Brexit-aartsvader Nigel Farage (60) keert terug in de Britse politiek. De populist bekent zonder blikken of blozen dat zijn programma rammelt en dat hij niet gaat winnen. Partijgenoten komen in opspraak door extremistische uitspraken. Toch lijkt Reform niet kansloos om zetels te halen.
Terwijl in Nederland een kabinet richting startstreep strompelt en continentaal Europa de EU-verkiezingen nog aan het verwerken is, beleeft ook het Verenigd Koninkrijk turbulente tijden.
Nadat premier Rishi Sunak (44) onverwachts nieuwe verkiezingen aankondigde, kelderde zijn Conservatieve Partij in de peilingen. Oppositiepartij Labour lijkt in staat om te gaan regeren met een historisch mandaat.
Voordat het verdere verkiezingsverloop voorspelbaar zou worden, meldde Nigel Farage zich op het toneel. Hij doet mee als leider van Reform-UK, dat in 2019 werd opgericht als de Brexit Party, in kiesdistrict Clacton-on-sea.
Britten houden van excentriekelingen, ook in de politiek. De vorige verkiezingen was Boris Johnson de nationale paradijsvogel. Nu neemt Nigel Farage de honneurs waar. Bij de aankondiging van zijn terugkeer riep hij: ‘Tijd om de boel op te vrolijken! Dit was tot nu toe was de saaiste verkiezingscampagne die we ooit hebben gezien!’
‘Contract’ met de kiezer
De aankondiging van Sunak kwam onverhoeds. Richard Tice, tweede man van Reform sinds Farage het leiderschap van hem overnam, had in allerijl een programma in elkaar gezet. ‘Niet zo gedetailleerd als ik zou willen’ aldus Farage, die hoopte op begrip voor de korte voorbereidingstermijn.
Reform verkoopt het programma als een ‘contract’ met de kiezer. Dan is meteen duidelijk dat het iets anders is dan een conventioneel ‘manifesto’ (manifest), zoals een verkiezingsprogramma in het Verenigd Koninkrijk meestal heet.
Nigel Farage wil af van huidig Hogerhuis
Het programma bevat enkele opmerkelijke punten, die laten zien dat Reform iets anders wil zijn dan een conservatievere versie van de Conservatieven.
Zo wil de partij van Farage bijvoorbeeld kritieke infrastructuur in publieke handen brengen.
Verder moet het afgelopen zijn met de sinds 1958 bestaande mogelijkheid om politieke oudgedienden levenslang weg te promoveren naar het Hogerhuis (Britse Eerste Kamer). Reden: het Hogerhuis zou zich te weinig aan ‘de wil van het volk’ gelegen laten liggen, bijvoorbeeld inzake Brexit.
Immigratie op nummer één
Maar dat is volgens Farage niet het hoofdthema van de verkiezingen. Jarenlang was Brexit zijn stokpaardje en dé splijtzwam binnen conservatief Engeland. Nu is dat immigratie.
De Britse immigratiecijfers bereikten sinds Brexit recordhoogten. Volgens Shakespeares John of Gaunt mochten de zeeën rond Engeland dan fungeren ‘as a moat defensive to a house, against the envy of less happier lands‘ (als een gracht tot verdediging eens huizes, tegen de afgunst van onfortuinlijker landen), bij het Nauw van Calais is Het Kanaal zo smal dat immigranten hier vanuit Frankrijk massaal oversteken.
Premier Sunak luistert naar de rechtervleugel in zijn partij en antwoordde met de veelbesproken Rwandadeal. Niettemin ziet Sunak immigratie als een verrijking.
Reform denkt er anders over. Nigel Farage beweert graag dat sinds de Conservatieven in 2010 de macht overnamen, evenveel migranten binnenkwamen als tussen 1066 (de Normandische invasie van Engeland) en 2010.
Farage wil de netto-immigratie de komende jaren naar nul brengen en daarna een beperkt immigratie-overschot toestaan.
Migrantenbootjes op het Kanaal moeten worden teruggesleept naar Frankrijk. Hoe Farage dat voor elkaar wil krijgen, is onduidelijk.
Farage ligt goed in de markt
Wat wel duidelijk is: de kandidatuur van Nigel Farage slaat aan. Spoedig na Farages verkiezingsaankondiging daalden de populariteitscijfers van premier Sunak naar pre-verkiezingsniveau.
Al weken is Reform in een nek-aan-nek race verwikkeld met de Conservatieven om de positie van tweede populairste partij in de peilingen.
