Na de euforie wacht altijd de pijnlijke realiteit. Dat zal zo zijn in Israël en Gaza. En dat is al zo in de NAVO. Woensdag 15 oktober ontmoeten de 32 ministers van Defensie (van wie één zich minister van Oorlog noemt) elkaar in Brussel.
Uiteraard was de jubel groot, toen onder vakkundig leiderschap van secretaris-generaal Mark Rutte in juni alle 32 lidstaten akkoord gingen met een ongekende verhoging van de defensiebudgetten: naar 3,5 procent van het bbp voor wapens en ander militair materieel (en Oekraïne) en 1,5 procent voor verbetering van de infrastructuur ten behoeve van de krijgsmachten.
Hoera voor de NAVO, hoera voor Rutte, klonk het alom. En terecht. Maar bijna vier maanden later zijn er al barsten zichtbaar in dit tere vaasje. Zo wordt in tal van landen nog geen enkele haast gemaakt met verhoging van het defensiebudget (wat ook geldt voor sommige politieke partijen in Nederland).
Veel landen brengen ook nauwelijks iets in als het gaat om Oekraïne, dat qua financiën en wapens op zijn laatste benen loopt. Veelzeggend is het dat Nederland ook in absolute bedragen zo’n beetje de grootste sponsor van Kyiv is, en landen als Frankrijk, Italië en Spanje ver achter zicht laat.
NAVO roept artikel 4 in
Ook Rusland veroorzaakt barstjes. Met wat op het hoofdkwartier van de NAVO wordt gebagatelliseerd tot ‘speldenprikken’ en ‘plaagstootjes’, heeft Moskou in september tal van NAVO-landen de stuipen op het lijf gejaagd.
NAVO en EU
Woensdagavond zullen de 27 ministers van Defensie in Europese Unie-verband dineren en spreken over de ‘routekaart naar militaire paraatheid’ die Brussel heeft getekend en die waarschijnlijk donderdag
16 oktober wordt gepresenteerd.
De NAVO en de EU werken voortreffelijk samen, verzekeren bronnen op het NAVO-hoofdkwartier, ook doordat de relatie tussen Rutte en Commissiebaas Ursula von der Leyen zo goed is. Vier van de 27 EU-lidstaten zijn geen lid van de NAVO: Ierland, Oostenrijk, Cyprus en Malta.
Estland kreeg te maken met Russische MiG-straaljagers in het luchtruim, Polen met een plotselinge drone-invasie die slechts deels kon worden gekeerd met Nederlandse F-35’s. Noorwegen en Denemarken en ook België en Duitsland hadden te maken met drones die onder meer boven (militaire) vliegvelden cirkelden.
Het bondgenootschap riep naar aanleiding van deze incidenten twee keer artikel 4 in: spoedoverleg van de NAVO-ambassadeurs.
Meer investeren, meer produceren
Onder die minder gunstige omstandigheden wordt op woensdag 15 oktober de eerste belangrijke NAVO-bijeenkomst gehouden sinds de top in Den Haag van eind juni. In Brussel ontmoeten de ministers van Defensie van de 32 NAVO-landen elkaar. Of beter gezegd: de 31 ministers van Defensie en de Amerikaanse minister van Oorlog (en de Oekraïense Defensieminister komt ook langs).
Het motto zal zijn: meer investeren, meer produceren en meer hulp voor Oekraïne. En dan vooral de burden sharing: de kosten voor Oekraïne moeten evenrediger over de lidstaten worden verdeeld.
Maar de meeste aandacht van de NAVO-bondgenoten zal uitgaan naar het formuleren van een krachtiger antwoord op de steeds provocerender acties van de Russische president Vladimir Poetin.
Als reactie op de drone-aanval op Polen kondigde Rutte in september operatie Eastern Sentry aan (oostelijke schildwacht), samen met de SACEUR (Supreme Allied Commander Europe: de Amerikaanse NAVO-opperbevelhebber in Europa, generaal Alexus G. Grynkewich). Rutte heeft al gezegd dat er snel vier keer zo veel geld naar luchtverdediging moet gaan.
Een lappendeken’ aan geweldsinstructies
‘Oostelijke schildwacht’ klinkt spectaculair, maar de operatie wil vooral zaken voor elkaar krijgen waarvan je zou denken dat de NAVO die allang had geregeld. De missie moet de flexibiliteit van de NAVO langs de oostflank en daarbuiten vergroten, met behulp van nieuwe en innovatieve technologieën. Door jarenlange verwaarlozing van de eigen defensie sluiten de luchtverdedigingssystemen van de NAVO-landen niet of nauwelijks op elkaar aan.
Ook wordt de SACEUR gehinderd door is ook een ‘lappendeken’ aan nationale uitzonderingen (of voorbehouden) op NAVO-geweldsinstructies. Als de opperbevelhebber aan de oostflank een gevechtsvliegtuig uit bijvoorbeeld Italië inzet, moet hij eerst kijken welke aparte regels de Italiaanse vliegers hebben voordat zij tot een (gevechts)handeling mogen overgaan.
Vrijwel alle lidstaten hebben hun eigen instructies, ook Nederland. Volgens een hooggeplaatste NAVO-militair gaat het bij elkaar in totaal om ‘tientallen nationale uitzonderingen’, waarover geen inhoudelijke mededelingen worden gedaan. En dat terwijl de SACEUR zo veel ‘behoefte heeft aan flexibiliteit’.
Vuur openen op basis van radargegevens
De Amerikaanse president Donald Trump zei vorige maand dat de NAVO het vuur moet openen op Russische vliegtuigen die het grondgebied schenden. Volgens hoge NAVO-diplomaten zal dat niet gebeuren, ook al schroeft Moskou het aantal luchtruimschendingen flink op. ‘Frequentie is geen reden voor escalatie.’
‘Grijze zone’ van hybride oorlogsvoering
De verwachting is dat Rutte tijdens de ministeriële bijeenkomst stevig zal aandringen op meer uniformiteit in de nationale instructies, omdat anders in deze ‘grijze zone’ van hybride oorlogsvoering geen serieus weerwoord kan worden geboden aan de Russen.
Overigens, zo benadrukt een NAVO-bron, gelden al deze nationale voorbehouden niet meer op het moment dat het menens wordt. ‘Als we in een andere film terechtkomen, heeft de SACEUR de vrije hand.’