Even leek het of er vrede zou kunnen komen in Oekraïne. Maar de kans dat een – afgezwakt – Amerikaans vredesplan inzet wordt van onderhandelingen met Moskou, is met de dag kleiner.
Op dinsdag 2 december leverde een 5 uur durende ontmoeting tussen een Amerikaanse delegatie, met gezant Steve Witkoff en Donald Trumps schoonzoon Jared Kushner, en de Russische president Vladimir Poetin geen enkele doorbraak op.
Voorafgaand aan de besprekingen wees Poetin zelfs met een beschuldigende vinger naar Europa. Dat zou de Amerikaanse vredesplannen, die in eerste instantie gunstig uitpakten voor Moskou, dwarsbomen.
Poetin klaar voor oorlog met Europa
Als de Europeanen een oorlog beginnen tegen Rusland, zei hij, is Moskou klaar om te vechten. De nederlaag van de Europese mogendheden zou volgens de strijdbare Russische president zo totaal zijn, dat er dan niemand meer over is om zelfs maar te onderhandelen over een vredesakkoord.
Poetin heeft te weinig redenen om het vredesplan dat voorligt te omarmen. Op het slagveld maakt Rusland sinds lange tijd progressie. De Russen zeggen eindelijk het strategisch gelegen Pokrovsk te hebben ingenomen.
Oekraïne aan de rand van faillissement
Poetin ziet intussen de ene na de andere vertrouweling van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky van het toneel verdwijnen, naar aanleiding van corruptieaffaires. Maandag moest zelfs zijn machtige stafchef Andriy Yermak het veld ruimen.
Ook ziet hij dat de geplaagde Zelensky een faillissement van zijn land tegemoet ziet. De Europese ondersteuners van Oekraïne worstelen om het geld bij elkaar te schrapen dat het getroffen land de komende twee jaar nodig heeft om economisch en militair te kunnen overleven.
Rukt Poetin opnieuw op naar Kyiv?
Het is niet ondenkbeeldig dat Poetin inmiddels niet meer alleen denkt aan het annexeren van de Donbas en de Krim, maar terug is bij het idee waarmee hij in februari 2022 de oorlog begon: heel Oekraïne innemen.
In Brussel vrezen sommige diplomaten voor een ‘doorbraak’ in het front. Dan zou de weg voor de Russen naar de rivier de Dnjepr en vervolgens die naar Kyiv, open liggen.
Dat is het zwartste scenario voor Oekraïne en Europa, dat dan ook de geavanceerde Oekraïense wapenindustrie én het beste leger van het continent in Russische invloedsfeer ziet komen.
Geruchten nieuw schandaal Zelensky
De affaires in de Oekraïense hoofdstad trekken intussen een zware wissel op Zelensky. Ze zijn ook niet bepaald bevorderlijk voor de strijdlust aan het front.
Er gaan geruchten dat bekendmaking van een nieuw schandaal wacht. Na corruptie bij aanbestedingen in de Oekraïense energiesector, zou het nu gaan om verduistering van gelden bij de aankoop van oorlogswapens.
Al die schandalen zijn koren op de molen van de Europese landen die ofwel Rusland een warm hart toedragen (Hongarije, Slowakije), ofwel weigeren om substantieel bij te dragen aan middelen voor de financiële en militaire steun voor Oekraïne (Spanje gaf in drieënhalf jaar tijd minder dan Nederland in een halfjaar).
Bevroren Russische tegoeden
De Europese Unie wil daarom dat 140 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden in België, snel worden vrijgespeeld om Oekraïne te kunnen blijven steunen. Een bedrag in die orde van grootte heeft Oekraïne nodig om de begroting te stutten (salarissen, pensioenen, reparatie energie-installaties) en voor militaire uitgaven.
Maar dat is geen gedane zaak, nu de Belgische premier Bart De Wever dwarsligt. Hij wil dat de andere Europese landen garant staan voor het bedrag, mochten er na vrijgave juridische obstakels blijken te zijn.
Die garanties willen niet alle lidstaten gegeven. Op woensdag 3 december kwam Commissievoorzitter Ursula von der Leyen daarom met een voorstel, dat inzet zal zijn van de Europese top over twee weken.
Eurobonds voor Oekraïne?
Kort gezegd komt het hier op neer: Of de Commissie leent de miljarden zelf op de financiële markt (een soort eurobonds dus) en geeft die door aan Kyiv. Von der Leyen stelt voor dat de Europese Unie tweederde (90 miljard euro) betaalt, de rest moet komen van andere bondgenoten (Canada, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten).
De andere optie is dat de bevroren Russische tegoeden – bij Euroclear in België en instellingen elders in Europa – als renteloze lening worden doorgeschoven naar Kyiv. In totaal is er 210 miljard euro aan Russische tegoeden in Europa. Oekraïne zou 90 miljard ontvangen voor de periode 2026-2027. Rusland krijgt het geld pas terug als het de oorlogsschade in Oekraïne heeft vergoed.
Maar dit Europese financiële geharrewar, de aanhoudende rot in de Oekraïense machtsgelederen en de voortgang van Rusland op het slagveld, brengen het zwijgen van de wapens niet dichterbij. Helaas heeft Poetin geen enkele aanleiding om over vrede te onderhandelen. Of kan Trump voor een ommekeer zorgen?