Op zondag 28 september zijn in Moldavië parlementsverkiezingen. Op dit moment is zowel het presidentschap als de meerderheid in het parlement in handen van de enige grote prowesterse partij, de Partij van Actie en Solidariteit (PAS). Maar de vrees voor Russische beïnvloeding is groot. Moldavië staat op een kruispunt: gaat het land in Europese of Russische richting?
De verkiezingen komen terwijl de regionale spanningen groeien. De oorlog in Oekraïne duurt voort, Russische drones vliegen boven Polen en gevechtsvliegtuigen schenden het luchtruim van Estland.
En intussen bouwt Europa aan een gezamenlijke defensie. Voor kleine staten aan de rand van het continent, zoals Moldavië, is de geopolitieke dreiging direct voelbaar.
Fred Duijn, de Nederlandse ambassadeur in Moldavië, is blij dat Europa ook naar Moldavië kijkt: ‘Het is ontzettend belangrijk wat hier gaat gebeuren.’ Hij houdt hoop op een goede uitslag: ‘Een absolute meerderheid gaat lastig worden, maar ik schat dat een pro-Europese meerderheid er nipt gaat komen.’
Klem tussen Europa en Rusland
Moldavië is een klein Oost-Europees land met ruim 2,5 miljoen inwoners. De hoofdstad is Chișinău, waar het politieke en economische leven is geconcentreerd. Het land geldt als een van de armste van Europa. Veel Moldaviërs werken in het buitenland en sturen geld naar huis.
Net als veel andere voormalige Sovjetrepublieken laveert Moldavië politiek en economisch tussen de Europese Unie en Rusland.
Toenadering tot Europa is al jaren een van de belangrijke onderwerpen in de landspolitiek. Bij een referendum vorig jaar stemde een nipte meerderheid voor verdere Europese integratie. Terugkijkend op de uitslag van dat referendum, is Duijn hoopvol: ‘Die pro-Europese meerderheid is niet ineens verdampt.’
Russische inmenging in de regio
Rusland probeert al jaren invloed uit te oefenen op verkiezingen en de democratische orde in voormalige Sovjetrepublieken.
In Georgië won vorig jaar het pro-Russische Georgische Droom met 54 procent van de stemmen. Volgens waarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) was er sprake van intimidatie en een oneerlijke machtsbalans. Daarnaast wees Transparency International Georgia op fraude en mogelijke Russische inmenging.
Al veel eerder had Moskou in Oekraïne tijdens de Majdanrevolutie (2013) zijn aanwezigheid laten zien, en recent deed het dat nog in Tsjechië met een grootschalig nepnieuwsoffensief. Volgens het Center for European Policy Analysis (CEPA) droegen de campagnes in Tsjechië bij aan toenemende polarisatie en scherp dalend vertrouwen in de regering.
Grootschalige corruptie en cyberaanvallen
In een toespraak tot het volk afgelopen dinsdag waarschuwde president Maia Sandu haar bevolking en bevriende Europese landen. ‘Rusland spendeert honderden miljoenen euro in Moldavië’ om het land te destabiliseren.
‘Het Kremlin denkt dat we allemaal te koop zijn.’ De pro-Russische oppositie beschuldigt Sandu na de speech weer van intimidatie.
Corruptie, betaalde protesten en cyberaanvallen
Russische inmenging is ook in Moldavië niet nieuw. Integendeel: bij eerdere verkiezingen meldden verkiezingswaarnemers grootschalige corruptie, betaalde protesten en cyberaanvallen. Bij de lokale verkiezingen van 2023 was het aantal overtredingen verdubbeld ten opzichte van de verkiezingen in 2019.
De inzet is groot. Sandu’s liberale partij PAS staat in de peilingen nek aan nek met het socialistische, pro-Russische Patriottisch Blok. Het lijkt aannemelijk dat de PAS haar absolute meerderheid in het parlement verliest, na een monsterzege vier jaar eerder.
De kans op een pro-Russische meerderheid neemt toe, en daarmee lijkt een stabiele parlementaire meerderheid verder uit het zicht.
