De Cambodjaanse overheid is eind juli begonnen met het arresteren van oplichters, die gevestigd zijn in de steden aan de oever van de Mekongrivier. Medio augustus gaat het om meer dan drieduizend arrestaties. Maar lossen die werkelijk wat op?
Vaak zijn de personen zelf slachtoffer van oplichting en mensenhandel. Ze werken onder dwang in kolossale centra voor oplichting via het internet.
Het aanpakken van de misdaad gebeurt naar aanleiding van een vernietigend rapport dat het UNODC begin dit jaar publiceerde, een bureau van de Verenigde Naties (VN) dat ontwikkelingen rondom drugs en criminaliteit bijhoudt.
Snel daarna volgde een rapport van mensenrechtenorganisatie Amnesty International, dat 58 dwangarbeiders interviewde. Volgens de VN houden bendes meer dan 100.000 van zulke slachtoffers gevangen in Cambodja. Een vergelijkbaar aantal zit vast in Myanmar.
Pig butchering: nieuwe vorm van internetfraude
Het handelsmerk van oplichters in deze regio is een tactiek genaamd pig butchering. Via sociale media en datingapps proberen de oplichters een band op te bouwen met hun doelwit en die te verleiden om gedurende een lange periode steeds weer geld te investeren in nepbeleggingen.
In 2024 werd in Nederland 0,2 procent van het nationaal inkomen, ongeveer 2 miljard euro, gestolen door organisaties als die in Cambodja. Wereldwijd gaat het om ruim 1.000 miljard euro.
Van casino’s naar online fraude
De Gouden Driehoek, een grensgebied tussen Myanmar, Cambodja en Laos, staat sinds de jaren vijftig bekend om de productie van opiaten. De afgelopen decennia is daar de productie van methamfetamine (crystal meth) bijgekomen. De regio is inmiddels mondiaal koploper in de productie van crystal meth, met volgens de VN een jaarlijkse winst van bijna 60 miljard euro.
Maar de regionale activiteit die de afgelopen jaren het meest in het oog springt, is pig butchering. Dat concentreert zich in zogenoemde Speciale Economische Zones, stedelijke gebieden in de Gouden Driehoek die vaak onder leiding staan van triades, Chinese georganiseerde misdaad.
De plaatselijke invloed van deze bendes is gegroeid sinds 2014, nadat de Chinese regering de criminaliteit in steden als Macau en Hongkong hard had aangepakt. Deze steden waren oorspronkelijk het centrum van de criminele activiteiten van de triades.
De oplichtingsindustrie groeide vooral door de coronapandemie. Voor de triades zijn casino’s traditioneel de primaire inkomstenbron, maar die geldstromen vielen in die periode stil. Om te overleven, investeerden de bendes hevig in hun andere activiteiten, vooral oplichting.
Ook de burgeroorlog in Myanmar speelt een belangrijke rol. Die houdt sinds 2021 eenheden van leger en politie in de Gouden Driehoek druk bezet, waardoor criminelen vrij baan krijgen om hun activiteiten uit te breiden.
Slachtoffers gelokt met werk
De criminele organisaties lokken via online advertenties met de belofte van een goede baan veelal Oost-Afrikanen en Aziaten naar Thailand. Daar worden ze ontvoerd en vervolgens naar de Gouden Driehoek gebracht.
Het leven in de scamcentra is erbarmelijk slecht. Als slachtoffers hun werk niet willen doen of niet goed doen, worden ze bedreigd met verkrachting of de verkoop van hun organen, valt te lezen in de getuigenverklaringen van de slachtoffers. Ook marteling schuwen de bendeleiders niet.
Hub voor criminaliteit
Een van de grootste Speciale Economische Zones staat onder leiding van Zhao Wei. In 2007 sloot hij via zijn onderneming Kings Romans Group met de regering van Laos een overeenkomst voor de oprichting van de ‘Golden Triangle Special Economic Zone’.
De bendeleider ontwikkelde het gebied van 3.000 hectare tot een ware hub voor criminele activiteiten. Daar heeft de politie van Laos recent ook arrestaties verricht.
Zhao Wei is een man van Chinese afkomst met contacten in de onderwereld van Macau. Vanuit die laatste stad verhuisde hij in 2001 naar de Myanmarese stad Mong La, waar hij zijn eerste keten van casino’s oprichtte.
Bank in dienst van misdaad
Essentieel voor het succes van deze grootschalige manier van oplichting zijn bedrijven uit de bovenwereld, zoals de Cambodjaanse financiële dienstverlener Huione.
Uit onderzoek van Elliptic, een analytisch bureau gespecialiseerd in blockchain, blijkt dat dit bedrijf schaduwondernemingen beheert die actief zijn in witwassen en het faciliteren van een zwarte markt waar onder meer wapens worden verhandeld om de dwangarbeiders in het gareel te houden. Met een transactievolume van ruim 20 miljard euro is dit verreweg de grootste zwarte markt ter wereld, stelt Elliptic.
Het geld dat wordt gestolen van de slachtoffers wordt via diverse tussenpersonen omgezet in cryptovaluta en belandt uiteindelijk bij de criminele organisatie. Voor het samenbrengen van de betrokken partijen krijgt Huione een vergoeding.
Na publicatie van het Elliptic-onderzoek trok de nationale bank van Cambodja begin dit jaar de bankvergunning van het bedrijf in. In mei volgde een besluit van de Verenigde Staten om het bedrijf te kenmerken als een onderneming actief in het witwassen.
Hun-familie verweven met criminele economie
Een van de meest belangwekkende bevindingen uit het onderzoek van Elliptic is de betrokkenheid van de familie Hun bij Huione, de familie die Cambodja al decennia regeert.
In 1997 kwam Hun Sen via een coup aan de macht. Hij wordt nog steeds verdacht van misdaden tijdens deze burgeroorlog, waaronder standrechtelijke executies van tegenstanders.
Hun Sen maakte de afgelopen tien jaar grote vorderingen in het ondermijnen van de Cambodjaanse democratie. Zo houdt de familie strenge controle op de media en worden de verkiezingen sinds 2018 weinig serieus genomen door de internationale gemeenschap.
Inmiddels heeft zijn zoon, Hun Manet, de functie van minister-president van hem overgenomen. Het is via onder anderen diens neef, Hun To, dat er een connectie is met Huione. Hij is namelijk grootaandeelhouder van het bedrijf.
Arrestaties lossen kernprobleem niet op
Veel internationale organisaties vragen zich af of het politieoptreden in Cambodja werkelijk iets gaat oplossen. De arrestanten zijn overwegend slachtoffers van mensenhandel, de dwangarbeiders, en laaggeplaatste bendeleden die zijn gearresteerd – niet de leiders.
Een andere vraag is of de Hun-familie met de arrestaties echt schoon schip wil maken in het land, of enkel haar naam wil zuiveren.
Die argwaan is begrijpelijk, want de hoge concentratie van criminele activiteiten in de Gouden Driehoek is al jaren bekend. Al in 2022 bevrijdde de Keniaanse regering in samenwerking met de Thaise politie 76 Keniaanse slachtoffers uit een oplichtingscentrum in Myanmar.
Pas nadat begin dit jaar de betrokkenheid van de familie bij de criminele operaties bekend werd, volgde de ingrijpende aanpak van de bendes.
Het is niet ondenkbaar dat de familie met dit politieoptreden enkel de publieke aandacht wil afleiden van haar betrokkenheid bij Huione.