de politieke campagnes moeten gaan. Sinds maart 2020 werden de berichten over dat het coronavirus uit het Wuhan-laboratorium komt als fake news bestempeld. Elke discussie werd geblokkeerd. We konden hier voor een jaar geen openlijke discussie over voeren op de sociale media, en raad eens, de sociale media hadden het mis. Zij hebben de vrijheid van meningsuiting ingeperkt over een debat dat gevoerd had moeten worden.
‘Nu begint het Witte Huis zelfs te erkennen dat het daarin fout zat. Waarom deden zij dat? Niet omwille van de veiligheid, maar omdat een discussie over het virus uit het Wuhan-lab Trump zou helpen in de verkiezingen. Ik weet niet of dat een verschil heeft gemaakt in de verkiezingsuitslag. Maar een openlijke discussie zou Trump in de kaart hebben gespeeld. Daarop besloten de titanen van de sociale media de berichtgeving als fake news te bestempelen en geen openlijke discussie toe te staan.’
‘Wilders en Baudet worden anders behandeld door de media’
Vervolgens de vraag hoe Hoekstra de politieke sfeer in Nederland ziet in vergelijking met de Verenigde Staten: ‘Er is een groot verschil met Nederland. Door het poldermodel is men meer op consensus gericht. De Nederlandse politiek kent daardoor niet de harde partijdigheid die voortkomt uit het twee-partijensysteem zoals in Amerika. Maar ook Nederland kent politieke strijd. Zo worden ook Geert Wilders en Thierry Baudet anders behandeld door de media.’
Hoekstra gaf aan met verbazing te hebben gekeken naar het Wilders-proces omtrent diens Marokkanenuitspraak. Hoekstra zei: ‘Toen ik de ambassadeur was, hield ik mij daarvan bewust afzijdig. Maar dat Wilders naar de hoogste rechtbank ging en daar verloor! Hoe kun je daarin als politicus verliezen?’ Waakzaamheid is daarom geboden om de vrijheid van meningsuiting te waarborgen, zodat gedachtevorming en discussie niet verder worden beperkt, vindt Hoekstra.
Is Europa bereid de westerse democratische waarden te verdedigen?
Het belangrijkste punt waar Hoekstra zich hard voor maakt, is dat het Westen gezamenlijk moet optreden om de westerse waarden te verdedigen. ‘De grootste dreiging op dit moment is dat de idealen van het Westen onder grote druk staan. Die dreiging wordt in de Verenigde Staten meer erkend dan in Europa. Zodoende is Amerika ook bereidwilliger om die confrontatie daartegen aan te gaan.’
Lees hier het eerdere interview van Christiaan Hoekstra met Pete Hoekstra
Hoekstra schrijft nu een boek met de vraag in hoeverre Europa bereid is de westerse democratische waarden te verdedigen. Volgens hem wordt die externe dreiging voornamelijk gevormd door de Chinese Communistische Partij: ‘Grotendeels wordt China door Europa als een economische bondgenoot en partner beschouwd, in plaats van een reële dreiging. De missie van de CCP is om de nummer één supermogendheid in de wereld te worden, economisch en militair. Daar zal ze alles voor doen. Toen de pandemie uit het lab voortkwam, en daar zal steeds meer bewijs over naar buiten komen, dacht de CCP na over hoe zij daar haar voordeel uit kon halen. Zij gebruikte de levering van beschermingsmiddelen in de pandemie voor politiek gewin om zo dichterbij haar doelstelling te komen.
De CCP kan haar gang gaan
‘Los van corona wordt er ook op grote schaal intellectueel eigendom gestolen. Maar sancties worden niet aan het gedrag van de CCP verbonden. Zo heeft China bijvoorbeeld geen enkele straf gekregen voor wat het heeft gedaan in Hongkong. Er is tevens geen enkele consequentie verbonden aan wat ze doen in Xinjiang. Terwijl dat wel door landen als Nederland als genocide is bestempeld.
