Australië, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten gaan hecht samenwerken in hun strijd tegen China. Australië krijgt zelfs nucleair aangedreven onderzeeërs als deel van de nieuwe AUKUS-alliantie. Het verbond wekt de toorn van China, terwijl de Europese Unie opnieuw is genegeerd en ook de Fransen in alle staten zijn. Vier vragen over het nieuwe veiligheidspact.
1. Wat is de alliantie?
In een digitaal driegesprek presenteerden de Amerikaanse president Joe Biden, de Australische premier Scott Morrison en zijn Britse evenknie Boris Johnson de alliantie. De drie landen willen kennis, technologie en militaire kracht bundelen om zich in de Zuid-Aziatische regio te kunnen profileren. Zo willen de drie landen China inkapselen, dat zich steeds agressiever opstelt in onder meer de Zuid-Chinese Zee.
De aanzet tot de samenwerking kwam uit Australië, maar speelde behendig in op behoeften in zowel de Verenigde Staten als het Verenigd Koninkrijk. De Britten zijn naarstig op zoek naar nieuwe partners sinds zij de Europese Unie hebben verlaten. Onder de noemer ‘Global Britain’ is premier Johnson al jaren bezig om de Britten meer profiel te geven in de wereldpolitiek. De Verenigde Staten willen onder Joe Biden het voortouw nemen in de strijd tegen China, waarvoor het de samenwerking zoekt met democratische landen elders in de wereld.
Lees ook: Australië worstelt met de opmars van China en voelt geregeld de toorn van Peking op zich neerdalen als in hoofdstad Canberra kritische geluiden over China klinken. Zelfs het Great Barrier Reef werd inzet van ruzie tussen de beide landen. Australië profiteert ook direct van het bondgenootschap: het koopt bij de Amerikanen en Britten nucleair aangedreven onderzeeërs en wordt zo de zevende natie ter wereld met dat geavanceerde materieel.
2. Hoe boos is China?
China werd in de aankondiging van AUKUS niet bij naam genoemd door de drie regeringsleiders, maar voelt zich wel uitgedaagd door het nieuwe bondgenootschap. Woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken Zhao Lijian kritiseerde de Britten en Amerikanen omdat zij nucleaire technologie exporteren. Dat zou ‘extreem onverantwoordelijk’ zijn en voedt de Chinezen ook met scepsis over de Australische toewijding aan het non-proliferatieverdrag, dat kernwapenbezit juist beoogt te beperken. Ook al beschikken de nucleair aangedreven onderzeeërs voor de Australiërs niet over kernwapens.
Volgens Zhao moeten de drie landen ‘hun achterhaalde koude-oorlogsmentaliteit’ afzweren en begrijpen dat geopolitiek geen spel is met alleen maar winnaars en verliezers. De Chinese krant Global Times schrijft dat Australië een vijand van het Chinese regime is geworden. De krant is een spreekbuis van de Chinese Communistische Partij.
3. Waarom speelt de Europese Unie geen rol?
Het bondgenootschap tussen de Engelstalige landen toont opnieuw dat de Europese Unie een verwaarloosbare rol speelt op het wereldtoneel. Hoe graag de EU het ook anders zou willen, geopolitiek wordt bedreven tussen landen onderling of in NAVO-verband. Dat liet de terugtrekking uit Afghanistan ook zien, waar de Europese Unie zelfs Europese lidstaten niet wist te laten samenwerken.
Lees ook: Hoe Peking de Verenigde Naties overneemt
De Europese Unie was zelfs niet op de hoogte van het akkoord tussen de Australiërs, Britten en Amerikanen. AUKUS werd publiek aan de vooravond van de presentatie van de Europese strategie voor de Zuid-Aziatische regio. Die strategie, een ‘mijlpaal’ volgens de EU, verbleekt bij de hechte samenwerking van AUKUS.
Het is niet voor het eerst dat de Amerikaanse president Joe Biden de Europese Unie links laat liggen. Eerder pleitte hij plots voor het vrijgeven van patenten op coronavaccins, zonder de EU op voorhand over die draai in te lichten.
4. Waarom is Frankrijk woest?
In de Europese Unie maakt Frankrijk de meeste stampij over de nieuwe alliantie. De Fransen verliezen een mega-opdracht om met diesel aangedreven onderzeeërs voor Australië te bouwen. De twee landen sloten daarover in 2016 een akkoord. Het Franse bedrijf Naval Group zou de twaalf aanvalsonderzeeërs bouwen, tegen een prijs van meer dan 50 miljard euro. Dat akkoord kan de versnipperaar in, nu de Australiërs voor de geavanceerde Britse en Amerikaanse onderzeeërs kiezen.
De Franse minister van Buitenlandse Zaken, Jean-Yves Le Drian, reageerde donderdagochtend 16 september woest: ‘Het is een mes in de rug. We hadden een vertrouwelijke band met Australië en dat vertrouwen is verraden.’ Hij zei ‘boos en verbitterd’ te zijn en eist uitleg van de Australiërs. Le Drian vergeleek Joe Biden met zijn voorganger Donald Trump: ‘Deze unilaterale, onvoorspelbare beslissingen lijken nogal op wat Trump deed. Bondgenoten behoren dit elkaar niet aan te doen. Het is onuitstaanbaar.’
De Britse premier Boris Johnson probeerde donderdag de Franse woede te temperen. Hij noemde de banden met Frankrijk vast als een rots en zei met de Fransen zij-aan-zij te staan, waar ook ter wereld.