Bevolking overwegend Europees georiënteerd
Van veraf lijken de verkiezingen over grote geopolitieke kwesties te gaan, maar ambassadeur Duijn merkt op dat ook de economie belangrijk is in de campagne: ‘Sinds de Russische inval van buurland Oekraïne heeft Moldavië te maken met hoge inflatie en dure energiekosten.’ In een arm land als Moldavië scheelt dat aanzienlijk.
Het valt hem op dat er wat betreft Russische dan wel Europese oriëntatie een generatieverschil is. ‘Er zijn natuurlijk behoorlijk wat mensen die nog onder het Sovjetregime hebben geleefd. Bij de oudere bevolking kan dat leiden tot meer pro-Russische neigingen. Naar mijn idee zijn de jongeren overwegend Europees georiënteerd.’
Een eventuele overwinning voor het pro-Russische kamp beoordeelt Duijn als een ‘somber scenario’. Hij wijst op het voorbeeld van Georgië: ‘Daar zie je dat het maatschappelijk middenveld, ngo’s en de media worden ingeperkt. Dat kun je ook in Moldavië niet uitsluiten.’
Nederlandse steun
De Nederlandse ambassade en de Europese Unie proberen Moldavië te ondersteunen in deze cruciale periode. Het is zelfs een prioriteit van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Duijn: ‘Met beperkte middelen doen we ons best.
‘Zo promoten we onafhankelijke media, in het bijzonder in Russischtalige gebieden. Daarnaast helpen de democratie weerbaarder te maken op het gebied van cybersecurity en rechtshandhaving.’
Voor zover hij daar zicht op heeft, denkt de ambassadeur niet dat er grootschalige demonstraties en rellen zullen komen. ‘Er zijn geen tekenen dat de bevolking de straten op zal gaan. Goed, de verkiezingen zijn ook pas zondag. Als er wel ongeregeldheden komen, zullen die waarschijnlijk vooraf georganiseerd zijn.’
Uiteindelijk gaan de verkiezingen in Moldavië niet alleen over de zetels in het parlement, maar over de koers van een land dat klem zit tussen Moskou en Brussel. Wat de uitslag ook wordt, de strijd om de ziel van Moldavië zal voor Europa nog lang aanhouden.
Poetins gereedschapskist
De Moldavische president Maia Sandu verweet Moskou deze zomer een ‘hybride oorlog’ te voeren tegen haar land. Daarmee doelt zij op een breed scala aan middelen waarmee Rusland probeert Moldavië onder druk te zetten, zonder direct militaire actie te ondernemen.
Desinformatie en mediasturing
Via televisiezenders, sociale media en trollenfabrieken verspreidt het Kremlin misleidende berichten. Zo wordt de indruk gewekt dat aansluiting bij de Europese Unie economische rampspoed brengt, of dat Sandu’s regering corrupt is. Het doel is steeds: wantrouwen zaaien en de samenleving polariseren.
Geldstromen en verkiezingsinmenging
Er zijn aanwijzingen dat Russische fondsen hun weg vinden naar pro-Russische partijen en kandidaten. Ook stemmen kopen en demonstranten betalen zijn beproefde methoden. Journalistenorganisatie RISE Moldova rapporteerde in 2022 dat Igor Dodon, voormalig president en voorman van Patriottisch Blok, in zeven maanden van Russische organisaties meer dan 20 miljoen roebel heeft ontvangen voor politieke doeleinden.
Cyberaanvallen
Met enige regelmaat zijn er hacks op Moldavische overheidswebsites en nieuwsplatforms door groepen die aan Rusland worden gelinkt. Volgens de Moldavische cyber-veiligheidsdienst waren alleen al in de eerste helft van 2025 meer dan 1.000 aanvallen op de IT-systemen van publieke instituties te herleiden tot aan Rusland gelieerde organisaties. Zulke aanvallen leiden tot chaos en onmacht.
Invloed op de diaspora
Er is een grote Moldavische diaspora. Bij de presidentsverkiezingen van 2024 stemden meer dan 300.000 Moldaviërs in het buitenland. Zij kiezen overwegend voor Sandu’s pro-Europese partij. Moskou probeert hen te beïnvloeden met berichten over corruptie en incompetentie. Hun stem kan bij een lage opkomst een cruciaal verschil maken.