Op 25 september 2015 lanceerden de Verenigde Naties de Sustainable Development Goals (SDG’s): zeventien ambitieuze doelen om in 2030 een rechtvaardigere, duurzamere wereld te realiseren. Tien jaar later is het tijd voor reflectie.
Wat is er bereikt? Waar schort het aan? En hoe toekomstbestendig is dit mondiale raamwerk?
EW blikt met internationaal rechtsexpert Daniëlla Dam (Universiteit Leiden) de Jong en hoogleraar mondiaal duurzaamheidsbeleid Frank Biermann (Universiteit Utrecht) terug op tien jaar SDG’s.
‘De doelen zijn op zich geloofwaardig en nobel’, zegt Dam de Jong. ‘Maar vijftien jaar om armoede uit te bannen is natuurlijk vrij ambitieus.’
Doelen 2030 worden niet gehaald
Elk individueel doel is gekwantificeerd naar een aantal ‘targets.’ In verschillende rapporten van de VN blijkt inmiddels dat veel van die targets niet voor 2030 gehaald zullen worden.
Volgens Biermann is de verdere impact van de duurzaamheidsdoelen beperkt.
‘We zien op normatief of institutioneel vlak weinig verandering. Wel is er verandering in de manier waarop regeringsleiders over thema’s als duurzaamheid en gelijkwaardigheid praten. Er wordt überhaupt veel meer over gepraat.’
Hij ziet dat als belangrijke eerste stap. Maar, hij benadrukt: ‘er moet niet alleen beter en meer gepraat worden, maar ook beter gehandeld.’
SDG’s onder druk door geopolitieke realiteit
In deze tijd van geopolitieke spanningen zijn ontwikkelingssamenwerking en internationale partnerschappen nauwelijks nog onderdeel zijn van de politieke agenda, ziet Dam de Jong.
‘Defensie en veiligheid domineren het debat. Ontwikkelingshulp en de duurzame ontwikkelingsdoelen zijn verder uit beeld geraakt, terwijl die juist een oplossing kunnen zijn voor hete hangijzers in de politiek zoals internationale conflicten en immigratie.’
Verenigde Staten als ontwrichtende factor
Biermann ziet hetzelfde gebeuren. Volgens hem zijn de Verenigde Staten als ontwrichtende factor.
‘Voor de zomer hebben de heeft Amerika zich teruggetrokken uit de SDG’s. Dat is heel treurig, het ondergraaft de legitimiteit. Bovendien zorgt het afbouwen van de internationale samenwerking door de Verenigde Staten voor een vertraging van het bereiken van de doelen in vele landen.’
Daarom stelt hij iets rigoureus voor, buiten de Verenigde Staten om werken. ‘Het stemmechanisme in de algemene vergadering van de VN werkt via meerderheid, er is geen vetorecht. Dus als de VS niet willen, dan moeten we het zonder hen doen.’
Cherry picking: staten en bedrijven gebruiken SDG’s selectief
Een van de grootste problemen is volgens Dam de Jong en Biermann de fragmentarische aanpak van de doelen.
Dam de Jong: ‘Daarbij leg ik wel de schuld bij staten en bedrijven. Veel van hen doen aan cherry picking. Ze profileren zich op bepaalde doelen, zoals klimaat of energie, maar laten andere, zoals biodiversiteit of sociale rechtvaardigheid, links liggen.’
Biermann stelt dat de SDG’s juist bedoeld zijn als ondeelbaar geheel. ‘De doelen zijn zo opgesteld dat ze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Maar in de praktijk worden ze vaak geïmplementeerd alsof ze losstaan van elkaar.’
‘De energietransitie kan ten koste gaan van biodiversiteit’
Een voorbeeld? ‘De energietransitie kan ten koste gaan van biodiversiteit. Windmolens zijn misschien goed voor klimaatdoelstellingen, maar kunnen schadelijk zijn voor leven op land en in het water’, zegt Dam de Jong.
Volgens Dam de Jong ontbreekt het vaak aan politieke wil. ‘Sommige van de doelen zouden in principe binnen een jaar haalbaar zijn. Kijk naar al het voedsel wat wordt verspild in de ontwikkelde landen. Als we daar zorgvuldiger mee om zouden gaan, dan zou er bijna geen honger meer zijn op de wereld. Dat vereist wel lange adem, politieke wil en moed. Daar heeft de huidige politiek moeite mee.’
