Britse vorstin – de langstzittende monarch uit de wereldgeschiedenis – werd zeven decennia geleden Koningin. Hoe ging dat destijds?
De Britse troonopvolging is een wrede aangelegenheid. Voor de nieuwe monarch vallen twee uiteenlopende emoties samen. Vreugde over het koningschap en verdriet over het verlies van een vader of moeder. Met deze gemengde gevoelens had de 25-jarige Elizabeth Windsor op 6 februari 1952 te maken toen haar op de savanne van Kenia het nieuws bereikte dat haar vader, koning George VI, was overleden. Van het ene op het andere moment was de kroonprinses Koningin, wat ze zeventig jaar later nog steeds is.
Het overlijden van de 56-jarige Koning kwam niet geheel onverwacht. De rokende, en stotterende, vorst leed aan longkanker, wat een publiek geheim was. Zijn landgenoten wisten dat hij ziek was, maar niet dat het terminaal was. Bij het vertrek had Elizabeth, die dol was op haar vader, voor alle zekerheid rouwkleding meegenomen. Deze had ze aan toen ze weer voet op Britse bodem zette. Een stoet zwarte auto’s stond klaar. ‘Kijk, ze hebben de lijkwagens gestuurd,’ zei ze tegen haar echtgenoot, Philip.
De jonge Elizabeth trof een rouwende natie aan. Haar vader was een populaire Koning. Samen met zijn premier Winston Churchill had George VI de Britse natie door de Tweede Wereldoorlog geleid. De dankbaarheid bleek uit de 6 kilometer lange rij die zich had gevormd voor Westminster Hall, waar de overleden vorst lag opgebaard.
Een van de indrukwekkendste momenten van de rouwperiode was het bezoek van dochter Elizabeth, weduwe Elizabeth (de latere Queen Mum) en moeder Mary aan de wake. Zelfs de republikeinse politicus Richard Crossman was ontroerd bij de aanblik van drie rouwende koninginnen, die hij vanwege hun zwarte sluiers vergeleek met moslima’s. Negen dagen na de dood volgde de uitvaart waarbij de kist naar Paddington Station werd vervoerd, waar een treinrit naar Windsor begon. Daar werd hij bijgezet in St. George’s Chapel.
Achter de schermen voltrok zich tijdens de rouwperiode een paleisdrama. Het was Mary ter ore gekomen dat Lord Mountbatten, de oom van Philip, had gezegd dat na de dood van de Koning Huize Mountbatten regeert. Meteen informeerde ze premier Churchill hierover, om Huize Windsor te redden. Besloten werd dat de koningskinderen de achternaam Windsor zouden krijgen. Philip ervoer dit als een krenking. ‘Ik ben slechts een verdomde amoebe,’ bulderde hij.
De kroning moest een spectaculaire, traditionele ceremonie worden
Bewonderaars had de kleine en knappe Koningin genoeg. De modefotograaf Cecil Beaton vergeleek haar met actrice Greta Garbo. ‘De puurheid van haar uitdrukking,’ ronkte hij, ‘de ongerepte kinderlijkheid van haar lach, de onschuldige deugdzaamheid van haar roze en witte teint maken allemaal deel uit van een verschijning die individueel is en de indruk geeft van een volledige eenheid.’ Tegenover zijn lijfarts zei Churchill dat als er iemand op de aardkloot geschikt is voor de rol van Koningin, het deze kleine dame is.
De kroning op 2 juni 1953 moest een spectaculaire, traditionele ceremonie worden met alle toeters en bellen, waaronder Händels opzwepende kroningslied Zadok the Priest.
Viering in de zomer
Op 6 februari zit koningin Elizabeth zeventig jaar op de troon, maar haar platina jubileum wordt gevierd in juni.
Donderdag 2 juni 1.400 soldaten, 200 paarden en 400 musici zullen deelnemen aan Trooping the Colour, de militaire parade die zich altijd op de tweede zaterdag van juni afspeelt, ter viering van de verjaardag van de vorstin.
Vrijdag 3 juni Speciale dienst in St Paul’s Cathedral in Londen.
Zaterdag 4 juni De Koningin bezoekt de Derby, de beroemde paardenraces op Epsom Downs. In de avond is er een live concert bij Buckingham Palace.
Zondag 5 juni The Big Lunch, waarvoor de bevolking massaal aanschuift voor een lunch met vrienden, familie en buurtgenoten. Rondom het paleis is een optocht met vijfduizend deelnemers uit alle hoeken van het Verenigd Koninkrijk en het Britse Gemenebest.
In zijn Elizabeth-biografie schrijft Robert Lacey dat de kroning een uitgesteld overwinningsfeest had moeten worden voor de Tweede Wereldoorlog. In het kapotgebombardeerde en tot naoorlogse armoede gereduceerde Verenigd Koninkrijk was daar nooit een echt gelegenheid voor geweest. Dankzij de vooruitstrevende Philip zou de magische, drie uur durende ceremonie in Westminster Abbey rechtstreeks op televisie worden uitgezonden, op de Heilige Communie en zalving – de meest intieme momenten – na.
Het aantreden van Elizabeth betekende het begin van de Nieuwe Elizabethaanse Eeuw. De Oude was die van koningin Elizabeth I in de tweede helft van de zestiende eeuw, toen de eerste stappen werden gezet naar een Brits wereldrijk. Onder Elizabeth II verkruimelde datzelfde wereldrijk, Brits-India was al verloren en andere gebieden zouden volgen. Elizabeth was de stuwende kracht achter het Gemenebest, een substituut dat zeven decennia later een sleutelrol speelt bij de Global Britain-droom van de churchilliaan Boris Johnson.