Klimaat, migratie, industrie en defensie, de nieuwe Europese Commissie moet aan de bak. Deze Commissarissen hebben de bewerkelijkste dossiers onder handen.
De Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt (1882-1945) noemde in 1933 de ‘eerste 100 dagen’ van zijn ambtstermijn de belangrijkste voor zijn regeerperiode. In die dikke drie maanden moest het fundament worden gelegd voor wat hij zoal wilde bereiken.
Na ‘FDR’ hebben leiders graag de nadruk gelegd op het belang van die eerste 100 dagen. Zo ook de Duitse voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen (‘VDL’). Zij heeft toegezegd dat haar ploeg tijdens de eerste 100 dagen het beleid in de steigers zet. De Commissie is op 1 december aangetreden en heeft dus tot 10 maart 2025 de tijd.
Er staat veel op het spel. Sterker: de komende vijf jaar worden ook wel cruciaal genoemd voor de toekomst van de Europese Unie. Blijft het een economische macht, of rest alleen een rol als het openluchtmuseum van de wereld dat drijft op toerisme uit landen waar het wél goed gaat: China, de Verenigde Staten, India.
VDL moet een Europese economie reanimeren die al lijkt begonnen aan een ‘langzame doodsstrijd’, zoals voormalig president van de Europese Centrale Bank Mario Draghi in 2024 zei. In VDL’s eigen Duitsland staat de eens onovertroffen auto-industrie door zelfvoldaanheid en gebrek aan innovatie op instorten. De klimaatambities van haar vorige termijn mogen niet ten koste gaan van het verdien- en concurrentievermogen van de Unie. Hoe ervoor te zorgen dat alle Europese regels die een betere wereld zouden moeten opleveren, niet ten koste gaan van de eigen productie en innovatie?
En dan is er de geopolitiek. De EU zal meer verantwoordelijkheid moeten dragen voor Oekraïne. Meer geld, meer wapens. Het is aan de Commissie om ervoor te zorgen dat Europese wapenproducenten beter samenwerken en standaardiseren. Nationale ministeries van Defensie moeten achterhaalde aanbestedingsprocessen opzij zetten. Defensie an sich is geen bevoegdheid van de Europese Unie, maar defensieproductie is dat wel.
De Commissie, die bestaat uit de voorzitter, zes coördinerende vicevoorzitters en twintig ‘gewone’ Commissarissen, krijgt het beredruk. Een overzicht van de taken die binnen 100 dagen moeten zijn vervuld – en op de schouders van welke Commissarissen ze rusten.
Wopke Hoekstra (48)
Clean Industrial Deal
‘Onze Wopke’ kan aan de bak. Een van de darlings van ‘VDL’ is de Clean Industrial Deal, opvolger van de Green Deal, die moet bijdragen aan ‘duurzame welvaart en concurrentievermogen van Europa’. De EU moet met beleid komen dat leidt tot minder industriële CO2-uitstoot én tot lagere energieprijzen – noodzakelijk om te overleven volgens Draghi. Op 10 maart moeten de plannen klaarliggen.
Hoekstra, Commissaris voor Klimaat, Netto Nul en Schone Groei, moet procedures versimpelen, zorgen voor simpele financiering in energie-intensieve sectoren en schone technologieën, gezamenlijke aanbestedingen mogelijk maken en toegang tot betaalbare energie, en kritieke grondstoffen regelen. Met een ‘energieunie’ moet hij ‘vooroplopen in de mondiale klimaatdiplomatie en -handel’.
Ga er maar aan staan! En dan moet de christen-democraat ook nog liefst twee vicevoorzitters (de linkse Spaanse Teresa Ribera en de Franse liberaal Stéphane Séjourné) inpalmen met zijn plannen.
Magnus Brunner (52)
Migratie: terugkeerrichtlijn
Op dit dossier is al snel actie nodig. Voor de EU-lidstaten is een wet die het terugsturen van illegale migranten vergemakkelijkt topprioriteit. Deze materie ligt op het bordje van de Oostenrijkse conservatieve Commissaris Magnus Brunner.
Een terugkeerrichtlijn ontbreekt in het Asiel- en Migratiepact dat in 2024 is aangenomen. Volgens diplomaten gaat er al in februari een voorstel naar de 27 landen. De wet moet onder meer regelen dat uitgeprocedeerde en kansloze asielzoekers verplicht moeten ‘inchecken’ in een migrantencentrum, een ‘terugkeerhub’. Hierdoor kunnen migranten die anders in de illegaliteit zouden verdwijnen, in de gaten worden gehouden. Ook moeten er duidelijke regels komen voor het uitzetten van migranten naar derde landen. Italië wil een hub in Albanië. De Denen willen er één in Rwanda, Nederland flirtte met Uganda. Elke richtlijn heeft de zegen nodig van het Europees Parlement. Daar is de machtsbalans in 2024 naar rechts verschoven.
Ekaterina Zaharieva (49)
Kunstmatige intelligentie
Volgens Draghi (daar is-ie weer) moet kunstmatige intelligentie (AI) prioriteit zijn in de EU-agenda voor concurrentievermogen. De Bulgaarse Ekaterina Zaharieva moet een Europese AI-onderzoeksraad instellen, om de invoering van AI in de wetenschap te sturen en de ontwikkeling van vaardigheden te bevorderen.