SDG’s lege huls?
Zijn de SDG’s dan slechts een lege huls? ‘Er is zeker sprake van rainbow washing,’ erkent Biermann. De tegels van de SDG’s maken samen de kleuren van de regenboog. ‘Veel staten, bedrijven en instituten willen geassocieerd worden met de SDG’s, ook als er weinig actie volgt. Dan kunnen bedrijven zeggen: kijk hoe goed bezig wij zijn.’
De doelen zouden daarom meer verankering in het internationaal recht moeten hebben, vinden de hoogleraren. Een voorbeeld hiervan zou een mensenrechtelijke benadering, in plaats van een meetbare benadering, zijn op een aantal targets. Op die manier zou een deel van de problemen, zoals cherry picking kunnen ondervangen.
Dam de Jong wijst erop dat bijvoorbeeld het huidige beleid rond moedersterfte te veel focust op het behalen van een cijfer: minder dan 70 sterfgevallen per 100.000 geboorten.
‘Dat getal zegt weinig over wie er daadwerkelijk getroffen worden. Vanuit het mensenrecht op gezondheid zou je juist moeten kijken naar welke groepen stelselmatig buiten de boot vallen, zoals vrouwen in afgelegen gebieden, met een migratieachtergrond of in armoede. Niet alleen het gemiddelde moet omlaag, maar ook de ongelijkheid binnen dat gemiddelde.’
SDG’s na 2030?
Samen met een handjevol andere wetenschappers deed Biermann voorstellen om de SDG’s beter te laten werken.
Zo moeten volgens hen sommige doelen gedifferentieerd worden. Daarmee bedoelt hij dat de doelen voor het ene land ambitieuzer zouden moeten zijn dan voor het andere. ‘Een land als Noorwegen haalt een groot deel van de doelen makkelijk, terwijl andere landen niet in de buurt komen.’
Daarnaast moet het proces van het opstellen van de doelen wat hem betreft dynamischer zijn. Hij betoogt dat er na een aantal jaar een doel kan worden aangescherpt of worden toegevoegd: ‘De doelen stammen uit 2015, maar het gaat geen één keer over kunstmatige intelligentie!’
Blijft 2030 buiten bereik?
Als laatste sluit hij zich aan bij Dam de Jong door te stellen dat sommige doelen beter verankerd moeten worden in het internationaal recht. ‘Het moet minder vrijblijvend worden. Voor sommige targets lijkt een intentie genoeg te zijn, niet daadwerkelijke inzet.
Tien jaar na dato kan er geconcludeerd worden dat de SDG’s geen wondermiddel zijn gebleken, echter zijn het ook geen loze beloften. Op bepaalde thema’s zoals wereldwijde armoede en aantal meisjes dat naar school gaat is vooruitgang geboekt. Bovendien wordt er in het politieke discours meer over de thema’s van de SDG’s gepraat. Om de doelen te halen, zullen echter alle zeilen bijgezet moeten worden.
Kader ter begeleiding van het artikel
De duurzame ontwikkelingsdoelen zijn 17 doelen opgesteld door de Verenigde Naties om in 2030 een eerlijkere, schonere en duurzamere wereld te realiseren. Onder de doelen liggen 169 ‘targets.’ Deze meten of een bepaald doel behaald is of niet.
| Nummer | Doel |
| 1 | Geen armoede |
| 2 | Geen honger |
| 3 | Goede gezondheid en welzijn |
| 4 | Kwaliteitsonderwijs |
| 5 | Gendergelijkheid |
| 6 | Schoon water en sanitair |
| 7 | Betaalbare en schone energie |
| 8 | Waardig werk en economische groei |
| 9 | Industrie, innovatie en infrastructuur |
| 10 | Ongelijkheid verminderen |
| 11 | Duurzame steden en gemeenschappen |
| 12 | Verantwoorde consumptie en productie |
| 13 | Klimaatactie |
| 14 | Leven in het water |
| 15 | Leven op het land |
| 16 | Vrede, justitie en sterke instituties |
| 17 | Partnerschap om doelen te bereiken |