Vandaag, 6 oktober, is in hetzelfde strenge Sloveense slot als waar gisteren de regeringsleiders van de Europese Unie een diner lang navelstaarden over ‘de plaats van Europa in de wereld’, een top die in het teken staat van de Westelijke Balkan. 33 regeringsleiders (27 + 6) wendden tijdens deze ‘WB-top’’ een dag lang de blik naar het rumoerige en rommelige zuiden (van Slovenië) en zuidoosten (van Europa).
1.Eh, de westelijke Balkan, welke landen zijn dat ook weer?
Het gaat om zes landen: Servië (zo’n 7 miljoen inwoners), Bosnië en Herzegovina (3,3 miljoen), Kosovo (1,9 miljoen), Albanië (2,8 miljoen), Noord-Macedonië (2 miljoen) en Montenegro (0,6 miljoen). Bij elkaar ongeveer evenveel inwoners als Nederland dus. Slovenië (2,1 miljoen, nu EU-voorzitter) en Kroatië (4 miljoen) zijn westelijke Balkanlanden die wél al bij de EU horen.
Lees ook dit commentaar van Jelte Wiersma terug: De uitbreiding van de Europese Unie met Balkan is onvermijdelijk
Griekenland (10,7 miljoen) is ook een EU-lidstaat, maar geldt als zuidelijk Balkanland.
De zes WB-landen lijken één blok, maar zijn dat zeker niet. Zo maken Servië en Kosovo geregeld ruzie, onlangs nog over de kleur van nummerplaten van personenauto’s. Ook hebben de landen verschillende dominante godsdiensten. Servië, Noord-Macedonië en Montenegro zijn overwegend orthodox-christelijk.
In Bosnië, Albanië en Kosovo is de islam dominant. De grenzen zijn na de burgeroorlogen in voormalig Joegoslavië in de jaren negentig langs etnisch-religieuze lijnen getrokken. Maar vaak bevinden zich nog wel etnische minderheden uit het ene land in het andere land. Hopeloos ingewikkeld en er zweven overal korte lontjes boven het kruitvat.
2. En die zes westelijke Balkanlanden willen zeker maar wat graag aansluiten bij de Europese Unie?
Ze willen niets liever. De geldpotten uit Brussel lonken. En ze zien aan Hongarije en Polen dat je je als netto-ontvanger echt niet altijd keurig hoeft te gedragen in de EU. De premier van Slovenië, Janez Janša – die ook niet geldt als iemand die per se permanent alle EU-‘waarden’ onderschrijft – bepleitte heel collegiaal tijdens het EU-regeringsleidersdiner van dinsdag dat de landen van de Westelijke Balkan tegen 2030 tot de EU moeten zijn toegelaten.
Meer opinie over dit onderwerp: Duits-Frans EU-rijk zal Balkan toelaten
Dat is onrealistisch, gezien onder meer de gebrekkige staat van de rechtsstaat in de zes landen. Het besluit om toch deze top te houden, wordt desondanks op de westelijke Balkan als symbolisch belangrijk gezien. Het Sloveense voorzitterschap heeft de kwestie op de agenda gekregen voordat Frankrijk het roer in januari overneemt – en er weinig aandacht zal worden besteed aan de wens van de zes landen, gezien de uitbreidingsmoeheid in Parijs. Ook Nederland, Denemarken en België zien niks in verdere uitbreiding van de EU.
3. Dus de zes landen van de westelijke Balken worden aan het lijntje gehouden?
Ja, daar komt het wel op neer. Er komt een Europees investeringsprogramma van 30 miljard euro, verspreid over zeven jaar, om de regio te ‘boosten’. Vooral nu Rusland en China hun betrokkenheid op de Balkan snel vergroten, wil de Europese Unie de landen wel blijven paaien. Europa (dat wil zeggen Europese bedrijven, niet de Unie) is nog verreweg de grootste investeerder in de regio.
4. Conclusie: wel geld, geen datum?
Zo is het. De EU-leiders gaan zich zeker niet vastleggen op specifieke data of met een tijdschema voor de toetredingsonderhandelingen komen, ondanks de vurige wens van het Sloveense voorzitterschap en de zes WB-landen. Ook zal er waarschijnlijk niet worden besloten tot visumliberalisering – een belangrijk issue voor sommige Balkanlanden, waarvan de inwoners vaak familie in West-Europa hebben wonen.
Meer weten? Lees hier de gemeenschappelijke verklaring naar aanleiding van de Westelijke Balkan-top.