Gedurende de campagne moest Farage zich al excuseren voor partijgenoten die in opspraak kwamen. Zo beweerde een kandidaat dat de Falkland-oorlog een fout was van Margaret Thatcher. Nota bene Farages idool.
Extremer waren de uitlatingen van kandidaat Jack Aaron. Die uitte zijn bewondering voor de Syrische dictator Assad en vond dat Poetin in zijn recht stond met de Russische Oekraïne-invasie. Eerder had hij Hitler al eens ‘briljant’ genoemd.
Een andere kandidaat, Edward Oakenfull, had opmerkingen over het gemiddelde IQ in bepaalde delen van Afrika en kandidaat Robert Lomas zei dat zwarte mensen ‘van hun luie reet moeten komen’ en moeten ophouden om zich te gedragen ‘als wilden’. Kandidaat Leslie Lilley noemde migranten ‘uitschot’.
Nigel Farage nam stevig afstand van racisme en bewondering voor dictators. De kandidaten die zich racistisch uitten, hebben niet langer de steun van Reform UK.
Dan was er nog ophef over een undercover-documentaire van Channel 4 News. Twee Reform-campagnemedewerkers deden daarin racistische en homofobe uitspraken. Zo werd beweerd dat migranten als doelwit voor schietoefeningen moeten worden gebruikt en dat Reform alle moslims ‘uit moskeeën zal trappen’.
De campagnemedewerkers zijn inmiddels ontslagen.
Wel is hun voormalige positie binnen Reform met mist omgeven. Een van de ex-medewerkers, Andrew Parker, is een acteur die zichzelf verhuurt voor dit soort undercoveractiviteiten. De haatdragende uitingen zouden dus zomaar onderdeel geweest kunnen zijn van een campagne om Reform te belasteren en zwart te maken.
Desgevraagd beweerde Parker dat zijn activiteiten bij Reform losstonden van zijn diensten als acteur, maar Farage beschuldigt hem van het tegenovergestelde. Reform meldde een officiële klacht tegen Channel 4 News in te dienen wegens actieve inmenging in de verkiezingen.
Johnson kreeg koekje van eigen deeg
Daar stopte de ophef niet. De Oekraïne-oorlog noemde Farage in een interview weliswaar een fout en een grove misdaad van Poetin, maar het Westen zou zich volgens hem te weinig hebben aangetrokken van het Russische perspectief.
De Conservatief Boris Johnson, die Farage bekritiseerde om zijn Oekraïne-standpunt, kreeg dat keihard terug.
Nigel Farage verscheen in Kent in een krijtkleurig jasje en bovenop een open dubbeldekkerbus, vol vlaggen en spandoeken. Hij werd geflankeerd door een reusachtig uitvergrote krantenvoorpagina van een aantal jaren geleden, met Boris’ blonde hoofd erop.
De krantenkop: ‘Boris blames EU for war in Ukraine’.
In no time verschenen overal foto’s online. Het doel lijken kiezers te zijn die gaan googelen op ‘Farage Ukraine’. Zij kunnen zomaar (de Conservatieve) Johnson en een controversieel Oekraïne-statement te zien krijgen.
Milkshake-incident
De Reform-leider krijgt om zijn radicale standpunten behoorlijk wat haat over zich heen. Inmiddels werd meerdere keren rommel in zijn gezicht gegooid, waaronder een milkshake.
Farage lijkt de politieke voordelen er wel van in te kunnen zien: hij laat niet na de incidenten er aan de haren bij te slepen zodra de minste of geringste gelegenheid zich voordoet.
Er is reuring rond zijn persoon, en – zegt Farage dan grinnikend in een bijzin – hij heeft zelfs al een milkshake van een kiezer ontvangen. Onlangs ging hij breeduit lachend op de foto met een beker milkshake.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Brede doelgroep voor Nigel Farage
Farage krijgt steun uit allerlei hoeken van de samenleving. De grootste donatie aan zijn campagne komt van Zia Yusuf. Deze techondernemer en islamitische immigrant vindt dat de hoge Britse immigratiecijfers ook voor immigranten slecht uitpakken.
Nigel Farage weet dat zijn achterban breed is en richt zich op verschillende groepen: oudere Tory-kiezers op het platteland, maar ook de blanke (voormalige) arbeidersklasse in de oude Engelse industriesteden. Dezelfde alliantie maakte zowel de Brexit als de zege van Boris Johnson in 2019 mogelijk.
Zijn politieke imago cultiveert Farage zorgvuldig, ondanks dat hij partijpolitiek erg veranderlijk is.
