Zestig jaar geleden balanceerde de wereld op het randje van de nucleaire afgrond. De Amerikaanse president John F. Kennedy en Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov waren dertien dagen armpje aan het drukken. De Cubacrisis in oktober 1962 biedt lessen om ook het conflict rond Oekraïne bij te leggen. Redacteur Eric Vrijsen over de ‘snelle vos’ en de ‘luie hond’ die elkaars gezichtsverlies moeten beperken.
1. Kan Vladimir Poetin nog terug?
In veel analyses over de dreigende Russische inval in Oekraïne gaat het over de concentraties van militairen en tanks in Rusland en Wit-Rusland. Over lange treinen met soldaten en materieel die vanuit alle delen van de Russische Federatie onderweg zijn naar de grens met Oekraïne. Vooral dat laatste is beklemmend. Het herinnert aan het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914. De grote Europese landen kondigden toen een voor een de algehele mobilisatie af. Hun dienstplichtigen waren opgekomen en in treinen onderweg naar het toekomstige front. De politiek leiders konden de divisies en bataljons eenvoudig niet meer terugroepen, want niets is zo kwetsbaar als een terugtrekkend leger.
Lees ook dit achtergrondstuk:
Angst voor verlies maakt oorlog onvermijdelijk. Het liep in 1914 uit op vier jaar massaslachting.
De dwingende dynamiek van een onbedoelde oorlog lijkt nu rond Oekraïne ook aan de orde, maar dat is een misverstand. De Russische president Vladimir Poetin kan zijn troepen eenvoudig terugtrekken, want het is niet Oekraïne dat Rusland bedreigt. Moskou heeft niks te vrezen. Als Poetin zijn treinen met al die soldaten, tanks en kanonnen laat terugrijden, haalt de wereld opgelucht adem. Er is voor Rusland geen militaire reden om van zo’n terugtrekking af te zien.
Een binnenlandpolitieke reden is er ook niet, want Poetin heeft steeds gezegd dat die militaire manoeuvres slechts te maken hadden met oefeningen. Zijn bewind domineert de Russische media. Hij hoeft de interne publieke opinie niet te vrezen.
Een buitenlandpolitieke reden is er wel. Sinds december speelt Poetin blufpoker in het grensgebied met Oekraïne. Hij heeft eisen gesteld aan de Verenigde Staten en de NAVO. Als hij zijn zin niet krijgt en zich vervolgens terugtrekt, lijdt hij gezichtsverlies. Door zijn reputatie als wereldspeler kan hij niet retireren zonder met een beloning te wapperen.
2. Omsingeling verbreken?
De Russische strijdkrachten hebben Oekraïne min of meer omsingeld. Vanuit Wit-Rusland in het Noorden kunnen massa’s tanks oprukken. Aan de Oostgrens bevinden zich zo’n 130.000 militairen met tanks en geschut. In het Zuiden bevinden zich Russische militairen op het geannexeerde schiereiland de Krim, terwijl op de Zwarte Zee Russische marineschepen opstomen. In het Westen ligt Moldavië met de pro-Russische regio Transnistrië, waar zich ook al Russische militairen bevinden.
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.
Bekijk de mogelijkheden voor een (digitaal) abonnement hier
De Amerikaanse president Joe Biden ziet hierin een duidelijk bewijs van de kwade bedoelingen van Poetin. De Oekraïense regering daarentegen maant tot kalmte. Nervositeit kan tot paniek leiden en in paniek worden fouten gemaakt, die vervolgens worden uitgelegd als provocaties. Dan heb je de poppen aan het dansen en grijpen de Russen ‘uit pure zelfverdediging’ hun kans.
Hier dringt de vergelijking met de Cubacrisis van oktober 1962 zich op. De wereld leefde dertien dagen op het randje van de afgrond. Twee nucleaire machten – de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie – dreigden elkaar te vernietigen nadat de Amerikanen op 12 oktober 1962 hadden ontdekt dat de Russen aanvalsraketten stationeerden op Cuba, een eiland met een communistische regering onder leiding van Fidel Castro, niet ver van Miami, Florida.
De situatie is nu echt anders dan in 1962, maar de overeenkomst zit ’m in het nemen van militaire maatregelen als boodschap in een uiterst kwetsbare politieke communicatie. Durven, dreigen, pacificeren en inbinden. Of juist het omgekeerde: bluffen, intimideren, escaleren en oorlog voeren.
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout