Joe Biden presenteerde vrijdag 31 mei een ‘allesomvattend’ Israëlisch voorstel voor een staakt-het-vuren in Gaza. Een (tijdelijke) wapenstilstand tussen Hamas en Israël leek eindelijk weer eens een stapje dichterbij. Hoe staat het er twee weken later voor?
‘Hamas moet in beweging komen,’ zei Joe Biden donderdag 13 juni op de G7-top in Italië. De Amerikaanse president verwacht voorlopig geen akkoord over een staakt-het-vuren en vrijlating van de Israëlische gijzelaars. ‘Ik heb een aanpak uiteengezet die wordt gesteund door de VN-Veiligheidsraad, door de G7, door de Israëliërs, en het grootste obstakel tot nu toe is dat Hamas weigert mee te doen.’
Lees verder onder het kader
Wat staat er in het oorspronkelijke plan?
Joe Biden presenteerde vrijdag 31 mei een ‘routekaart voor een duurzaam staakt-het-vuren,’ die volgens de president is ontworpen door Israël.
In fase één moet een compleet staakt-het-vuren komen, waarbij het Israëlische leger zich terugtrekt uit de bewoonde gebieden van de Gazastrook en een forse toename komt van humanitaire hulp naar de Gazastrook. Daarnaast moet Hamas een deel van de Israëlische gijzelaars vrijlaten en een deel van de lichamen van al overleden gijzelaars overdragen, in ruil voor een groot aantal Palestijnse gevangenen die in Israëlische gevangenissen zitten.
De tweede fase omvat een permanent staakt-het-vuren en een volledige terugtrekking van het Israëlische leger uit Gaza. Alle gijzelaars die nog leven, moeten in deze fase worden vrijgelaten, wederom in ruil voor Palestijnse gevangenen. In fase drie staat een plan voor de wederopbouw van de Gazastrook en de teruggave aan Israël van de lichamen van alle overleden gijzelaars.
Eis Hamas: eerst volledige terugtrekking Israël vóór vrijlating gijzelaars
De Palestijnse terreurgroep accepteerde dinsdag 11 juni een VN-oproep om het plan te omarmen, maar wilde nog onderhandelen over de details. Hamas wil onder meer dat Israël zich al direct volledig terugtrekt uit Gaza voordat Israëlische gijzelaars kunnen worden vrijgelaten. Die eis komt volgens Israël neer op ‘totale verwerping’ van het plan.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken, die afgelopen week door het Midden-Oosten reisde om bij landen in de regio steun te vergaren voor het plan, reageerde woensdag: ‘Hamas had met één woord kunnen antwoorden: “Ja”. In plaats daarvan wachtte Hamas bijna twee weken en stelde toen meer wijzigingen voor, waarvan een aantal verder gaan dan de standpunten die Hamas eerder had ingenomen en aanvaard,’ zei Blinken tijdens een persconferentie in Qatar. ‘Als gevolg daarvan zal de oorlog doorgaan die Hamas op 7 oktober begon met zijn barbaarse aanval op Israël.’
Hamas legt de schuld juist bij Amerika en Israël. ‘Blinken blijft praten over de instemming van Israël met het laatste voorstel voor een staakt-het-vuren, maar we hebben geen enkele Israëlische functionaris zich hierover horen uitspreken,’ aldus een verklaring van Hamas. De terreurorganisatie zou volgens Egyptische bronnen garanties van de Verenigde Staten willen dat Israël zich aan het staakt-het-vuren zal houden.
Benjamin Netanyahu zei vorige week tegen Israëlische media dat het plan voorziet in het bereiken van Israëls twee belangrijkste oorlogsdoelen: het bevrijden van alle gijzelaars in Gaza én het uitschakelen van Hamas. Volgens de Israëlische premier staat dat in het door Biden gepresenteerde voorstel. Maar het is zeer de vraag of Hamas zelf van plan is de macht op te geven. Daardoor lijkt een door beide partijen gesteund staakt-het-vuren bij voorbaat een onmogelijke opgave.