Winston Churchill zag politieke partijen als wedstrijdpaarden: als de ene niet geschikt (winnend) meer is, spring je over op de andere. Nigel Farage lijkt dezelfde overtuiging toegedaan.
In het Thatcher-tijdperk verdiende hij een fortuin in de Londense City en was aanhanger van de Conservatieve Partij. Later ging hij de politiek in voor UKIP, de Brexit Party en nu dus Reform UK.
Natte dweil
Met zijn gepolijste accent, tweedpetten, hoedjes, maatpakken en afgedragen waxjassen lijkt Farage een van die Engelsen die patent hebben op een oubollige en toch totaal onconventionele uitstraling. Bezoeken aan traditionele (en controversiële) vossenjachtpartijen maken het plaatje af.
Plattelandsconservatieven die merry old England willen verdedigen tegen de eenentwintigste eeuw, zullen er mee ingenomen zijn.
Ondanks een kostschoolopleiding, City-fortuin en uitgesproken elitair voorkomen weet Farage ook de volkse kiezer aan te spreken. Eerdere verkiezingscampagnes droegen het aanschijn van een kroegentocht, waarbij Farage van pub tot pub het land doortrok. Peukrokend en bierdrinkend verscheen hij aan de bar om kiezers te ontmoeten en zijn retorisch talent te tonen.
Nigel Farage koestert het beeld dat hij geen blad voor de mond neemt en ronduit onfatsoenlijk kan zijn. Ooit zei hij publiekelijk tegen EU-president Herman van Rompuy dat die ‘het charisma van een natte dweil en de uitstraling van een tweederangs bankmedewerker’ heeft.
Lees verder onder de video.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Momentum
Farage is erg actief op TikTok en YouTube. Hij mag zich dan als excentriekeling presenteren, het wapen van de taal wendt hij aan als een door spindoctors sufgetrainde beroepspoliticus: herhalen, herhalen, herhalen. Steeds maar dezelfde zinnetjes.
Zelf had hij wel trek in zijn pensioen, zegt Farage voortdurend. Maar: al die mensen die hun hoop om hem vestigden, kon hij niet zomaar laten vallen.
Want, ‘something is happening out there’: het is een frase die Farage deze campagne al tientallen keren heeft gebruikt. Er zou meer momentum rond zijn persoon zijn dan ten tijde van de zeven eerdere pogingen die hij deed om in het parlement te komen.
Kiezers moeten zich volgens Farage niet tegen laten houden door tegenstanders die beweren dat hij xenofoob is. In enkele weken tijd heeft hij al vele malen een zinnetje van Martin Luther King aangehaald: ‘Ik droom van een land waar mensen niet worden beoordeeld op de kleur van hun huid.’
Geen autocue
Kiezers lijken de zichzelf constant herhalende Farage te slikken.
Dat is niet vanzelfsprekend. Theresa May herhaalde haar slogan (ze wilde ‘strong and stable leadership’) ooit zoveel, dat ze Maybot werd genoemd en de verkiezingen verloor. In Nederland was het Rob Jetten die om dezelfde reden de bijnaam van ‘Robo Jetten’ verwierf.
Belangrijk verschil met voornoemde politici: Nigel Farage herhaalt ook regelmatig dat hij de enige partijleider is die geen autocue nodig heeft. En dat klopt.
Wat is Nigel Farage echt van plan?
Nigel Farage vertrok een aantal keren uit de politiek en keerde steeds min of meer onverwacht terug. Ooit stortte een helikopter die hem vervoerde neer. De politicus kroop zwaargewond uit het wrak en stak doodgemoedereerd een sigaretje op.
Het doet in de verte denken aan de onverstoorbare Churchill, die zowel als hobbypiloot als in de politiek allerlei capriolen uithaalde, telkens overleefde en weer terugkeerde.
Met dit verschil, dat Farage nog nooit enige verantwoordelijkheid heeft gedragen: niet als achterbankpassagier van een helikopter en niet op de achterbankjes van Westminster.
Als het echt spannend wordt, loopt Nigel Farage volgens zijn critici weg.
‘Mister Brexit’ stelt dat hij nu een ‘bruggenhoofd’ in het parlement wil bouwen, om in 2029 de grootste te worden. De peilingen geven hem enige kans. Maar extremistische partijgenoten en het Britse kiesstelsel werpen flinke drempels op.
Mocht het Farage lukken, dan kunnen de Conservatieven als tweede oudste politieke partij van de wereld in de marge van de geschiedenis terechtkomen: in de peilingen blijft er mede dankzij Farage steeds minder van hen over.