‘Toen in 2000 en 2001 werd besloten om China als volwaardig handelspartner toe te laten in de World Trade Organization (WTO), ging daarover ook een stemmingsronde in het Amerikaanse Congres. Als Congreslid stemde ik tegen. Volgens mij was het beter om zo’n stemmingsronde elk jaar te houden. Daarmee zouden we een effectief middel in handen hebben om het gedrag van China te sturen om het tot een constructief partner van de internationale gemeenschap te bewegen. Maar nu kan de CCP haar gang gaan en legt ze geen enkele verantwoordelijkheid af.’
Niet het Chinese volk, maar de CCP is het probleem
Volgens Hoekstra moet het coronavirus aan het Westen duidelijk hebben gemaakt dat de CCP totaal andere waarden heeft: ‘Wij hebben geen enkel probleem met het Chinese volk. Het probleem ligt in het beleid dat de CCP nu voert. Westerse regeringen hielden tijdens de pandemie nauwkeurig het aantal besmettingen, ziekenhuisopnamen en doden in het openbaar bij. In China was daar geen sprake van.’
Lees ook het interview met sinoloog Henk Schulte Nordholt: ‘We moeten ons niet uitleveren aan China’
‘De CCP heeft een totaal andere denkwijze. Ik denk niet dat de Chinese regering het goede voor heeft met het enkele individu. De westerse democratieën hechten zeker waarde aan het menselijke individu. Maar dat staat haaks op de Chinese of communistische doctrine. Het bewijs daarvoor zijn de miljoenen mensen die onder communistische regimes zijn vermoord in de twintigste eeuw, of het nu gaat om Rusland of China.’
Langetermijnbeleid van Europa
Volgens Hoekstra treedt Europa te soft op tegen China. ‘Europa is een enorme economische factor in de wereld, maar wat gaat Europa daarmee doen? Gaat Europa een kracht worden die de westerse beschaving verdedigt of niet?’ De Verenigde Staten zien dat volgens Hoekstra te weinig. Hoekstra zei: ‘Onze strategie is dat we samen moeten optrekken en ons niet afhankelijk moeten maken van China. Wij als westerse democratieën moeten dat doen, omdat we worden aangevallen en tegen elkaar worden uitgespeeld.
‘Amerika investeerde bijvoorbeeld veel geld in het Janssen-vaccin. Zo werden we onafhankelijk, en losten we de crisis samen op. Maar dan moet Europa wel de keuze maken hoe het China ziet. Wil het verder gaan met de CCP? Datzelfde geldt voor de toekomst van belangrijke industrieën, zoals chipfabricering, de telecomindustrie en andere sectoren. Denk je dat de spotprijzen van de Chinese bedrijven Huawei en ZTE nu goed zijn? Of gaat Europa nadenken over een langetermijnbeleid die ons niet afhankelijk maakt en zijn eigen industrieën waarborgt?’
5G-, 6G-, en 7G-netwerken
Als Europa die keuze niet maakt, dan wordt het op een gegeven moment ook Europa’s probleem, denkt Hoekstra. ‘Ik heb bijvoorbeeld veelvuldig met de hoofdpersonen van Nokia en Ericsson over een 5G-netwerk in Europa gesproken. Maar uiteindelijk gaf ik aan dat ik niet meer met hen wilde spreken. Dit, omdat de grootste pleitbezorger voor Europa om met Nokia en Ericsson in zee te gaan de Verenigde Staten waren en niet Europa.
‘Als Europa naar Chinese bedrijven neigt en zich daarover geen zorgen maakt, verwacht dan niet dat de Verenigde Staten Europa komen redden. Als jouw land zich niet verzet tegen de spotprijzen van de CCP, die bedoelt zijn om jullie industrieën kapot te maken, als de overheid dat niet doorziet en daarmee niet verstandig omgaat, dan wordt dat jullie probleem. De Verenigde Staten gaan zich dan ook onafhankelijker opstellen. Dat heeft niet onze voorkeur. Wij willen dat de Verenigde Staten, Europa en onze Aziatische bondgenoten een gezamenlijke strategie voeren, zodat wij samen met een eigen 6G- en 7G-netwerk komen. Zelfvoorzienend worden in chipproductie, telecommunicatie, enzovoorts. Maar als Europa niet voor zijn eigen industrieën gaat staan, dan is dat Europa’s besluit.’