Onvrede over Hamas groeit in Gaza
Intussen groeit in Gaza de onvrede over de weigeringen van Hamas om akkoord te gaan met een staakt-het-vuren, schrijft The Wall Street Journal. De Amerikaanse zakenkrant wijst op een opiniepeiling die het Palestinian Center for Policy and Survey Research eind mei hield. Uit het onderzoek zou blijken dat de steun voor Hamas – waarvoor een politiek alternatief ontbreekt – de afgelopen drie maanden is afgenomen van 52 naar 46 procent.
De krant citeert inwoners die het gehad hebben met hun ‘bestuurders’ en niet langer bang zijn om dat hardop te zeggen: ‘Ze onderhandelen niet voor ons, ze onderhandelen om aan de macht te blijven na al deze verwoestingen,’ aldus een 58-jarige Gazaan. ‘Onze leiders, Hamas, de Arabieren, ze kijken naar ons op tv vanuit hun hotels,’ voegde een man van 32 jaar eraan toe. ‘Ze weten niet hoe het is om te rennen voor je leven, hongerig en blootsvoets.’
Hamas-leider Sinwar: burgerdoden zijn ‘noodzakelijke offers’
Dat de Gazanen voor Hamas niet meer zijn dan pionnen, blijkt deze week ook uit een ander verhaal van The Wall Street Journal. De krant las onderschepte berichten van Yahya Sinwar, die de terreurgroep aanvoert in Gaza, aan Hamas-kopstukken die in Qatar en Egypte onderhandelen over een staakt-het-vuren. ‘Het grote aantal slachtoffers zal internationale druk op Israël vergroten,’ zei Sinwar, die wordt gezien als het brein achter de pogrom van 7 oktober.
Hij noemde de duizenden Palestijnse burgerslachtoffers ‘noodzakelijke offers’ voor de doodsstrijd tegen Israël. ‘We hebben de Israëliërs precies waar we ze wilden hebben,’ zegt Sinwar in een ander bericht. Hij zou de afgelopen maanden voortdurend hebben geweigerd concessies te doen om een (tijdelijk) einde aan de oorlog te maken. Sinwar houdt zich volgens Israëlische en Amerikaanse inlichtingendiensten al maanden schuil in het tunnelnetwerk onder Gaza. Om zijn verblijfplaats geheim te houden, zou hij via boodschappers met briefjes zijn standpunten overbrengen aan Hamas-leiders die zich in het buitenland bevinden.
Israëlische politiek verdeeld
In Israël voeren politici hun discussies over de oorlogsstrategie juist in het openbaar. De radicaal-rechtse ministers Itamar Ben-Gvir (Justitie) en Bezalel Smotrich (Financiën) dreigen de regering te laten vallen als Netanyahu instemt met het door Biden gepresenteerde plan. De orthodox-religieuze politici zijn tegen onderhandelingen met Hamas, die volgens hen volledig moet worden vernietigd.
De meer gematigde Benny Gantz, die afgelopen weekeinde uit Netanyahu’s oorlogskabinet stapte en nu terug is in de oppositie, zegt in een interview met Israëlische televisiezenders juist dat het bevrijden van de gijzelaars nu topprioriteit is. ‘De drie overgebleven bataljons van Hamas zijn niet ons grootste probleem. We hebben in het zuiden boven alles een morele verplichting om onze gijzelaars terug te krijgen.’
Hamas: ‘Niemand heeft enig idee’ hoeveel gijzelaars nog leven
Het is onduidelijk hoeveel van hen er nog leven. ‘Ik heb geen idee,’ zei een Hamas-woordvoerder in de Libanese hoofdstad Beirut vrijdag in een interview met CNN. ‘Niemand heeft enig idee.’ Israël gaat ervan uit dat nog 70 tot 80 van de circa 120 gegijzelden in leven zijn. Vorige week slaagde het Israëlische leger erin om in de stad Nuseirat in het midden van de Gazastrook vier ontvoerde Israëliërs levend te bevrijden.
De onzekerheid over het lot van de gijzelaars zal het slagen van Bidens vredesvoorstel waarschijnlijk niet dichterbij brengen. En dus blijven Hamas en Israël na ruim acht maanden oorlog ook aan de onderhandelingstafel lijnrecht tegenover elkaar staan.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