Om AI-modellen te trainen, heb je veel rekenkracht nodig. De EU wil AI-start-ups koppelen aan een door de EU gefinancierd netwerk van supercomputers. Nu wordt veel gebruikgemaakt van Amerikaanse rekenkracht. Veelbelovende Europese AI-bedrijven werken al samen met Amerikaanse Big Tech-spelers.
Tijdens het afgelopen mandaat heeft de Commissie veel aandacht besteed aan ’s werelds eerste bindende AI-wetgeving, gericht op het beheersen van de risico’s die voortkomen uit AI. Dat lokte – terechte – kritiek uit dat de EU weer meer was gericht op het reguleren van de volgende grote technologiegolf, dan dat het van de ontwikkelingen profiteerde.
Christophe Hansen (42)
Een visie op landbouw en voedsel
In Brussel zijn ze best realistisch over de belangrijke rol van de agrarische sector in de EU. De politici beseffen dat je met louter biodynamische landbouw de 450 miljoen Europese monden niet kunt voeden. Voor voedselzekerheid is ook grootschalige landbouw nodig. Het is aan de Luxemburgse boerenzoon Christophe Hansen om de productiekracht van de landbouwsector te verhogen, maar ook te verduurzamen. De kool en de geit dus.
Hansen zal voor zijn visie die binnen 100 dagen af moet zijn, voortborduren op de bevindingen van de Duitse hoogleraar Peter Strohschneider, die in 2024 op verzoek van VDL een strategische dialoog hield over de toekomst van de Europese landbouw met alle betrokkenen en belanghebbenden, ook milieuactivisten.
De boeren waren de tweede helft van 2024 minder luidruchtig aanwezig in Brussel. Boos zijn ze nog wel, zoals protesten van Poolse en Franse boeren tegen het Mercosur-akkoord met Zuid-Amerikaanse landen recent weer lieten zien.
Marta Kos (59)
Evaluatie uitbreidingsbeleid
Albanië, Bosnië en Herzegovina, Moldavië, Georgië, Montenegro, Noord-Macedonië, Servië, Oekraïne en Turkije zijn de negen potentiële kandidaten voor het EU-lidmaatschap. Spoedige toetreding van Turkije valt niet te verwachten. In Georgië domineren Moskougezinden de politiek. Maar de zes Westelijke Balkan-landen, Oekraïne (als de oorlog voorbij is) en Moldavië kunnen de komende vijf jaar grote stappen zetten in de richting van het lidmaatschap.
Verantwoordelijk voor uitbreiding is de Sloveense oud-ambassadeur Marta Kos. In de eerste 100 dagen moet ze met beleidsevaluaties komen over de gevolgen van toetreding. Meest controversieel zijn de interne markt, het gemeenschappelijk landbouwbeleid en de cohesiefondsen. Er is in de EU grote angst dat goedkope landbouwproducten uit Oekraïne de markten overspoelen, en dat Kyiv enorme druk zal leggen op landbouwsubsidies en regionale cohesiefondsen vanwege de relatieve armoede van het land.
Andrius Kubilius (68)
Europese defensie-industrie
VDL wil in de eerste 100 dagen een ‘witboek’ over de toekomst van de Europese defensie. Verantwoordelijk Commissaris is de Litouwse oud-premier Andrius Kubilius, die nauw moet samenwerken met de Estse Kaja Kallas (47), die als vicevoorzitter over buitenland en veiligheid gaat. Het witboek moet het debat op gang brengen over hoe de EU-defensie, de defensie-industrie en gezamenlijke aankopen kunnen worden gestimuleerd. En hoe de EU tot betere afstemming en samenwerking komt. De EU produceert niet genoeg bommen en granaten. Beloften over het leveren van 1 miljoen 155-mm-granaten aan Oekraïne zijn niet waargemaakt. Zo’n kwart van de EU-defensiegelden wordt uitgegeven in de Verenigde Staten, zo’n 10 procent gaat naar de Britten. Dat moet allemaal beter en slimmer.
En daarmee zijn we er nog niet. In zijn rapport over veiligheid in Europa noteert de Finse oud-president Sauli Niinistö dat de EU snel 500 miljard euro moet steken in een luchtschild. Wie gaat dat betalen? Frankrijk en Polen willen defensieobligaties, maar ook gebruik van de miljarden uit het cohesiefonds is niet uitgesloten.
Olivér Várhelyi (52)
Cyberveiligheid zorg, ziekenhuizen
De Europese gezondheidszorg is steeds vaker doelwit van cyber- en ransomwareaanvallen. Hackers eisen losgeld (zoals in 2019 in Maastricht) of azen op informatie van ziektekostenverzekeringen, medische dossiers en socialezekerheidsnummers. Zij richten zich graag op ziekenhuizen, omdat ze weten dat die onvoldoende middelen uittrekken voor cyberbeveiliging.
Om de dreigingsdetectie, paraatheid en crisisrespons in de medische sector te verbeteren, moet de Hongaar Olivér Várhelyi in de eerste 100 dagen met een actieplan komen voor de cyberbeveiliging van ziekenhuizen en zorgverleners.
De NIS2-richtlijn (Network and Information Security directive) verplicht al sinds eind 2024 zorgbedrijven van bepaalde omvang (vanaf 50 medewerkers en/of 10 miljoen euro omzet) om de cyberbeveiliging en weerbaarheid te verbeteren. Gezondheidszorg viel in veel landen niet onder de scope van NIS1, want gold volgens die richtlijn – ook in Nederland – als niet ‘vitaal’
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
