De Amerikaanse president Joe Biden wordt toch niet de presidentskandidaat van de Democraten, zo maakte hij zondagavond 21 juli bekend in een bericht op X. Waarom valt het onvermijdelijke besluit nu pas? En maakt zijn vervanger kans tegen Donald Trump?
‘Een kogel kon Trump niet stoppen, een virus heeft zojuist Biden gestopt,’ zei de invloedrijke CNN-commentator Van Jones afgelopen week. Kort nadat de president had bekendgemaakt zijn campagne tijdelijk te staken wegens een coronabesmetting, stelde de oud-adviseur van Barack Obama een alarmerende diagnose: ‘Als je het afpelt, zie je kracht tegenover zwakte. De Republikeinen komen bijeen, de Democraten vallen uit elkaar.’
Het contrast tussen beide presidentskandidaten kon inderdaad niet groter. In de week dat de Republikeinen zich na de ternauwernood mislukte moordaanslag enthousiast schaarden achter Donald Trump, zegden invloedrijke Democraten massaal hun vertrouwen in Joe Biden op. Steeds meer partijprominenten en sympathisanten – onder wie acteur George Clooney, topdonateur Abigail Disney, ervaren Congresleden Nancy Pelosi en Chuck Schumer en oud-president Obama – adviseerden Biden de afgelopen weken openlijk of privé dat hij de eer beter aan zichzelf kon houden.
Wat sinds het voor de president desastreus verlopen debat in juni in de lucht hing, werd zondagavond 21 juli definitief. Biden noemt het ‘de grootste eer van zijn leven’ om het Amerikaanse volk te hebben gediend als president. Dat schrijft hij in een brief op X: ‘Ik geloof dat het in het belang van mijn partij en het land is dat ik terugtreed en me volledig concentreer op mijn werkzaamheden als president voor de rest van mijn termijn.’ In een ander X-bericht schrijft Biden dat hij vicepresident Kamala Harris steunt om de nieuwe Democratische presidentskandidaat te worden.
Lees hieronder verder
— Joe Biden (@JoeBiden) July 21, 2024
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Blunders lang gebagatelliseerd
Een coronabesmetting lijkt de druppel die de emmer deed overlopen. Opmerkelijk, want het virus leidt zelfs bij de 81-jarige Biden niet tot grote klachten en is van tijdelijke aard – in tegenstelling tot zijn ouderdomsklachten. Steeds vaker brak Biden zijn soms toch al onnavolgbare zinnen voortijdig af, haalde hij regeringsleiders en landen door elkaar, vergat hij namen – hij noemde defensieminister Lloyd Austin vorige week nog ‘die zwarte man’ – en leek hij bij openbare optredens niet altijd meer te weten waar hij was.
Al jaren deden op sociale media filmpjes de ronde van Bidens talloze pijnlijke uitglijders. Democratische politici en linkse media bagatelliseerden die blunders vaak, omdat ze uit de context zouden zijn gehaald en omdat Trump (78) ook niet meer de fitste zou zijn. Bovendien achtten zij het gevaar van een tweede termijn-Trump zo groot, dat de rijen gesloten moesten blijven. Als Biden al te oud en broos zou zijn, zou dat probleem wel na zijn verkiezingsoverwinning worden verholpen.
Begin juni bracht The Wall Street Journal – niet toevallig rechtser en conservatiever dan de in Europa veel geciteerde kranten The New York Times en The Washington Post – een ontluisterend verhaal over Bidens broze gesteldheid. Meer dan 45 politici en ambtenaren die met hem vergaderden, bevestigden in gesprek met de zakenkrant het beeld van een bij vlagen stotterende, verwarde en vergeetachtige president. De reactie van het Witte Huis sprak boekdelen: Biden is nog messcherp en wie anders beweert, doet mee aan een Republikeinse lastercampagne.
Verslaafd aan de macht
Dat sprookje was na het catastrofale eerste presidentiële debat niet meer vol te houden. Waarom kwam de roep om Bidens vertrek pas zo laat op gang en drong die afgelopen weekend pas door?
Onderschat niet hoe verslavend politieke macht werkt. ‘Als je zoals Biden sinds 1988 probeert president te worden en het eindelijk is gelukt, geef je dat niet zomaar vrijwillig voortijdig op,’ zegt Amerikakenner Koen Petersen (55). Hij wijst ook op de rol van Bidens vrouw Jill en zusje Valerie. ‘Zij stonden dankzij Joe in de schijnwerpers en bleven hem aanmoedigen door te gaan.’ Volgens Petersen geldt hetzelfde voor de naaste medewerkers in het Witte Huis: ‘Zij weten dat als de president wordt vervangen, zij zelf volgen. Dus hielden ze hun mond over Bidens gebreken.’
Voor de voorverkiezingen eerder dit jaar meldden zich amper serieuze concurrenten. Waarom? ‘Niemand wil een vadermoordenaar zijn,’ legt Petersen uit. ‘Presidenten die na hun eerste termijn de nominatie voor de poorten van de hel moesten wegslepen, werden vaak niet herkozen. Dat overkwam Gerald Ford in 1976, Jimmy Carter in 1980 en George H.W. Bush in 1992. Met die kennis in het achterhoofd is het niet aantrekkelijk om Biden uit te dagen met het risico later de schuld te krijgen van zijn nederlaag.’
Laag vertrouwen in alternatieven
Een andere voor de hand liggende verklaring is het lage vertrouwen in Kamala Harris. De vicepresident lijkt de meest logische opvolger van Biden als presidentskandidaat, maar overtuigde nooit als zijn rechterhand. Terwijl Harris de afgelopen jaren immigratie in haar portefeuille had, steeg het aantal illegalen dat vanuit Mexico de Verenigde Staten binnenkwam naar recordhoogtes. Haar waarderingscijfers zijn niet veel gunstiger dan die van Biden: 51 procent van de kiezers beoordeelt haar negatief, slechts 38 procent positief. Ook na het debat in juni legde ze het in opiniepeilingen af tegen Trump.
Voor veelgenoemde alternatieven geldt hetzelfde, blijkt uit een onderzoek van persbureau Reuters en opiniepeiler Ipsos. Democratische gouverneurs Gavin Newsom (California), Gretchen Whitmer (Michigan), Andy Beshear (Kentucky) en J.B. Pritzker (Illinois) scoorden allen beduidend slechter dan zowel Harris als Biden. De enige kandidaat die volgens die peiling populairder is dan Trump: voormalig first lady Michelle Obama, die naar eigen zeggen ‘nooit enige interesse heeft gehad’ in een politieke carrière.
Gloort er dan helemaal geen hoop voor de Democraten? Toch wel. Volgens een peiling van Emerson College in de swing states zou ‘een jongere Democraat’ Trump verslaan in alle zeven staten waar de verkiezingsrace op 5 november wordt beslist. Maar, zoals de conservatieve commentator Ben Shapiro opmerkte: ‘Een fictieve kandidaat doet het altijd beter dan een echt persoon. Want iedereen kan in zijn hoofd een fantasiekandidaat creëren.’
Gevraagd naar zijn geschiktheid, antwoordde Biden zelf altijd dat hij de enige was die Trump kan verslaan. Voor de Democraten is te hopen dat ook die uitspraak een verspreking zal blijken.