Als ‘de geschiedenis roept’, mogen principes kennelijk wijken. De Europese Commissie wil toetredingsonderhandelingen beginnen met kandidaat-lidstaten Oekraïne en Moldavië. De regeringsleiders moeten in december nog wel hun zegen geven.
‘De Unie compleet maken, is een historische opdracht,’ zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen gedragen, woensdag 8 november in Brussel. Vol trots kondigde ze aan toetredingsonderhandelingen met Oekraïne en Moldavië te beginnen – als de Europese regeringsleiders in december tenminste hun zegen geven.
Ten overstaan van de pers voerde ‘VDL’ een Europese hoogmis op, waarin ze de volgende stap naar uitbreiding van de Europese Unie als ‘van levensbelang’ voorspiegelde. ‘Een grotere Unie geeft ons een sterkere positie in de wereld.’
Lees ook: Brussel onthaalt de held van deze tijd: ZelenskyOekraïne werd in recordtempo kandidaat-lid EU
Bij zulke grote woorden is oplettendheid geboden. Na de Russische invasie in februari 2022 kreeg Oekraïne in recordtempo het kandidaat-lidmaatschap toebedeeld. Dat het land nog niet voldoet aan drie van de zeven voorwaarden – de aanpak van corruptie, terugdringen van de invloed van oligarchen, bescherming van Hongaarse en Roemeense minderheden – doet er voor Brussel niet toe. Oekraïne krijgt tot maart om ze af te vinken.
Hetzelfde geldt voor Moldavië, dat ook op drie fronten in gebreke blijft. Als de geschiedenis roept, mogen principes kennelijk wijken.
Bosnië en Herzegovina – waar het een zootje is, vooral dankzij de Bosnische Serviërs, de ‘neefjes en nichtjes’ van Ratko Mladic – moet nog even wachten, al ziet de Europese Commissie ook daar ‘vooruitgang’. In één moeite door werd Georgië kandidaat-lidstaat van de Europese Unie.
Von der Leyen zei in haar State of the Union al: inzetten op uitbreiding, niet wachten op EU-hervormingNieuwe Oost-Europese lidstaten: 65 miljoen EU-burgers erbij
Als Oekraïne, Moldavië en de Westelijke Balkan bij de EU komen, zullen Oost-Europa en Zuid-Europa er getalsmatig domineren. Noordwest-Europa heeft dan het nakijken.
De nieuwe Oost-Europese lidstaten zijn goed voor zo’n 65 miljoen extra EU-burgers, onder wie zo’n 45 miljoen Oekraïners. Alle Oost-Europese landen – Georgië is nog niet meegeteld – vertegenwoordigen dan ruim 160 miljoen inwoners. Zuid-Europa heeft er zo’n 200 miljoen. Het zuinige of ‘vrekkige’ Noordwesten (Duitsland, Scandinavië, de Baltische staten, Benelux en Oostenrijk) is goed voor zo’n 150 miljoen.
Oekraïne krijgt als EU-lid veel macht
Vooral toetreding van Oekraïne baart de lidstaten zorgen. Met zijn omvang krijgt het land relatief veel macht, en heeft het recht op een flink aandeel van de EU-subsidies. Sommige landen die op dit moment nog meer ontvangen dan ze betalen aan de EU, gaan dan meer betalen dan ze ontvangen.
En dan hebben we het niet eens over de (on)bestuurbaarheid van een EU met meer dan dertig lidstaten.
Geen tijdpad: het gaat om de resultaten
Toetredingsonderhandelingen leiden niet per se tot lidmaatschap. Turkije ‘onderhandelde’ al sinds 2005 met Brussel. Die onderhandelingen zijn in 2018 stilgelegd. Servië, het grootste land van de Westelijke Balkan, onderhandelt al sinds 2014 met de EU. Von der Leyen benadrukt dan ook steeds dat de onderhandelingen gaan om resultaten, en niet om wanneer precies er landen zullen toetreden. Haar collega bij de Europese Raad, Charles Michel, denkt daar anders over. Hij wil dat de Oost-Europese landen uiterlijk in 2030 toetreden.