Schulden om invloed en controle te vergroten
Daarop rees de vraag welke strategie het Westen zou moeten volgen met betrekking tot de zogeheten ‘debt-trap-diplomacy’. Een beleid dat China voert om arme landen schulden aan te gaan, om daarmee vervolgens de Chinese invloed en controle over dat land te vergroten. ‘Tijdens mijn ontmoetingen met de leiders van de Europese Unie, de G7 en de NAVO hebben we dit besproken en gedacht om te gaan concurreren op dit gebied met China. Maar ik denk dat dat een verliezende strategie is,’ zei Hoekstra. ‘Daar zijn diverse redenen voor. Ten eerste willen de westerse landen samen waarschijnlijk niet zoveel krediet verlenen, zoals China dat doet. Dat zou ook slecht zijn voor de eigen economieën.
Lees meer: ‘Ten tweede is het de vraag of het effectief is. Vaak zijn het corrupte regeringen, die je dan geld gaat geven. Daarmee verrijk je vaak alleen de regeringsleiders en wat zakenpartners en komt het niet ten goede aan het volk. Maar we hebben ook al te vaak gezien dat deze corrupte regeringen uiteindelijk omvallen. Zo spendeerde de Sovjet-Unie geld aan de Oostbloklanden, maar die vielen om. Dan vervallen ook die overeenkomsten. Laat China maar geld lenen aan die corrupte regeringen. We zouden deze landen en hun bevolking goed moeten informeren.’
Opkomende machten leiden geregeld tot oorlog
Voorziet Hoekstra in de nabije toekomst een oorlog tussen de Verenigde Staten en China? Dit naar aanleiding van een recent boek van de Harvard historicus Graham T. Allison, The Thucydides Trap. Daarin concludeerde Allison, na een grondige historische analyse, dat in twaalf van de zestien historische gevallen een oorlog uitbreekt tussen een bestaande hegemoniale macht en een opkomende macht. Hoekstra: ‘Dat is altijd een mogelijkheid. Uiteraard hoop ik dat niet, omdat een oorlog op grote schaal verwoestende gevolgen zou hebben voor de aarde. Ik hoop dat de leiding van beide landen daar bewust van is en niet eens denken aan oorlogsvoering.
‘Als er oorlog gevoerd zou worden, zou dat eerder een gelimiteerde oorlog zijn, een proxy-oorlog. Vietnam was zo’n proxy-oorlog waarbij Amerika indirect tegenover China en Rusland een oorlog uitvocht. Maar zo’n historische vergelijking die wordt toegepast op het heden, gaat al snel mank. Landen als Noord-Korea, Iran, Rusland en China ontwikkelen nieuwe technieken in oorlogsvoering, vooral op het gebied van cyber. Dat kunnen game changers zijn.
‘Er zijn nu veel nieuwe middelen ontwikkeld, waarvan de grenzen nog niet van bepaald zijn. Terwijl vroeger in traditionele oorlogsvoering duidelijke grenzen waren. Met die nieuwe middelen kunnen die landen, maar ook opkomende non-state actors, zo het Amerikaanse cyberspace indringen. Je kunt nu zelfs een kleine bakkerij in Holland Michigan ontregelen. Dat zou een rood licht moeten zijn, maar daarvoor hebben we nog geen duidelijke grenzen aangegeven.’
Zullen Chinezen hun vrijheid opeisen?
Is het mogelijk dat de CCP in de toekomst democratischer wordt of het Chinese volk de regering van Xi Jinping omver zal werpen? ‘De Chinese regering doet er alles aan om het volk goed in de gaten te houden en zo een eventuele coup voor te zijn. Het is een surveillance regime. Maar er is altijd een mogelijkheid. De kracht van de massa, de kracht van het getal, de mensen op de straat zijn moeilijk te controleren en te sturen. Wij in het Westen denken dat de Chinezen uiteindelijk geen slaaf willen zijn van hun regering en dat zij hun vrijheid willen opeisen. Er bestaat een mogelijkheid dat zij de CCP omverwerpen, maar of dat in een jaar gebeurt, 25 jaar of zelfs honderd jaar, dat is moeilijk te voorspellen.’
