De 27 EU-leiders komen deze donderdagmiddag in Brussel bijeen voor een tussentijdse top die vooral over herbewapening van Europa gaat. Ook Volodymyr Zelensky komt ingevlogen. NAVO-chef Mark Rutte en de Britse premier Keir Starmer zijn er dit keer niet bij.
Update 6 februari 22:30 uur.
De speciale top in Brussel over defensie en Oekraïne, die volgens betrokkenen tot diep in de nacht zou duren, is al voor het diner van 21:00 uur afgerond.
De lidstaten zijn eensgezind positief over de herbewapeningsvoorstellen van Commissiechef Ursula von der Leyen.
De plannen worden de komende twee weken uitgewerkt en komen tijdens de reguliere top van 2o maart weer ter tafel.
Ook de financiële steun aan Oekraïne is veiliggesteld. Van de 27 lidstaten gingen er 26 akkoord. Alleen Hongarije niet, dat zich van stem onthield. Een Hongaars veto bleef de Europese Raad bespaard.
Aan grote woorden geen gebrek, voor de ingelaste Europese ‘vijf-voor-twaalf’-top op 6 maart. ‘Een nieuw tijdperk is aangebroken. Europa wordt geconfronteerd met een duidelijk en aanwezig gevaar op een schaal die niemand van ons als volwassene ooit heeft meegemaakt.’
Dit zijn de beginzinnen van de brief die Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen stuurde aan de Europese regeringsleiders, waarin ze haar plannen voor de herbewapening van Europa (REARM Europe) uit de doeken doet die tijdens de top zullen worden bediscussieerd. Europa kan immers niet zomaar meer rekenen op bescherming uit Amerika.
Macron: ‘Vrede kan niet langer worden gegarandeerd’
De Franse president Emmanuel Macron uit zich in soortgelijke bewoordingen. ‘Vrede kan niet langer worden gegarandeerd,’ zei hij woensdagavond in een toespraak op televisie. ‘De Russische dreiging raakt Oekraïne en raakt Europa.’ Macron kondigde aan dat Europese legerleiders volgende week in Parijs bijeenkomen en dat de Fransen willen zorgen voor een Europese atoomparaplu.
Tijdens de top wordt behalve over de ongeveer dagelijks veranderende opstelling van het Witte Huis en meer geld- en wapensteun voor Oekraïne, gesproken over het herbewapeningsplan.
Von der Leyen: ‘Het tempo van verandering is verontrustend en steeds alarmerender. De toekomst van een vrij en soeverein Oekraïne – van een veilig en welvarend Europa – hangt aan een zijden draadje. Dit moet de aard van ons denken bepalen, de sterkte van onze acties en de urgentie waarmee we onze besluiten de komende dagen en weken moeten uitvoeren.’
De belangrijkste (discussie)punten uit REARM Europe zijn:
- Landen kunnen extra geld dat zij besteden aan defensie buiten de begrotingsregels van de Europese Unie houden.
- Dat betekent dat additionele uitgaven aan de krijgsmacht niet langer meetellen bij de staatsschuld en het begrotingstekort. Hierover gaat zeker gedoe ontstaan.
- Gaat het om extra geld boven op de 2 procent van het bbp (de NAVO-norm waaraan het merendeel der lidstaten al voldoet, ook Nederland)? Of gaat het om alle extra bedragen die worden uitgegeven aan defensie, iets waarvan landen die achterblijven bij die 2 procentsnorm (en die ook jaarlijks de begrotingsregels overtreden met hun te hoge staatsschuld en begrotingstekort) profiteren? Landen als Italië, Spanje en België zullen strijden voor het laatste.
- De Commissie gaat 150 miljard euro lenen om inkoop of productie van munitie en wapens te financieren die door twee of meer lidstaten gezamenlijk wordt gedaan.
- Dit zijn weliswaar geen ‘klassieke’ eurobonds waarvoor lidstaten garant moeten staan, maar de financieel prudente landen zullen ook niet staan te applaudisseren voor een Commissie die de geldmarkt opgaat (ooit moet de rekening immers door de lidstaten worden betaald). Het geld is bestemd voor luchtafweer- en artilleriesystemen, de bijbehorende munitie, raketten en drones.
- Bij sommige Europese fondsen is sprake van onderbesteding, zoals het structuur- en cohesiefonds. De Commissie wil dat geld inzetten voor REARM.
- Waarschijnlijk niet voor wapens, maar wel voor militaire mobiliteit en infrastructuur. Ook dit idee zal tot stevige discussie kunnen leiden.
NAVO-baas Rutte niet aanwezig bij top over herbewapening
In deze opzet (de herbewapening grotendeels uitbesteden aan de lidstaten) is volstrek onduidelijk hoeveel van de geplande 800 miljard echt in militaire middelen gaat worden geïnvesteerd. Ook is onduidelijk welk deel naar Oekraïne moet gaan. Een diplomaat heeft het over ongeveer 80 procent.
Stel dat de 800 miljard euro (bestemd voor een periode van vier jaar) wordt gehaald, dan is dat nog peanuts vergeleken met de 900 miljard dollar jaarlijks die de Amerikanen aan defensie uitgeven.
Opmerkelijk is de afwezigheid van secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte. De Europese Unie heeft geen rol van betekenis als het gaat om militaire planning en capaciteitsopbouw, de NAVO wel. Maar ja, het belangrijkste land in de NAVO is het vermaledijde Amerika van Donald Trump.
Hoe groot is de kans op een eensgezinde top?
De kans is klein dat de top eensgezind zal eindigen. De Hongaarse premier Viktor Orbán stuurde eerder deze week een brief aan de Europese Raad waarin hij zinspeelde op een ‘verdeeld Europa’ als Brussel niet met Rusland om de tafel gaat zitten om te praten over ‘een staakt-het-vuren en duurzame vrede’.
Nu Amerika alle hulp aan Kyiv tijdelijk (?) heeft opgeschort, wil de Oekraïense president Zelensky dat Europa in dat gat springt. EU-buitenlandchef Kaja Kallas heeft voorgesteld om 20 miljard euro extra bij elkaar te sprokkelen voor militaire steun. Het idee is dat alle EU-landen een eerlijke bijdrage betalen via een verdeelsleutel op basis van het bruto binnenlands product (bbp). Maar Orbán dreigt met een veto voor nieuwe steun aan Oekraïne.
De kans is volgens hoge EU-diplomaten ook groot dat slechts een ‘coalition of the willing’ de herbewapeningsvoorstellen zal steunen. ‘Je kunt het per definitie niet met z’n allen doen. Je moet ergens een streep trekken,’ aldus een diplomaat.
Von der Leyen besluit haar brief aan de EU-leiders met: ‘We hebben niet de luxe van tijd als het gaat om de uitdagingen die voor ons liggen. Alles staat op het spel en de tijd voor actie is nu.’
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
