Het politieke landschap in Turkije ziet er plotseling heel anders uit. President Recep Tayyip Erdogan wilde de machtsbasis van zijn islamistische AK-partij uitbreiden, maar het werd een verkiezingsverlies.
Welke scenario’s zijn er nu, in het Turkije na de opmerkelijke verkiezingsuitslag, waarbij de pro-Koerdische partij HDP een spectaculaire zege boekte – en daarmee een sta-in-de-weg bleek voor Erdogan en consorten? De laatstgenoemden willen immers (veel) meer bevoegdheden voor de president. Dat vereist een grote meerderheid in het parlement.
Coalitieregering
De AK-partij is de afgelopen jaren gewend geraakt op alle vlakken aan de touwtjes te trekken. De islamisten zijn sinds 2002 aan de macht in Turkije, maar moet deze nu gaan delen met andere partijen.
Een mogelijke coalitiepartner is de nationalistische partij MHP, die conservatieve ideeën mengt met een nationalistisch gedachtegoed. Maar partijleider Devlet Bahceli heeft zich altijd uitgesproken tegen Erdogans ambities om een presidentieel systeem te vormen. De AK-partij zal vermoedelijk flinke concessies moeten doen, als het de MHP als coalitiepartner wil. Samen hebben de partijen meer dan 330 van de 550 zetels, genoeg voor een referendum over een verandering van de grondwet. Het ligt niet voor de hand dat de zegevierende, links-georiënteerde HDP zich aansluit bij AK.
Breed oppositieverbond
Als premier Ahmet Davutoglu er niet in slaagt een stabiele coalitie te vormen, kan de een-na-grootste partij in het parlement worden gevraagd een kabinet te smeden. Dat is de seculiere oppositiepartij CHP (met iets meer dan 130 zetels).
Ze zouden samen kunnen gaan met onder meer de MHP en de HDP. Toch is deze stap niet erg waarschijnlijk, aangezien de seculieren de aartsrivaal zijn van Erdogan. Dat hij de macht zou moeten afstaan aan hen, is voor hem niet te verkroppen.
Minderheidskabinet
Een andere mogelijkheid is een soort gedoogcoalitie, waarbij de AK-partij de ministers leveren, en er genoeg oppositiepartijen zijn die het minderheidskabinet willen steunen.
Opnieuw is de MHP hiervoor de aangewezen kandidaat, maar zal ook in deze vorm van alles eisen. Het is niet te verwachten dat de CHP of HDP zich voor een dergelijke positie zullen lenen.
Vervroegde verkiezingen
Als alle pogingen binnen 45 dagen niets uithalen, is er nog een uitweg voor Erdogan: opnieuw een stembusgang uitschrijven. De grondwet schrijft voor dat hij dit kan doen, maar hij is er niet toe verplicht.
Erdogan zou de kiezer dan op het hart kunnen drukken toch vooral voor de AK-partij te stemmen, als zij ten minste stabiliteit willen. De Turkse beurs ging hard onderuit, toen het verlies van de regerende AK-partij bekend werd. Investeerders, belangrijk voor de groei van de Turkse economie, zijn huiverig voor politieke spanningen.