Naast China zijn er nu vele andere regio’s die het Westen bedreigen, zo geeft Hoekstra aan. Daarmee kan volgens hem grote instabiliteit ontstaan die ook het Westen raakt. ‘President Biden heeft aangekondigd dat hij tegen het einde van dit jaar al zijn troepen uit Irak heeft gehaald. Toen Biden dat onder Obama’s presidentschap deed in 2009-2010, leidde dat tot grote instabiliteit in Syrië en Irak, door de opkomst van ISIS.
Regime change werkte niet
‘Het was de eerste keer dat een terroristische organisatie een fysiek kalifaat vestigde dat grote delen van Syrië en Irak besloeg. Ook Afghanistan zal verrassend snel weer onder de controle van Al-Qaida of de Taliban vallen. Het probleem was dat er geen goede keuzes hierin zijn, omdat je in een impasse zit. We deden aan regime change in de hoop om een vitale democratie op te bouwen. Die strategie werkte niet en dan kun je je troepen daar laten zitten zonder dat je de radicale jihadisten verwijdert. Je blijft dan je eigen troepen riskeren. Daarnaast heb je ook nog alle andere probleemgebieden in Noord-Afrika met radicale jihadisten. Vooral in Libië.’
Lees ook dit omslagverhaal: Nieuw pact veroorzaakt schokgolf in Azië
Maar ook Nederland zou zich principiëler kunnen opstellen als het om de verdediging van het westerse waardensysteem gaat, denkt hij. ‘Ruslands gedrag moet ook veranderd worden. En Duitsland en Nederland doen daar te weinig aan. Binnenkort heb je de Nord Stream II-pijplijn. Duitsland is daarin de grootste onderhandelaar met Rusland, maar het is ook deels gefinancierd, ontwikkeld en gefaciliteerd door Nederland.’
Europa financiert de Russische agressie
‘Ik heb het altijd ongelofelijk gevonden dat Nederland degenen die verantwoordelijk zijn voor het neerschieten van het MH17-vliegtuig wil berechten, maar dat het de volgende dag gewoon weer bezig was met dat enorme economisch project met Rusland. Bovendien hebben de Russen die pijplijn meer nodig dan Europa. Nederland heeft meerdere bronnen voor gas.
‘Men moet beseffen dat met de afronding van dit project er opnieuw vele miljarden vloeien naar de Russische schatkist. Daarmee bouwen de Russen hun militaire apparaat verder op, ook hun propagandamiddelen. Zij zullen die middelen gebruiken om meer druk te creëren op Oekraïne en andere delen van Europa. Vanuit dat oogpunt is Europa de Russische agressie aan het financieren. Dat is geen slimme strategie.’
Nederland en Amerika
Tot slot de vraag hoe Hoekstra de toekomstige relatie tussen Nederland en Amerika ziet, met het oog op deze dreigingen. ‘De Nederlandse politici zijn slim genoeg. Ik denk dat ze de veelzijdige dreiging doorzien, of het gaat om China en om Rusland. De grote vraag blijft: wat gaan deze landen doen? Nederland is misschien een klein land, maar heeft meer invloed dan normaliter aan zo’n land wordt toegekend. Het bokst goed boven zijn gewichtsklasse.
‘De Amerikanen en de Nederlanders hebben altijd een goede verstandhouding gehad. Amerika zal nooit vergeten dat de Nederlanders belangrijk waren in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Zij schoten als eerste hun saluutschot af voor de Amerikaanse vlag. Anderzijds zijn de Nederlanders de opofferingen van de Amerikanen niet vergeten tijdens de Tweede Wereldoorlog. We hebben een hele goede economische relatie samen en dat zullen we blijven voortzetten.’
Wederzijds respect tussen Trump en Rutte
‘Premier Mark Rutte (VVD) was de enige premier van Europa die Donald Trump twee keer ontmoette in de Oval Office van het Witte Huis. Zij konden het uitstekend met elkaar vinden, ondanks dat dit door de media niet zo werd opgepikt. President Trump gaf later aan dat hij premier Rutte waardeerde, vooral ook zijn humor. Er was wederzijds respect en Trump zag in Rutte voor Nederland een constructieve relatie. Dat moeten we voortzetten. Als president Joe Biden een nieuwe ambassadeur aanstelt, zal ik er alles aan doen om de overdracht zo goed mogelijk te laten verlopen, zodat hij met succes zijn werk hier in Nederland kan verrichten.’