Bij een verdere invasie van Oekraïne door Rusland kunnen de Oekraïners rekenen op een ferme Amerikaanse reactie. Dat beloofde president Joe Biden telefonisch aan zijn Oekraïense ambtsgenoot Volodymyr Zelensky. Zo laait de dreigende taal tussen de Verenigde Staten en Rusland verder op in aanloop naar een spannende top over Oekraïne op zondag 9 en maandag 10 januari.
1. Wat belooft Biden Oekraïne precies?
Zondag 2 januari belden Biden en Zelensky met elkaar. Twee dagen nadat Biden met de Russische president Vladimir Poetin contact had over de gespannen situatie aan de grens tussen Oekraïne en Rusland. Aan Russische zijde zijn ten minste 100.000 soldaten verzameld.
Lees ook: In het telefoongesprek beloofde Biden dat hij ferm zal reageren indien Rusland zijn buurland verder binnenvalt. Sinds 2014 bezet Rusland de Krim en steunt het separatisten in de regio’s Donetsk en Loehansk. Naast de belofte voor een stevige reactie zegde Biden toe vast te houden aan het principe om geen besluiten over Oekraïne te nemen zonder Oekraïense inspraak.
2. Kan Biden zijn ferme woorden navolging geven?
De toezegging van Biden is stevig, maar het waarmaken daarvan is lastiger. Dat weet Poetin ook. De Verenigde Staten en andere NAVO-landen leveren wapens aan Oekraïne en verzorgen trainingen aan het leger, maar de kans is miniem dat zij zelf tegen Rusland zouden vechten bij een aanval van de Russen. Biden probeert met dreiging van economische sancties Rusland te weerhouden van een aanval.
Een van de uiterste maatregelen is het afsluiten van Rusland van het internationale betalingssysteem SWIFT. Internationaal betalingsverkeer voor Russische banken is dan niet meer mogelijk waardoor Rusland in feite wordt losgekoppeld van het wereldwijde financiële systeem. In 2014, na de annexatie van de Krim door Rusland, werd ook gedreigd met deze sanctie. SWIFT, een coöperatie, was hiertoe toen niet bereid. Deze sanctie werd eerder wel opgelegd aan Iran en Noord-Korea.
3. Hoeveel Russische troepen staan aan de Oekraïense grens?
Begin december publiceerde The Washington Post alarmerende analyses van Amerikaanse inlichtingendiensten. Die verwachten dat Rusland met 175.000 troepen begin dit jaar een aanval zou kunnen uitvoeren op het buurland. Precieze aantallen over de huidige troepenmacht aan de grens zijn onbekend. Vlak voor de jaarwisseling maakte Rusland bekend zo’n 10.000 troepen terug te trekken van de grens. Waarnemers schatten dat de huidige omvang rond de 100.000 soldaten is.
4. Gaat de top komend weekeinde de spanning verlagen?
Op 9 januari begint een reeks topontmoetingen in het Zwitserse Genève. Op die dag spreken afgevaardigden van de Verenigde Staten en Rusland met elkaar over de gespannen situatie. Twee dagen later spreken de Russen met de NAVO en daarna volgt nog een gesprek tussen Rusland, de Verenigde Staten en andere landen van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OSCE).
Lees ook dit commentaar van Eric Vrijsen: Nu Poetin pokert, blijkt EU niet erg autonoom
Tegenover journalisten zei een Russische topdiplomaat bij de Verenigde Staten dat zijn Amerikaanse collega’s ‘niet weg kunnen komen met wat blah blah blah’. Rusland heeft een flinke eisenlijst opgesteld voorafgaand aan de top. Die eisen lijken onhaalbaar.
Zo wil het Kremlin dat Oekraïne en andere ex-Sovjetstaten geen lid worden van de NAVO en dat voormalig Oostbloklanden die dat al zijn, geen wapens of militaire middelen gebruiken in territoria die Rusland als bedreiging kan opvatten. Volgens die logica kan Polen of Letland nooit militair materieel buiten het eigen grondgebied gebruiken.
De eisen zijn een absolute voorwaarde van de Russen om de spanning te verlagen. Zo moeten de Oekraïners ook na de topontmoetingen vrezen voor de Russische dreiging.