Direct na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne reisde de in Hongarije wonende schrijver Jaap Scholten naar de Oekraïens-Hongaarse grens, waar hij een Oekraïens gezin ophaalde dat hij onderdak biedt. Scholten houdt voor EW een persoonlijk logboek bij over de oorlog in zijn buurland en de geschiedenis van de regio. In deel 3: in chatgroepen op Telegram houden Oekraïners het moreel hoog door pro-Oekraïense en anti-Russische beelden te delen.
Jaap Scholten (1963) is schrijver van fictie en non-fictie (o.a. Kameraad Baron, waar hij de Libris Geschiedenis Prijs voor kreeg). Hij woont sinds 2003 in Oost-Europa en werkt momenteel aan een non-fictieboek over een ménage-à-trois tegen de achtergrond van de drie grote rijken – het Russische, Habsburgse en Ottomaanse Rijk.
Scholten houdt voor EW een persoonlijk logboek bij over de oorlog in Oekraïne en de geschiedenis van de regio.
Het is vandaag de dag dat de revolutie wordt herdacht in Hongarije, die van 1848, tegen de Habsburgers, die werd verloren doordat de Russische tsaar 200.000 man stuurde.
Lawine van beelden in Oekraïense chatgroepen
De oorlog is voor mij nabij , niet alleen doordat Hongarije aan Oekraïne grenst, maar vooral door mijn dagen aan de grens, het omringd zijn door twee Oekraïense gezinnen – onder wie drie wilde jongens, in wie ik mijn eigen zonen herken – en het voortdurend gedrenkt zijn in nieuws, van de BBC die veel mensen ‘aan de grond’ heeft in Oekraïne. En ten slotte ook doordat ik in drie Oekraïense chatgroepen zit met honderden updates overal uit het land. Sinds mijn verblijf aan de grens in hotel Klein Oekraïne, sinds dag twee van de oorlog, 25 februari, zit ik op Telegram. Een lawine van beelden.
Lees verder onder het screenshot
Een verwoest, rokend dorp met een verdwaasd tussen het puin slingerende zwarte hond. Een bruine teddybeer aan flarden. Het jacht Lady Anastasia van een Russische oligarch te koop aangeboden voor 7 miljoen euro. De willoze lichamen van gedode Russische soldaten met klonten frambozenrood bloed op voorhoofd en kraag. Oude vrouwen die voor Russische tanks staan. Handleidingen hoe een molotovcocktail te maken (verkruimel piepschuim, benzine of alcohol, eventueel aceton erbij, fles en een doek). Handleiding hoe de molotovcocktail te gooien en waar de kwetsbare plekken zitten bij verschillende militaire voertuigen. Een heilige met een anti-raketwapen, Sint-Javelin.
Lees verder onder het screenshot
De chatgroepen worden beheerd door het Oekraïense ministerie van Defensie of iets daaraan gelieerd. (Ik spreek geen woord Russisch of Oekraïens behalve ‘Russki karabol, idi naj goej!’ fonetisch voor ‘Russian ship, go fuck yourself!’). Heel soms vertaal ik een tekst met copy-paste, maar over het algemeen kijk ik naar de filmpjes, naar de foto’s en let vooral op de lichaamstaal. De Russische soldaten herken je onmiddellijk, door de totale hopeloosheid die ze uitstralen, eenmaal gevangen, het gebogen hoofd, de vodden waar ze over het algemeen in lopen en ook hun jeugdigheid, jongens net van school. De Oekraïense militairen zien er vechtlustig uit, meestal ongeschoren, een baardje, stevige kerels, ouder, in camouflagepakken, goeie spullen. Afgaand op de lichaamstaal houden ze een guerrilla nog lang uit.
Lees ook de vorige bijdrage uit het persoonlijke logboek van Jaap Scholten
Mamas in Europe: hoe Oekraïense moeders op de vlucht elkaar helpen
En dan de filmpjes. Geboeide Russische soldaten die worden afgevoerd. Het openen van kisten met voer voor de Russische troepen, inzoomen op de uiterste houdbaarheidsdatum, 2015. Een Russisch pantservoertuig dat door een tractor wordt weggesleept. Beeldschone vrouwen die de wimpers opslaan en je toezingen over het opblazen van tankcolonnes door de Bayraktar. Nachtelijke beelden van horizontaal vliegende raketten over flatgebouwen en inslagen met op de achtergrond een rustige vrouwenstem. Protesten in de ochtendspits in Wit-Rusland waar honderden auto’s in de maat meetoeteren. En sinds gisteravond veel beelden en berichten over de dappere redactrice die met een anti-oorlogboodschap het Russische journaal instormde, Marina Ovsyannikova.
Vandaag een serie foto’s van jonge soldaten die naar het front gaan en afscheid nemen van hun vriendinnetjes. Het wordt wel steeds grimmiger. Meer beelden van ingestorte gebouwen, minder grappen, minder naakt aan lantaarnpalen vastgetapete verraders (daar heeft men geen tijd meer voor), minder beelden van moedige burgers die Russische tanks tegenhouden. Er zijn überhaupt minder beelden. Enerzijds is men aan het overleven, anderzijds zal men bang zijn te veel informatie te delen.
Lees verder onder het screenshot
Mijn lievelingsfilmpjes – het is erg, ik besef het, want het zijn ook jochies die in die tanks zitten, het geeft aan hoe partijdig ik ben, hoezeer ik dit zie als een strijd tussen goed en kwaad, hoezeer ik voor de Oekraïners ben en word meegesleept in hun strijd tegen een qua militair materieel twintig maal machtiger vijand – zijn de beelden van tanks die ofwel met antitankwapens uit de bosjes of ’s nachts met Bayraktars worden vernietigd. Soms zijn er filmpjes van een klein ploegje dat je meeneemt terwijl het tanks benadert en beschiet, je zit er middenin.
Ze gaan winnen, de Oekraïners, dat is duidelijk, maar tegen welke prijs? Het moreel is laag en de corruptie hoog in het Russische leger. De Oekraïners schieten de ene na de andere tank van de weg. Alleen, het beroerde is: Poetin heeft zo’n eindeloze voorraad en geeft niet erg veel om mensenlevens. Ze zullen blijven komen, de colonnes, de raketten en vooral de beschietingen van steden. Er is een Hongaars gezegde, of eigenlijk een Szekler gezegde (de meest oostelijk gelegerde Hongaarse stam, in het tegenwoordige Roemenië, tegen Moldavië aan): Annyian vannak mint az oroszok. Het is een uitdrukking om aan te geven dat iets heel veel is: ‘zoveel als Russen’.
EW publiceert een selectie van de logboeken van Jaap Scholten. Lees ze hier allemaal.