Saudi-Arabië en andere Arabische landen bombarderen de rebellen die in Jemen de macht grepen.
In 1931 maakte de Nederlandse diplomaat Daniël van der Meulen zijn opwachting bij de kroonprins van Jemen. Hoewel het nog zeventien jaar zou duren voordat Ahmed zijn vader zou opvolgen als imam en koning, was zijn naam als hardvochtig heerser al gevestigd.
Tegenstanders bedreigde hij bij voorkeur in versvorm, bijvoorbeeld met ‘klappen die zo heet zijn dat ze vuur omzetten in ijs’, schrijft Van der Meulen in zijn memoires Verdwijnend Arabië. In de paleistuin zag hij gevangengenomen strijders van de opstandige Zaraniq-stam, ooit trots maar nu schuifelend in loodzware ketens: ‘Arme drommels van de hete kust die hier hadden te sterven van de kou en het vuil in de overvolle gevangenis.’
Verdwazing
Van der Meulen ontmoette een snelsprekende man met agressieve ogen die verslaafd was aan qat, de nationale drug van Jemen: ‘Hij scheen naar z’n qat gehunkerd te hebben en kauwde nu met energieke haast. In het begin wordt de intellectuele activiteit erdoor aangevuurd en van die periode, die overgaat in verdwazing, wilde hij goed gebruikmaken.’
Imam Ahmeds schrikbewind duurde van 1948 tot 1962. Omdat hij bang was vermoord te worden, vertrouwde hij niemand, vooral zijn leger niet. Hij kocht liever de loyaliteit van de stammen uit het noorden. In 1948 mochten ze van Ahmed de hoofdstad Sanaa plunderen als wraakneming voor de moord op zijn vader.
Ahmed was de laatste van de zaïditische imams die Jemen meer dan duizend jaar hebben geregeerd. De zaïdieten kwamen in het jaar 893 naar Jemen en maken tegenwoordig 35 procent uit van de bevolking.
Mandaat van God
Ze zijn een afsplitsing van de sjiieten die de meerderheid vormen in Irak en Iran. Hoewel ze vaak sjiitisch worden genoemd, staan ze in hun geloofsopvatting dichter bij de soennieten dan bij de sjiieten.
Tot 1962 waren de zaïdieten de elite van Jemen. Dat gold vooral voor de sayyids, een groep onder hen die afstamt van de Profeet. Zij waren de grootgrondbezitters en rechters. En de imams, die zich tooiden met de titel ‘zwaard van de islam’ en officieel regeerden met een mandaat van God.
Na de revolutie van 1962 werd Jemen een republiek. In de jaren daarop verloren de zaïdieten grotendeels hun macht. Hun stamgebieden in het noorden werden door de regering in Sanaa verwaarloosd.
Vreedzaam
De zaïditische hoofdstad Saada verviel tot een provinciale uithoek waar stammen en smokkelaars de dienst uitmaakten. Tot enkele jaren geleden kon je in Saada op de markt kalasjnikovs kopen die je kon betalen met riyalen, kogels of zilvergeld.
Deze achterstelling vormt de voedingsbodem van de opstand van de Houthi’s. Wat begon als een vreedzame protestbeweging, leidde in 2004 tot een burgeroorlog. Nu hebben de rebellen alle grote steden in handen, inclusief Sanaa.
De circa 100.000 strijders noemen zich Houthi’s uit respect voor Hussein Badr al-Din al-Houthi, telg uit een voorname sayyid-familie. Hij wilde de zaïditische tradities in ere herstellen, maar werd in 2004 gedood door regeringstroepen.
President Ali Abdullah Saleh, die in 2012 moest aftreden, liet al-Houthi’s lichaam begraven op een gevangenisterrein, omdat hij vreesde dat het graf anders een bedevaartsoord zou worden. Het is inmiddels elders herbegraven.
Steun uit Teheran
Tegenstanders van de Houthi’s beweren dat de zaïdieten terugwillen naar het imamaat van voor 1962. De rebellen ontkennen. Anderen menen dat ze zich stiekem hebben bekeerd tot het officiële sjiisme en zich inzetten voor de geopolitieke aspiraties van Iran.
De rebellen ontkennen dat ook, maar dat ze geld, politieke en militaire steun uit Teheran krijgen, is overduidelijk.
Hun slogan klinkt ook niet onbekend: ‘God is groot! Dood aan Amerika! Dood aan Israël! Vloek over de Joden! Overwinning aan de islam!’
Een woordvoerder van de Houthi’s reageerde daar echter laconiek op: ‘Ach, we willen eigenlijk niemand dood. De leus slaat op de inmenging van deze landen in ons conflict.’
Opportunisten
Wat willen de Houthi’s dan wel? Officieel hebben ze een liberale agenda, waarop democratie, religieuze vrijheid, uitbanning van corruptie en zelfs vrouwenrechten prijken. Dat willen veel Jemenieten, en daarom hebben de Houthi’s ook aanhang buiten zaïditische kring.
Hun militaire succes trekt echter ook opportunisten aan. Zoals ex-president Saleh, de moordenaar van Al-Houthi, wiens troepen nu ineens aan de kant van de rebellen vechten. Hoe Jemenitisch om van partij te wisselen.
Imam Ahmed waarschuwde er al voor in een gedicht: ‘Het ontstoken vuur dat, tenzij gedoofd door verstandig denkende mensen, gevoed zal worden door lijken en hoofden.’
Elsevier nummer 15, 11 april 2015