Om aanhoudende illegale migratie naar de EU in te perken, zijn alle ‘innovatieve oplossingen’ ineens bespreekbaar. Maar leidt de nieuwe wind ook tot resultaten?
‘De Europese Raad zal hierop terugkomen,’ is de conclusie waarin de 27 regeringsleiders van de Europese Unie zich vorige week in Brussel konden vinden. Met ‘hierop’ bedoelen zij: migratie.
Bijna alles draaide tijdens de EU-top van donderdag 17 oktober in Brussel om snelle maatregelen (‘innovatieve oplossingen’) tegen de niet-aflatende instroom van illegale migranten. Besloten hebben de 27 niets, behalve dat ze erop terugkomen, maar een nieuwe wind waait er wel over de Europese laag- en hoogvlakten. Links zal het zien als een gure wind, rechts als een frisse.
Waarom die nieuwe wind? Simpel. Er komen al te lang te veel immigranten binnen die geen recht hebben op asiel. ‘Veiligelanders’ en/of migranten met louter economisch motief. Niet op de vlucht voor oorlog, vervolging of geweld. Als het zo’n opportunistische migrant (geef hem eens ongelijk) lukt om als vluchteling te worden erkend, is dat meegenomen.
En anders is er dankzij de gebrekkige terugkeerprocedures nog de uitgestrekte benedenwereld van de illegaliteit. Daar kun je ook overleven – door de handen uit de mouwen te steken in kassen, tussen de olijfbomen, in de horeca of de criminaliteit – en kun je door geld over te maken de achtergebleven familie onderhouden.
Potdichte grenzen
Deze zomer ging de EU akkoord met het Asiel- en Migratiepact, dat aan de buitengrenzen kaf van koren moet gaan scheiden. Het is een verre van volmaakt pact: zonder terugkeerrichtlijn, en migranten moeten aan de Europese buitengrens asiel aanvragen. Invoering van het Pact is pas beoogd voor juli 2026.
Dat duurt nog lang. Steeds meer EU-burgers zien met lede ogen aan hoe hun wijken, scholen of stadscentra de toestroom niet kunnen absorberen. En zij kiezen in toenemende mate voor (extreem-)rechts, dat potdichte grenzen wil.
De gevestigde politieke klasse ziet snel haar machtsbasis afbrokkelen. En dus is ineens alles mogelijk, terwijl tot voor kort ‘kan niet, mag niet’ gold. In Duitsland zijn in 2025 Bondsdagverkiezingen. Het extreem-rechtse AfD scoorde onlangs goed in oostelijke deelstaten. Zelfs de softe socialistische kanselier Olaf Scholz beseft dat hij geen andere keuze heeft dan proberen een halt toe te roepen aan de migratie die de EU-instituties eerst ‘irregulier’ noemden, maar nu ineens ‘illegaal’. In 2023 kreeg Duitsland 350.000 asielaanvragen.
Scholz ontbrak nog wel in de vergaderruimte van de Italiaanse delegatie van het Europagebouw (het ‘Ei van Van Rompuy’). Daar kwamen voorafgaand aan de top elf regeringsleiders samen, plus de almachtige Duitse Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Premier Dick Schoof, die een vrij zelfverzekerd debuut maakte op de top, belegde er met zijn Italiaanse en Deense evenknieën Giorgia Meloni en Mette Frederiksen een sessie over gewenste migratiemaatregelen. Aanwezig waren ook Viktor Orbán (Hongarije) en Donald Tusk (Polen). Scholz dus niet, net als zijn socialistische kompaan Pedro Sánchez uit Spanje en de Franse president Emmanuel Macron.
Dat Von der Leyen aanzat bij de ontbijtsessie, verbaast niet. In een brief van zeven kantjes had zij 14 oktober in tien punten de problemen rond migratie op een rij gezet. En tien wegen naar mogelijke oplossingen, die de Commissie, als hoeder van de Verdragen, tolereert. Ze schreef die brief nadat de pro-Europese Poolse premier Tusk, haar partijgenoot in de christen-democratische EVP, op 10 oktober had gezegd het asielrecht in zijn land te zullen opschorten. Aan de oostgrens van de EU, vooral in Polen, zet (Wit-)Rusland weerloze, goedgelovige migranten in als middelen in een hybride oorlogsvoering.
Een ‘innovatieve oplossing’ waarover de leiders spraken, is de inrichting van ‘terugkeerhubs’ in derde landen. Vorige week pleitte Nederland met Oostenrijk voor snelle invoering van een ‘terugkeerrichtlijn’, waarvan die hubs deel uitmaken, net als bijvoorbeeld handelssancties voor landen die hun onderdanen niet willen terugnemen. Maar je bent zo twee jaar verder voordat zo’n richtlijn er is, waarover ook het Europees Parlement en alle lidstaten hun zegje moeten doen.
Geitenpaadje
Uit de brief van Von der Leyen blijkt dat Brussel ook zonder EU-wetgeving die hubs goedkeurt. Vorige week nam Italië de eerste in gebruik in Albanië. Denemarken wil afgewezen asielzoekers interneren in Kosovo. En Nederland onderzoekt of afgewezen Afrikaanse migranten kunnen worden opgevangen in Uganda. Maar in Italië heeft de rechter inmiddels opvang in de Albanese hub verboden. Tenzij Meloni een geitenpaadje vindt, zal er toch eerst een Europese terugkeerwet moeten zijn, waarvan opvang in terugkeerhubs in derde landen deel uitmaakt.
Volgens Scholz zijn de hubs een druppel op een gloeiende plaat. Daarin heeft hij gelijk. Het zal onmogelijk zijn om tienduizenden migranten over te brengen naar opvangcentra in derde landen. Er zijn andere ‘innovatieve oplossingen’ nodig om het migratiemonster te temmen.
Over de meest voor de hand liggende hoor je de Europese leiders nog niet. Sta asielaanvragen alleen toe bij bijvoorbeeld ambassades en nog op te werpen loketten in het Midden-Oosten en Afrika. Vang de asielzoekers daar ook op en laat ze daar de procedure ondergaan. Wie erdoorheen komt, krijgt een enkeltje naar een Europees land. Ook schakelt de EU daarmee eindelijk de criminele smokkelaars uit en hoeven migranten niet langer op zee hun leven te riskeren.
Een innovatieve oplossing die een ontbijtsessie waard is bij de volgende EU-top half december.
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
